რატომ გვიბიძგებს ბედნიერ დასასრულზე კონცენტრირება ცუდი გადაწყვეტილებებისკენ
400 წლის წინ უილიამ შექსპირმა დაწერა: "ყველაფერი კარგია, რაც კარგად მთავრდება". შეიძლება, ეს სიტყვები დღესაც სიმართლეს ჰგავდეს, თუმცა, როგორც აღმოჩნდა, ასე სულაც არაა. კემბრიჯის უნივერსიტეტის ნეირომეცნიერმა, მარტინ ვესტერგაარდმა ამ საკითხთან დაკავშირებით კვლევა ჩაატარა, რომლის ფარგლებშიც განხორციელებულმა ტვინის ვიზუალიზაციის ინოვაციურმა ექსპერიმენტმა დაამსხვრია ბედნიერებასთან დაკავშირებული ეს ძველი მითი.
ისეთი გამოცდილება, რომელსაც კარგი დასასრული აქვს, შეიძლება მთლიანობაში სულაც არ იყოს კარგი და პირიქით, გამოცდილება, რომელსაც ცუდი დასასრული აქვს, შეიძლება მთლიანობაში არც ისე ცუდი აღმოჩნდეს. მაგალითად, თუ თქვენ პოკერის ხუთ რაუნდს ითამაშებთ და თამაშის შუა პროცესში ორჯერ მოიგებთ, უფრო მეტ სიამოვნებას განიცდით, ვიდრე იმ შემთხვევაში, თუ თამაშის ბოლოს ერთხელ მოიგებთ − თუმცა ჩვენ ამ მარტივ ჭეშმარიტებას ხშირად ვერც კი ვაანალიზებთ. სინამდვილეში, ბედნიერი დასასრულის მუდმივი ძიება შეიძლება ჩვენი ხასიათის სისუსტედაც კი ჩაითვალოს, რომელიც ცუდი გადაწყვეტილებების მიღებისაკენ გვიბიძგებს.
ბედნიერ დასასრულად მოიაზრება შემთხვევა, როდესაც გამოცდილების მიღების პროცესში მოვლენები პროგრესულად სასიკეთოდ ვითარდება. თუმცა, თუ ბედნიერ დასასრულზე ზედმეტად ვკონცენტრირდებით, შეიძლება ინდიფერენტულები გავხდეთ თავად გამოცდილების მიღების პროცესის მიმართ და უგულებელვყოთ ყველაფერი კარგი, რაც ამ გზაზე თავს გადაგვხვდა. ბედნიერი დასასრული, შეიძლება, ძალიან ხანმოკლე აღმოჩნდეს და ეს წარმავალი მომენტი შედარებით უმნიშვნელო მოვლენების განვითარების შემდეგ დადგეს.
ჩვენ მოგვწონს, როცა თავად გამოცდილების მიღების პროცესი გვგვრის სიამოვნებას, თუმცა, ამავდროულად, გვსურს, მას კარგი დასასრულიც ჰქონდეს. როცა ჰარი პოტერის ერთ-ერთი ფილმი ტრაგიკული სცენით დასრულდა, ამან მაყურებელთა ნაწილი საშინლად იმედგაცრუებული დატოვა. თუმცა, კონკრეტული მოვლენის უსიამოვნო დასასრულის გამო მთლიანი გამოცდილების მანძილზე მიღებული სიამოვნება არ უნდა დავივიწყოთ. მაგალითად, გრძელვადიანი და კარგად გატარებული არდადეგები, რომლის დროსაც ცუდმა ამინდმა მხოლოდ ბოლო დღეს შეგვაწუხა, მთლიანობაში, ბევრად უფრო სასიამოვნოდ უნდა ჩაითვალოს, ვიდრე მოკლევადიანი არდადეგები, რომლის დროსაც ყოველდღე არაჩვეულებრივი ამინდი იყო.
მაგრამ ზოგი წარსულ გამოცდილებებს სწორედ მათი დასასრულით აფასებს. იმის მოლოდინი, რომ საქმეები გამუდმებით უნდა უმჯობესდებოდეს, "ბანკირის ცდომილების" სახელითაა ცნობილი. ასეთ დროს ადამიანები მოგების სწრაფ ზრდასა და მყისიერ სარგებელზე კონცენტრირდებიან და არ ფიქრდებიან მომხდარის გრძელვადიან შედეგებზე. ბედნიერ დასასრულზე ფოკუსირება მხოლოდ ჩვენს საბოლოო შთაბეჭდილებას ამძაფრებს და გვავიწყებს იმ სიამოვნებას, რომელიც მოვლენათა განვითარების პროცესში მივიღეთ.
რას ამბობს ნეირომეცნიერება ბედნიერი დასასრულის შესახებ
მარტინ ვესტერგაარდი თავისი კვლევის შესახებ დეტალურად გვიყვება: ზემოთ განხილული ფენომენის გამოსაკვლევად მისმა გუნდმა მოიწვია 27 მოხალისე, რათა მათ მონაწილეობა მიეღოთ ვირტუალური აზარტული თამაშის ექსპერიმენტში. მონაწილეები კომპიუტერის ეკრანზე უყურებდნენ ფულით სავსე ქოთნებს, რომლებშიც სხვადასხვა ზომის ოქროსფერი მონეტები ერთი მეორის მიყოლებით იყრებოდა. ბედნიერი დასასრულის მქონედ ის თამაში ჩაითვლებოდა, რომლის დროსაც ქოთანში სულ ბოლოს დიდი ზომის ოქროს მონეტები ჩაიყრებოდა.
ექსპერიმენტის მსვლელობისას მკვლევრები მონაწილეთა ტვინის აქტივობას მაგნიტურ-რეზონანსულ (MRI) სკანერში აკვირდებოდნენ. მოხალისეებს ევალებოდათ, მონეტების ჩამოყრის მერე ეკრანზე გამოსახული ორი ქოთნიდან ერთი აერჩიათ.
კვლევამ აღმოაჩინა, რომ საკმაოდ კარგი მიზეზი არსებობს იმის, თუ რატომ იზიდავთ ადამიანებს ბედნიერი დასასრულები. მონაწილეთა ტვინის აქტივობის მონაცემების კომპიუტერული ანალიზის შედეგად დადგინდა, რომ კონკრეტული გამოცდილების შეფასება ადამიანის ტვინის ორ გასხვავებულ რეგიონში აღიბეჭდება. გამოცდილების საერთო შეფასება მუშავდება ამიგდალაში, რომელსაც არაერთგვაროვანი რეპუტაცია აქვს. მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ ამიგდალას აქტივობა განაპირობებს ისეთ ემოციურ პასუხებს, რომლებმაც, შეიძლება, ირაციონალურ საქციელამდე მიგვიყვანოს. თუმცა, კვლევებმა ასევე აჩვენეს, რომ სწორედ ამიგდალაში იშიფრება სამომავლო დანაზოგების გასაკეთებლად შემუშავებული რაციონალური ეკონომიკური სტრატეგიები.
თუმცა, იმ შემთხვევაში, თუ წინა გამოცდილება კარგად არ დასრულდა, გადაწყვეტილების მიღების პროცესზე ამიგდალას გავლენას ის შემაკავებელი აქტივობა ასუსტებს, რომელიც თავის ტვინის წინა კუნძულოვან წილში მიმდინარეობს. სწორედ ამ რეგიონთანაა დაკავშირებული ისეთი ნეგატიური ემოციების გადამუშავება, როგორიცაა ზიზღი. ეს აღმოჩენა იმაზე მიუთითებს, რომ ზოგი ადამიანი აქტიურად განიცდის ზიზღს ცუდი დასასრულის მიმართ.
აზარტული თამაშის ექსპერიმენტში ის მონაწილეები, რომლებიც კარგი გადაწყვეტილების მიღების უნარით გამოირჩეოდნენ, უფრო დიდი რაოდენობის თანხას ირჩევდნენ, მიუხედავად იმისა, თუ რა ზომის ოქროს მონეტები ერგებოდათ მათ თამაშის ბოლოს. ამ ადამიანების ამიგდალაში აქტივობა მკაფიოდ გამოიკვეთა. ხოლო, ნაკლებად ოპტიმალური გადაწყვეტილების მიმღებ მონაწილეებს მეტი აქტივობა აღენიშნათ ტვინის წინა კუნძულოვან წილში. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, კარგი გადაწყვეტილების მიღების უნარის ქონა მოიაზრებს ადამიანის მიერ ისეთ გამოცდილებასთნ დაკავშირებული უსიამოვნო განცდის დაძლევას, რომელსაც ცუდი დასასრული ჰქონდა.
წარმოიდგინეთ, თითქოს სავახშმოდ გასვლას აპირებთ და ცდილობთ არჩევანი გააკეთოთ ბერძნულ და იტალიურ რესტორნებს შორის, რომლებშიც აქამდეც ყოფილხართ. ამ პროცესში თქვენ საკუთარ ტვინს სთხოვთ, რომ წარსულ გამოცდილებაზე დაყრდნობით შეაფასოს, რომელი ვახშამი იყო უკეთესი. თუ ბერძნულ რესტორანში ყველა კერძი საკმაოდ კარგი იყო, მაშინ ცხადია, მთლიანად ვახშამიც საკმაოდ კარგი გამოვიდოდა. მაგრამ თუ იტალიურ რესტორანში სტარტერი არც თუ ისე კარგი იყო, მთავარ კერძს არაუშავდა, თუმცა ბოლოს ტირამისუს დესერტი გენიალური აღმოჩნდა, შეიძლება თქვენ ამ რესტორანზე მთლიანობაში დადებითი შთაბეჭდილება შეგექმნათ მხოლოდ იმის გამო, რომ ვახშამი ბედნიერად დასრულდა.
რადგან ჩვენი ტვინის მექანიზმები ჩვენი სურვილისგან დამოუკიდებლად მოქმედებენ, ისინი შეიძლება გაძლიერდნენ ჩვენ გარშემო არსებული კულტურით. ანუ, შეიძლება, ჩვენ რეკლამის, პროპაგანის ან თუნდაც ყალბი ინფორმაციის ზეგავლენის ქვეშ მოვექცეთ, რადგან ადამიანები ნარატივისა თუ თხრობის მიმართ გამორჩეულად მგრძნობიარენი ვართ. რეკლამა თითოეულ ჩვენგანზე მოქმედებს. რამდენადაც ბევრი ინსტიტუცია ცდილობს ჩვენი ფიქრების მართვას, იმდენად დიდი საფრთხე ექმნება კარგი გადაწყვეტილებების მიღების ჩვენს უნარს.
ჩვენს ინტუიციურ ტვინს დეზინფორმაციასთან და მანიპულაციის სხვა ფორმებთან ბრძოლაში რომ დავეხმაროთ, ის უნდა გავწვრთნათ ფრთხილ და დაფიქრებულ განსჯაში. უმეტესობამ უკვე იცის, ეს როგორ გააკეთოს. მაგალითად, გონივრული გადაწყვეტილების მისაღებად ჩვენ შეგვიძლია ყველა შესაძლო არჩევანის დადებითი და უარყოფითი მხარეები ჩამოვწეროთ. ეს ხერხი ბევრად უფრო სანდოა, ვიდრე ჩვენი ინტუიცია ან წინათგრძნობა.
ასე რომ, შექსპირი არ ყოფილა ერთადერთი, ვინც ცდებოდა. თუ ჩვენ ყოველდღიური გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში ზედმეტად ვკონცენტრირდებით უახლეს წარსულზე, ბევრს დავკარგავთ. სანაცვლოდ უნდა შევჩერდეთ და ჩვენი ტვინის შუბლისწინა ქერქის გამოყენებით დავფიქრდეთ იმაზე, თუ რას ვაკეთებთ; უნდა ვძლიოთ ნეგატიურ იმპულსებს და სწორი გადაწყვეტილების მისაღებად გადასაჭრელი საკითხის ყველაზე მნიშვნელოვან ასპექტებზე ვკონცენტრირდეთ.
-
გადახედვათსუ-ში მყოფ სტუდენტებს დაცვის თანამშრომლები და ერთი უცნობი პირი დაუპირისპირდნენ თსუ-ში მყოფ სტუდენტებს დაცვის თანამშრომლები და ერთი უცნობი პირი დაუპირისპირდნენ
-
გადახედვაპიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს პიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს
-
გადახედვა"ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს "ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს
-
გადახედვამერია: კოსტავას ქუჩის ნაწილზე საავტომობილო მოძრაობა დროებით შეიზღუდება მერია: კოსტავას ქუჩის ნაწილზე საავტომობილო მოძრაობა დროებით შეიზღუდება
-
გადახედვაილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი ილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი
-
გადახედვამამუკა ხაზარაძე გახარიას გუნდს შეხვედრას სთავაზობს მამუკა ხაზარაძე გახარიას გუნდს შეხვედრას სთავაზობს
-
გადახედვა22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება 22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება
-
გადახედვაგიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია გიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია
-
გადახედვაპუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს პუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს
-
გადახედვასსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს სსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს
-
გადახედვაეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით ეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით
-
გადახედვაპროკურატურა ბრალდებას დაუმძიმებს პირს, რომელმაც საგარეჯოში მეუღლეს სიცოცხლისთვის სახიფათო დაზიანებები მიაყენა — ქალი კლინიკაში გარდაიცვალა პროკურატურა ბრალდებას დაუმძიმებს პირს, რომელმაც საგარეჯოში მეუღლეს სიცოცხლისთვის სახიფათო დაზიანებები მიაყენა — ქალი კლინიკაში გარდაიცვალა
-
გადახედვააშშ-მა რუსულ "გაზპრომბანკს" სანქციები დაუწესა აშშ-მა რუსულ "გაზპრომბანკს" სანქციები დაუწესა
-
გადახედვალიზი თირქია: საგამოძიებოში მითხრეს, რომ გაურკვევლობა მოხდა ლიზი თირქია: საგამოძიებოში მითხრეს, რომ გაურკვევლობა მოხდა
-
გადახედვა1 იანვრიდან "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" გენერალური დირექტორის ხელფასი 16 250 ლარი იქნება 1 იანვრიდან "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" გენერალური დირექტორის ხელფასი 16 250 ლარი იქნება
-
გადახედვადამკვირვებლები აცხადებენ, რომ ქართულ დიასპორას ხმის მიცემის უფლება შეეზღუდა დამკვირვებლები აცხადებენ, რომ ქართულ დიასპორას ხმის მიცემის უფლება შეეზღუდა
-
გადახედვააზერბაიჯანელ აქტივისტ ვაფა ნაგს COP29-ის პროტესტისთვის სამთავრობო მედია ესხმის თავს აზერბაიჯანელ აქტივისტ ვაფა ნაგს COP29-ის პროტესტისთვის სამთავრობო მედია ესხმის თავს
-
გადახედვაარსებობს სიტყვა, რომელიც მრავალ ენაში უნივერსალურია არსებობს სიტყვა, რომელიც მრავალ ენაში უნივერსალურია
-
გადახედვადღეს 20 საათზე მელიქიშვილზე საპროტესტო აქცია — "მათეს თავისუფლებისთვის" გაიმართება დღეს 20 საათზე მელიქიშვილზე საპროტესტო აქცია — "მათეს თავისუფლებისთვის" გაიმართება
-
გადახედვაეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა ეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა
-
გადახედვა24 ნოემბერს, თავისუფლების მოედანზე ქალთა მარში გაიმართება 24 ნოემბერს, თავისუფლების მოედანზე ქალთა მარში გაიმართება
კომენტარები