მედიცინა მუდმივად ვითარდება, თუმცა დღესდღეობით მაინც უამრავი ისეთი მდგომარეობა არსებობს, რომლისთვისაც გამოსავლის პოვნა არც ისე მარტივია. ინოვაციური იდეებისა და ტექნიკების საშუალებით მეცნიერები ამის გამოსწორებას მუდამ დაუღალავად ცდილობენ, ხშირად კი ამას წარმატებითაც ახერხებენ. ამ მხრივ გამონაკლისი არც 2022 წელი ყოფილა.

სტატიაში 10 უპრეცედენტო ამბავზე მოგიყვებით, რომლებიც გასულ წელს მედიცინის ისტორიაში ვიხილეთ.

1. ადამიანს ღორის გული გადაუნერგეს და მან 2 თვე იცოცხლა

2022-ის პირველ დღეებში მედიცინის ისტორიაში ერთ-ერთი უდიდესი ნიშანსვეტი აღიმართა —როგორც მერილენდის უნივერსიტეტის სამედიცინო სკოლამ გვამცნო, ისტორიაში პირველად, ამერიკელმა ქირურგებმა ადამიანს გენეტიკურად მოდიფიცირებული ღორისგან გული გადაუნერგეს.

რეციპიენტი 57 წლის დევიდ ბენეტი გახლდათ, გულის ქრონიკული უკმარისობის მქონე პაციენტი. ღორის გულის გადანერგვა მისთვის ბოლო შანსი იყო, ამიტომაც სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციამ (FDA) ახალი წლის ღამეს ოპერაციისთვის გადაუდებელი ნებართვა გასცა.

ღორის გულის ადამიანისთვის გადანერგვა შეუძლებელია, რადგან მისი ორგანიზმი ისეთ შაქარს გამოყოფს, რომელიც ჩვენი იმუნური სისტემისთვის უცხოა. იმისათვის, რომ რეციპიენტს ორგანო არ უკუეგდო, მეცნიერებმა გენურ ინჟინერიას მიმართეს და ღორს ზემოხსენებული შაქრის გამოყოფა შეაწყვეტინეს. მეთოდმა გაამართლა — რეციპიენტის ორგანიზმმა ღორის გული არ უკუაგდო.

მიუხედავად უდიდესი წარმატებისა, ოპერაციის შემდგომ არაერთმა დაბრკოლებამ იჩინა თავი, რომელთა მართვაც საბოლოო ჯამში ვერ მოხერხდა. დევიდ ბენეტი ღორის გულის გადანერგვიდან დაახლოებით ორ თვეში მოკვდა.

ჩატარებულმა ოპერაციამ ნათლად დაგვანახა, რომ, დიახ, ადამიანისთვის ცხოველის გულის გადანერგვა მართლაც შესაძლებელია, თუმცა მხოლოდ რიგი ფაქტორების გათვალისწინებით. მსოფლიოში ორგანოთა მწვავე დეფიციტის კონტექსტში მოვლენა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, მაგრამ არ უნდა დავივიწყოთ, რომ ქსენოტრანსპლანტაციის დანერგვამდე არაერთი ტექნიკური თუ ეთიკური საკითხია მოსაგვარებელი.

ამბავს დაწვრილებით დიმიტრი ლიპარტელიანის საავტორო სტატიაში შეგიძლიათ გაეცნოთ.

იხილეთ: კაცი ღორის გულით — მილიონობით ადამიანის სიცოცხლის იმედი

2. ექიმებმა აივ ინფექციისგან ქალი განკურნეს

2022-ის თებერვალში აშშ-ში გამართულ კონფერენციაზე მეცნიერებმა კიდევ ერთი გარღვევის შესახებ გვამცნეს: ისტორიაში პირველად, მათ აივ ინფექციისგან ქალი განკურნეს. ამ პრეცედენტს ღეროვანი უჯრედების გადანერგვას უნდა ვუმადლოდეთ.

შიდსის გამომწვევი ვირუსი მედიკოსების დახმარებით აქამდე მხოლოდ ორ ადამიანს დაუმარცხებია და ისინი კაცები გახლდნენ. ამბავი, კერძოდ, იმიტომაა მნიშვნელოვანი, რომ ქალებში დაავადება განსხვავებულად მიმდინარეობს. ამის გამო ისინი სხვაგვარ მიდგომას საჭიროებენ, საქმეს კი კვლევებში მათი მცირე ჩართულობა გაცილებით ართულებდა.

სპეციალისტებმა თერაპიაში ჭიპლარის სისხლიც გამოიყენეს, რაც დონორთან ისეთი დონის შესაბამისობას (რასობრივს/ეთნიკურს) არ საჭიროებს, როგორსაც ზრდასრული ადამიანის ღეროვანი უჯრედები. მეტსაც გეტყვით: ქალს სხვადასხვა რასის მშობლები ჰყავს, შესაბამისად, ახალი მეთოდით სხვადასხვა წარმომავლობის მქონე ინდივიდების განკურნებაა შესაძლებელი.

პაციენტს აივ ინფექცია 2013 წელს დაუდგინდა, 2017-ში კი მას ლეიკემიის დიაგნოზიც დაუსვეს. მალევე მან ვირუსის გამანეიტრალებელი მუტაციის მქონე დონორისგან ჭიპლარის სისხლი მიიღო. ამავდროულად ქალს ახლო ნათესავისგან ღეროვანი უჯრედები გადაუნერგეს, რამაც მისი იმუნური სისტემა გააძლიერა. ვარაუდობენ, რომ სწორედ ამან დაიცვა ის ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციისათვის დამახასიათებელი გვერდითი ეფექტებისგან, კერძოდ, უცხო სხეულის მიუღებლობისგან.

ქალი ანტივირუსულ პრეპარატებს პროცედურის შემდეგ 37 თვის განმავლობაში იღებდა. აქედან უკვე დაახლოებით ორი წელია გასული და დიახ, და ის ინფექციისგან სრულად თავისუფალია!

ასევე იხილეთ: მსოფლიოში პირველად, გულის გადანერგვის ოპერაცია აივ ინფექციის მქონე 2 პაციენტს შორის ჩატარდა

3. ტვინში ჩადგმულმა იმპლანტანტმა პარალიზებული კაცი "აალაპარაკა"

პაციენტისთვის, რომელსაც 20 წლის ასაკში ინსულტის შედეგად მეტყველების უნარი მოეშალა, 2022 წლიდან უკვე "ყველაფერი შესაძლებელია" — კალიფორნიის უნივერსიტეტის (სან ფრანცისკო) მეცნიერებმა ნეიროპროთეზი შექმნეს, რომელმაც, რამდენიმე თვის წინ მისი "ალაპარაკება" მოახერხა.

ამას, კერძოდ, ტვინისა და კომპიუტერის ერთმანეთთან დამაკავშირებელი ინტერფეისი აკეთებს. მისი საშუალებით სიტყვები სპეციალურ მონიტორზე ჩნდება და ადამიანის სათქმელს გადმოგვცემს — პაციენტის ტვინის სიგნალები მან 1 000-ზე მეტ სიტყვას შეუსაბამა.

ინტერფეისით ჯამში 1 150-ზე მეტი სიტყვა გაიშიფრა, რომელთა დაახლოებით 85 პროცენტი ინგლისურ ენაში დამკვიდრებული წინადადებების შემადგენელი ნაწილია. ავტორების აზრით, შესაძლოა, ეს რაოდენობა 9 000-მდე (ერთი წლის განმავლობაში ადამიანთა უმრავლესობა სწორედ ამდენ სიტყვას იყენებს სასაუბროდ) გაიზარდოს.

ასევე იხილეთ: "ყველაფერი შესაძლებელია" — ტვინში ჩადგმულმა იმპლანტმა პარალიზებული კაცი "აალაპარაკა"

მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ცდისპირის საყვარელი ფრაზაა: "ყველაფერი შესაძლებელია" — ახალი მიდგომის წყალობით მისთვის ხომ მართლაც ყველაფერია შესაძლებელი.

სამწუხაროდ, ტექნოლოგია ათასობით პარალიზებული ადამიანისთვის ხელმისაწვდომი ვერ იქნება, რადგან იმპლანტაცია ინვაზიურია და გარკვეულ რისკებსაც უკავშირდება. მიუხედავად ამისა, ნამდვილად ვერ დავივიწყებთ, რომ პარალიზებულ პაციენტთა მცირე ნაწილისთვის მაინც არის "ყველაფერი შესაძლებელი".

4. პარალიზებულმა კაცმა ხერხემლის იმპლანტანტის მეშვეობით ფეხზე გაიარა

ისტორიაში პირველად ვიხილეთ ისიც, რომ პარალიზებულმა კაცმა ხერხემალში მოთავსებული ელექტრული იმპლანტანტის მეშვეობით ფეხზე გავლა შეძლო.

მიღწევა შვეიცარიელ მეცნიერებს ეკუთვნით, რომლებმაც ახალგაზრდა მაიკლ როკატის ორგანიზმში სტიმულატორი მოათავსეს. იგი, თავის მხრივ, პლანშეტში ჩაშენებულ აპლიკაციასთან უსადენოდაა დაკავშირებული და მისი საშუალებით იმართება.

უნდა აღინიშნოს, რომ, მაიკლ როკატის გარდა, კვლევაში კიდევ ორი ცდისპირი მონაწილეობდა. მათ იმპლანტაციის შემდეგ რამდენიმე საათში კიდურები აამოძრავეს და ცურვას, ველოსიპედზე დაჯდომასა და ფეხზე დადგომასაც მალევე გაართვეს თავი (ხელჯოხის გამოყენებით) — როგორც ლაბორატორიაში, ასევე მის გარეთ.

გასათვალისწინებელია, რომ მეთოდი მედიცინაში ახალი ნამდვილად არაა და უკვე დიდი ხანია გამოიყენება. აღსანიშნავი უფრო ის გახლავთ, რომ ლოზანის უნივერსიტეტის საავადმყოფოს ექიმებმა ის პარალიზებულ პიროვნებაზე პირველად გამოცადეს — ექსპერიმენტები აქამდე უმეტესად ცხოველებზე ტარდებოდა.

რაოდენ შთამბეჭდავიც არ უნდა იყოს მიღწევა, ჯერ კიდევ ბევრი კვლევა-ძიებაა საჭირო, სანამ ამ ტიპის იმპლანტანტები ჩვენს ყოველდღიურობაში ფართოდ დაინერგება. მანამდე შეგიძლიათ, მეცნიერთა ნაშრომს გამოცემაში Nature Medicine journal უფრო დეტალურად გაეცნოთ.

5. ახალმა თერაპიამ ონკოლოგიური პაციენტები სრულად გამოაჯანმრთელა

2022 წლის ზაფხულში მეცნიერებმა გამოცემაში New England Journal of Medicine კიდევ ერთი გარღვევის შესახებ გვაცნობეს: ახალი თერაპიის შედეგად კვლევაში მონაწილე ონკოლოგიური პაციენტების აბსოლუტური უმრავლესობა სრულად განიკურნა.

ბოლო დროს ინოვაციური მეთოდებით ადამიანებსა თუ ცხოველებში კიბოსთან ბრძოლაში მეცნიერებმა არაერთ წარმატებას მიაღწიეს. ეს შემთხვევა, კერძოდ, იმითაა მნიშვნელოვანი, რომ დაავადება ინდივიდუალურია და ძნელია ისეთი საშუალების პოვნა, რომელიც ყველა პაციენტზე ერთნაირად იმოქმედებს.

ცდის ფარგლებში მეცნიერებმა მედიკამენტი, სახელად დოსტარლიმაბი, გამოიყენეს, რომელიც მონოკლონური ანტისხეულია. მათ კვლევაში ნაწლავის სიმსივნის მქონე 16 ადამიანი ჩართეს და მკურნალობის 6-თვიანი კურსი გაატარეს.

ნაშრომის წერის დროს ცდისპირთა 12-ს კურსი უკვე დასრულებული ჰქონდა. აღმოჩნდა, რომ ამ პაციენტების ორგანიზმში სიმსივნური წანაზარდი გაქრა. მავნე უჯრედები არც თერაპიიდან 12 თვის შემდეგ დაფიქსირებულა. ამ პერიოდისთვის 16-ივე ცდისპირი ცოცხალი იყო. დოსტარლიმაბის მიღების შედეგად სერიოზული უკუჩვენებები არ გამოვლენილა.

ვინაიდან კვლევა მცირემასშტაბიანი იყო, მომავალში პრეპარატს უფრო მეტ ადამიანზე გამოცდიან, თუმცა აღსანიშნავია, რომ იგი საკმაოდ ძვირია — თითოეული დოზის ღირებულება დაახლოებით 11 000 აშშ დოლარს შეადგენს.

2022 წელს, ამას გარდა, სიმსივნის კუთხით კიდევ არაერთი მნიშვნელოვანი მოვლენის მოსმწრენი გავხდით:

• ისტორიაში პირველად, პაციენტს ორგანიზმში კიბოს სამკურნალო ვირუსი შეუყვანეს
• აღმოაჩინეს მოლეკულა, რომელიც ყველაზე საშიშ კიბოსაც კლავს
• მეცნიერებმა ლეიკემიის განკურნების ახალ მეთოდს მიაგნეს
• ექსპერიმენტულმა მკურნალობამ 13 წლის მოზარდი ლეიკემიისგან განკურნა
• ონკოლოგიური პაციენტი, რომელსაც თვეების სიცოცხლე ჰქონდა დარჩენილი, სრულად განკურნეს

6. ქოლესტერინის წარმოქმნის შემცირების მიზნით გენის კორექტირების პროცედურა ჩატარდა

გასულ წელს ახალმა ზელანდიელმა მოქალაქემ მსოფლიოში პირველმა გაიარა დნმ-ის კორექტირების პროცედურა, რომელიც სისხლში ქოლესტერინის რაოდენობის შემცირებას ემსახურებოდა. მას მაღალი ქოლესტერინისადმი გენეტიკური მიდრეკილება ჰქონდა და გულის პრობლემები აწუხებდა. ექსპერიმენტს კომპანია Verve Therapeutics გაუძღვა და გულის შეტევის პრევენციის კუთხით ერთი დიდი ნაბიჯიც გადადგა წინ.

პაციენტს, კერძოდ, გენის მაკორექტირებელი CRISPR-ის ინიექცია გაუკეთეს, რომელსაც ღვიძლის უჯრედების დნმ-ის ერთი მონაკვეთი უნდა შეეცვალა. კომპანიას თუ დავუჯერებთ, სისხლში "ცუდი" ქოლესტერინის სამუდამოდ შესამცირებლად ეს პატარა ცვლილება სრულებით საკმარისია.

LDL ქოლესტერინი, იგივე "ცუდი" ქოლესტერინი, ცხიმოვანი მოლეკულაა, რომელიც არტერიების დახშობას იწვევს და დროსთან ერთად მათ ელასტიკურობას აკარგვინებს. შესაბამისად, სისხლში მისი მოჭარბება გულის დაავადებათა რისკაც ზრდის.

იმ შემთხვევაში, თუკი ტექნიკა წარმატებული აღმოჩნდება, შესაძლოა, ამან მილიონობით პაციენტის ცხოვრება შეცვალოს — LDL-ის რაოდენობა უამრავ ადამიანს აქვს მომატებული, თუმცა ამის კონტროლი არც ისე მარტივი საქმეა. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ სიკვდილის ყველაზე ხშირი მიზეზი სწორედ გულსისხლძარღვთა დაავადებებია.

"თუ იგი მუშაობს და უსაფრთხოა, მაშინ ესაა პასუხი გულის შეტევების პრევენციისთვის — ეს არის ხსნა", — ასე აღწერა ტექნიკა მკვლევარმა კექარ კათირესანმა, Verve-ის ხელმძღვანელმა.

ამ თემაზე დამატებითი ინფორმაციისთვისშეგიძლიათ, ეს სტატია იხილოთ.

7. მეცნიერებმა აუტიზმთან დაკავშირებულ მუტირებულ გენს ფუნქცია აღუდგინეს

2022-ში შევიტყვეთ ისიც, რომ კალიფორნიის უნივერსიტეტის მეცნიერებმა აუტისტური სპექტრისა (ASD) და სხვა ტიპის აშლილობებთან დაკავშირებულ მუტირებულ გენს პირველადი ფუნქცია აღუდგინეს.

აღნიშნული გენი, TCF4, ნერვული სისტემისა და ტვინის ჩამოყალიბებაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს, ამიტომ მისი მუტაციები სხვადასხვა ნეიროფსიქიატრიულ აშლილობებთან ასოცირდება.

მიზეზშედეგობრივი კავშირის გამოვლენის მიზნით მეცნიერებმა პიტ-ჰოპჰინსის სინდრომის მქონე ბავშვებისგან კანის უჯრედთა ნიმუშები აიღეს და "მინიტვინები" შექმნეს, რომლებშიც TCF4 მუტაციები იყო. მათი აღდგენისთვის მკვლევრებმა 2 სხვადასხვა მეთოდი გამოიყენეს, რათა TCF4-ის მუტაცია "შეებრუნებინათ". თითოეული მიდგომა წარმატებული აღმოჩნდა და შედეგად სტრუქტურული ცვლილებები გაბათილდა.

მართალია, ჯერ კიდევ ბევრი კვლევაა საჭირო, სანამ ამგვარ თერაპიას ადამიანებზე გამოცდიან, თუმცა მიგნება აუტისტური სპექტრისა და მსგავსი აშლილობებისათვის სამკურნალო მეთოდების შექმნის კუთხით ერთ-ერთი წინგადადგმული ნაბიჯია.

8. მეცნიერებმა ლაბორატორიაში ტრანსგენდერი კაცების კვერცხუჯრედები მოამწიფეს

2022 წელს მედიცინის ისტორიაში პირველად, მეცნიერებმა ტრანსგენდერი კაცების საკვერცხეებიდან ამოღებული კვერცხუჯრედები ლაბორატორიულ პირობებში, ორგანიზმის გარეთ მოამწიფეს.

რომ ჩავშალოთ: ჰორმონული თერაპიისას, რომელიც მასკულინური მახასიათებლების გამომუშავებას ემსახურება, კვერცხუჯრედების გამოყოფის პროცესი (ოვულაცია) ფერხდება. შესაბამისად, ტრანსგენდერ კაცებს რეპროდუქციისთვის ტესტოსტერონის მიღების შეწყვეტა და უსიამოვნო პროცედურების გავლა უწევთ (მაგალითად, კვერცხუჯრედების გაყინვა, რომელიც მენსტრუალური ციკლის აღდგენას საჭიროებს, ვაგინალური შემოწმებები და სხვა). სპეციალისტთა ახალი მიღწევით ამ ყველაფრის თავიდან აცილებაა შესაძლებელი.

ასევე იხილეთ: ისტორიაში პირველად, მეცნიერებმა ლაბორატორიაში ტრანსგენდერი კაცების კვერცხუჯრედები მოამწიფეს

განაყოფიერების ექსპერიმენტების ჩატარება ჯერ ცხოველებში იგეგმება, რის შემდეგაც ახალ მეთოდს ადამიანებზეც გამოცდიან. შესაძლოა, ამ გზით ტრანსგენდერმა კაცებმა შვილების ყოლა მრავალწლიანი ჰორმონალური თერაპიის გავლის შემდეგაც მოახერხონ. ამას გარდა, მიღწევა რეპროდუქციაში ახალგაზრდა ონკოლოგიურ პაციენტებსა და ჩასახვის პრობლემების მქონე ქალებსაც შეიძლება დაეხმაროს.

საგულისხმოა, რომ რეპროდუქციული თვალსაზრისით გასულ წელს კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი რამ მოხდა: ისტორიაში პირველად, მეცნიერებმა კლიტორის ნერვული დაბოლოებები დათვალეს. მიღებული რიცხვი არა 8 ათასი, არამედ საშუალოდ 10 ათასი აღმოჩნდა. აქამდე, არც მეტი, არც ნაკლები, ძროხების კვლევისგან მიღებულ მონაცემებს ვეყრდნობოდით.

რეპროდუქციული ორგანოების უკეთ შესწავლა გენდერ-აფირმაციული მიზნებისთვის (სხეულის გადაკეთება გენდერული იდენტობის შესაბამისად) ძალიან მნიშვნელოვანია, თუმცა ეს დასახიჩრებული სასქესო ორგანოების აღდგენაშიც შეიძლება დაგვეხმაროს.

9. ხელოვნურად შექმნილი ერითროციტები ადამიანებზე გამოცადეს

ხელოვნურ სისხლზე რას ფიქრობთ? — შესაძლოა, ამ მიღწევის წყალობით ეს რეალობად იქცეს და სიხლის დაავადებების დამარცხებაშიც დაგვეხმაროს.

კერძოდ, მსოფლიოში პირველად, ბრიტანელმა მეცნიერებმა მოხალისეების ორგანიზმში ლაბორატორიაში გაზრდილი სისხლის წითელი უჯრედები, ერითროციტები, შეუშვეს. კლინიკური ცდა ბრისტოლის უნივერსიტეტისა და NHS Blood-ის პროექტის ფარგლებში ჩატარდა, უარყოფითი გვერდითი მოვლენები კი არ გამოვლენილა.

ერითროციტები დონორების ღეროვანი უჯრედებიდან გაზარდეს, რაც სამომავლოდ შესაძლებელს გახდის, დონორის მოწოდებული ცოტაოდენი სისხლი გადასხმამდე რამდენიმეჯერ გამრავლდეს.

შესაძლოა, მიდგომის წყალობით დონორების დეფიციტი დაიძლიოს იმ ადამიანებისთვის, რომელთაც სისხლის იშვიათი ჯგუფი აქვთ და რიგი დაავადებების გამო (მაგ: ნამგლისებრუჯრედოვანი ანემია, თალასემია და სხვა) მისი რეგულარული გადასხმა ესაჭიროებათ.

მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ლაბორატორიული სისხლი ბუნებრივზე მეტხანს გაძლებს და ამჟამად სწორედ ამის შემოწმება სურთ. თუ კვლევა წარმატებული აღმოჩნდება, ლაბორატორიული სისხლის გადასხმა პაციენტებს შედარებით იშვიათად დასჭირდებათ, რაც მათ ჰემოსიდეროზს (რკინის ჭარბ დაგროვებას) აარიდებს თავიდან.

სტატიის წერის დროს დაზუსტებით ჯერაც არაა ცნობილი, გაამართლა თუ არა პროექტმა, თუმცა ერთი რამ ცხადია: წარმატების შემთხვევაში ამან სისხლის იშვიათი დაავადებების მკურნალობაზე რევოლუციური გავლენა შეიძლება იქონიოს.

10. ფართომასშტაბიან ცდაში პრეპარატმა ალცჰაიმერის პროგრესირება შეანელა

სწორედ 2022 წელს გამოცადეს პირველი მედიკამენტი, რომელმაც მასშტაბური კლინიკური ცდის საბოლოო ეტაპზე პაციენტებში ალცჰაიმერის პროგრესირება შეანელა.

ლაკანემაბი მეორე პრეპარატია, რომელიც კომპანიების Biogen და Eisai თანამშრომლობით მავნე ცილების, ამილოიდების, შესამცირებლად დამზადდა. ისინი ალცჰაიმერის მქონე ადამიანების ტვინში გვხვდება. აღსანიშნავია, რომ პრეპარატი მონოკლონურ ანტისხეულებს შეიცავს.

Eisai-ს კვლევა აშშ-ში, ჩინეთში, იაპონიასა და ევროპაში ჩატარდა. მასში მონაწილეობა 1 795 ადამიანმა მიიღო, რომელთაც დაავადების გამო მსუბუქი კოგნიტიური პრობლემები ჰქონდათ და ამილოიდური დანალექებიც უფიქსირდებოდათ.

ასევე იხილეთ: შექმნეს სენსორი, რომელიც ალცჰაიმერის დაავადებას სიმპტომების გაჩენამდე 17 წლით ადრე ავლენს

როგორც აღმოჩნდა, თერაპიამ დაავადების პროგრესირება 25 პროცენტით შეანელა, ეს კი იმასაც ადასტურებს, რომ ალცჰაიმერის განვითარებაში ამილოიდებს მნიშვნელოვანი როლი აქვს. აღსანიშნავია, რომ პაციენტებში მწვავე გვერდითი ეფექტებიც გამოვლინდა, მათ შორის, ტვინის შეშუპება და სისხლდენა.

კომპანიები FDA-ისგან მედიკამენტის დადასტურებას 2023 წლის მარტამდე ელიან.

ასევე იხილეთ: FDA-მ პირველი მედიკამენტი დაუშვა, რომელიც 1-ელი ტიპის დიაბეტის პროგრესირებას აყოვნებს

შეჯამება

ამ ყველაფრის შემდეგ, დამეთანხმებით, მედიცინა დღეს იმაზე წინაა წასული, ვიდრე ოდესმე წარმოვიდგენდით. მეორე მხრივ, ეს ჯერ მხოლოდ საწყისია იმისა, რაც მომავალში ამ საფუძველზე დაშენდება.

შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ გაისად კიდევ არაერთი მნიშვნელოვანი მიღწევა გველის, ზემოხსენებული შესაძლებლობების დახვეწა იქნება ეს თუ სრულებით ინოვაციური იდეების შექმნა — ვინ იცის, რომელი ფუტურისტული პერსპექტივა იქცევა რეალობად.

ასეა თუ ისე, საბოლოო ჯამში, ისღა დაგვრჩენია, ჩვენი ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესების ჟინით მოფუსფუსე მეცნიერებს მივადევნოთ თვალი — და გავიგოთ, რა არის შემდეგ.

თუ სტატიაში განხილული თემა და ზოგადად: მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების სფერო შენთვის საინტერესოა, შემოგვიერთდი ჯგუფში – შემდეგი ჯგუფი.