უგანდაში მალარია სიკვდილიანობის ერთ-ერთი წამყვანი მიზეზია და მიუხედავად კლინიკური შემთხვევების ასეთი მაღალი სიხშირისა, სწორი დიაგნოზი მაინც ძალზე იშვიათია. ამას თავისი მიზეზიც აქვს: დიაგნოზის დასმა სისხლის ანალიზით არის შესაძლებელი, თუმცა ამას დრო, კარგი ლაბორატორია და შესაბამისი უნარების მქონე ლაბორანტი სჭირდება. ეს ყოველივე ძალზე დეფიციტურია მცირე ზომის რაიონულ თუ სოფლის კლინიკებში — მოსახლეობის უმეტესობას სწორედ მსგავსი ტიპის ჯანდაცვის პუნქტებთან აქვს წვდომა.

ბრაიან გიტა პროფესიით პროგრამისტია. მას შემდეგ რაც ექიმებმა მესამედ ვერ მოახერხეს მისთვის მალარიის დიაგნოზის დასმა, გიტა მიხვდა, რომ რაღაც უნდა ეღონა.

ბრაიან გიტტა, პროგრამისტი და გამომგონებელი

ფოტო: Esther Ruth Mbabazi / TIME

"კლინიკაში წასვლა და რიგში დგომა დროის საოცარი კარგვა იყო. მე ვიცოდი, რომ რაღაც უკეთესი გზაც უნდა ყოფილიყო", — იხსენებს 27 წლის პროგრამისტი. მან ექიმებთან, მეცნიერებთან და კოლეგა პროგრამისტებთან ერთან მალარიას სადიაგნოსტიკო მარტივი, იაფი და სწრაფი ტესტი შეიმუშავა, რისთვისაც სისხლის ნიმუში, მიკროსკოპი ან გამოცდილი ლაბორანტი საჭირო სულაც აღარ არის.

დიაგნოზის დასასმელად ფეხსაცმლის ყუთის ოდენა პორტაბელური მოწყობილობა და სმარტფონია საჭირო. მოწყობილობას მატისკოპი უწოდეს — სიტყვის ფუძე სუაჰილის ენაზე მკურნალობას ნიშნავს. მალარიას მსგავსი სიმპტომების მქონე ადამიანებს მაღალი სიცხე, ციებ-ცხელება და თავის ტკივილი აწუხებთ. ისინი თითს მოათავსებენ მატისკოპში, რომელიც, სისხლის სინჯის აღების ნაცვლად, მაგნიტების და წითელი სინათლის სხივის საშუალებით სისხლის უჯრედების ანატომიურ ცვლილებას განსაზღვრავს — მალარიის დროს სწორედ სისხლის უჯრედები ზიანდება.

გამოკვლევა სმარტფონის საშუალებით გაანალიზდება და დიაგნოზიც ნათელი გახდება. დაავადების არსებობის შემთხვევაში მონაცემები ეროვნული მონიტორინგის სამსახურს გადაეგზავნება, რათა მათ შეძლონ და დაავადების გავრცელების არეალსა და სიხშირეს თვალი ცოცხალ რეჟიმში მიადევნონ.

ახალგაზრდა პროგრამისტის გამოგონება მრავალჯერადია და იგი პასუხს 2 წუთში იძლევა. ზუსტი დიაგნოსტირება ავტომატურად ნიშნავს მედიკამენტების სწორი დოზირებით და დანიშნულებით გამოყენებას, რაც თავის მხრივ თავიდან აარიდებს მედიკოსებს მკურნალობის მიმართ რეზისტეტნტულ ფორმებსა და ეპიდ-აფეთქებების ამგვარი ცოცხალ რეჟიმში მონიტორინგი მათ პრევენციის ზუსტი მეთოდების არჩევის საშულებასაც მისცემს.

"ეს ბევრ რამეს ცვლის. ამ სისტემამ შესაძლოა მსოფლიო მასშტაბით დაავადების სრულად აღმოფხვრისთვის ბრძოლაში გარდამტეხი როლი ითამაშოს", — აღნიშნავს ექიმი ჯიმი ოპიგო, უგანდის მალარიის კონტროლის სახელმწიფო პროგრამის მენეჯერი.

ტესტერი უკვე კლინიკურ კვლევას გადის უგანდასა და ანგოლაში. იგი დაავადების დიაგნოსტირების ოქროს სტანდარტს, სისხლის მიკროსკოპულ ანალიზს, სიზუსტეში ტოლს არ უდებს. გიტტა იმედოვნებს, რომ მისი გამოგონება ბაზარზე უახლოეს 2-3 წელში გამოჩნდება.