ნობელის პრემია 2019 — ფიზიკოსები, რომლებმაც ჩვენი წარმოდგენები სამუდამოდ შეცვალეს
8 ოქტომბერს ნობელის პრემიის კომისიამ ფიზიკაში 2019 წლის გამარჯვებული დაასახელა. ჯილდო სამყაროს ევოლუციისა და მასში დედამიწის ადგილის მკლევართა სამეულს გადაეცა
2019 წლის ნობელის პრემიის გამარჯვებულები შვედეთის სამეფო აკადემიაში 8 ოქტომბერს გამოაცხადეს. ჟიურის წლევანდელი ფავორიტი კოსმოლოგ-ფიზიკოსთა ტრიო გახდა.
ნობელიანტთა სამეული ასე გამოიყურება:
მედიცინისაგან განსხვავებით, ჯილდო მეცნიერებს შორის განსხვავებულად გადანაწილდა.
სამყაროს ევოლუცია, ანუ დიდი აფეთქებიდან დღემდე
კანადელ მეცნიერს, ჯეიმს პიბლსს ჯილდო სამყაროს ევოლუციის შესახებ კვლევაში მიღწეული წარმატებებისთვის ერგო. აღნიშნული წარმატება მკვლევარისთვის მოსალოდნელი გახლდათ. იგი თეორიულ ასტროფიზიკაში 55 წელზე მეტია მოღვაწეობს და შეიძლება თამამად ითქვას — პიბლსი თანამედროვე კოსმოლოგიის ერთ-ერთი ფუძემდებელია.
ჯეიმს პიბლსის კარიერა 1960-იან წლებში დაიწყო. იმ პერიოდში სამყაროს შემსწავლელი მეცნიერება განვითარების საწყის ეტაპზე გახლდათ: კოსმოლოგიური მანძილები ხშირად უბრალოდ უხეში ვარაუდები გახლდათ, ხოლო სამყაროს მიახლოებითი ასაკი დაუდგენელი და საკმაოდ დიდი კამათის მიზეზი იყო.
კანადელი ასტროფიზიკოსი დაახლოებით 20 წელი მუშაობდა თავის აწ უკვე ნობელის ჯილდოს მფლობელ ნაშრომზე. იგი პირველი გახლდათ, ვინც დიდი აფეთქებიდან 400 000 წლის შემდეგ არსებული მიკროტალღური რადიაციის შესახებ გამოთქვა მოსაზრება და ამგვარად მოახერხა აღეწერა ჩვენი სამყაროს მოწყობა განვითარების ასეთ ადრეულ ეტაპზე. მის მიერ მოწოდებულმა თეორიამ საშუალება მისცა მეცნიერებს გაეაზრებინათ, რომ სამყაროს მხოლოდ 5% არის ჩვენთვის ცნობილი და დანარჩენი 95% უცნობ ბნელ მატერიას უჭირავს. მისი დამსახურებაა, რომ კოსმოლოგია ფუნდამენტური, მათემატიკური მეცნიერება გახდა.
ჯეიმს პიბლსის დიდი დამსახურება თეორიულ ფიზიკაში ჯილდოზეც აისახა — საპრიზო ფონდის (9 მილიონი კრონი, ანუ დაახლოებით 908 000$) ნახევარი, სწორედ მას ერგო. დარჩენილი თანხა მიშელ მერსა და დიდიე ქუელოს შორის თანაბრად განაწილდება.
ეგზოპლანეტები და მზე-დედამიწის მსგავსი მოდელები
შვეიცარიელ ასტრონომთა წყვილმა ჯერ კიდევ გასული საუკუნის მიწურულს მოიპოვა პოპულარობა.
1992 წელს ასტრონომებმა მზის სისტემის მიღმა არსებული პირველი პლანეტა აღმოაჩინეს, თუმცა იგი ჩამქრალი ვარსკვლავის ირგვლივ ტრიალებდა. ეს კოსმოსის ჭეშმარიტად უსიცოცხლო მიდამო გახლდათ. სწორედ იმ პერიოდში მკვლევართა შორის აქტიურად მუსირებდა აზრი, რომ, შესაძლოა, მზის სისტემა მართლაც გამორჩეული და უნიკალური ადგილია და მის მიღმა არსებული ვარსკვლავების ირგვლივ პლანეტები სულაც არ ყალიბდებიან. იგივე მოსაზრებაზე იყო დიდიე ქუელოც.
ეს უკანასკნელი პროფესორ მიშელ მერთან ზემო პროვანსის ობსერვატორიაში, სამხრეთ საფრანგეთში მუშაობდა. წყვილის თეორიული დაშვებით, ისინი მზის სისტემის მიღმა არსებულ პლანეტებს (თუკი ასეთი რამ ბუნებაში საერთოდ არსებობდა) პირდაპირ ვერ დაინახავდნენ: მკვლევარები ვარსკვლავისგან მომავალი სინათლის ფერის ცვლილებაზე უნდა კონცენტრირებულიყვნენ.
მერისა და ქუელოს აზრით, პლანეტის გრავიტაციას აუცილებლად ექნებოდა მნიშვნელოვანი გავლენა მისსავე ვარსკვლავზე და ისინი ერთმანეთის მიმართ ერთგვარ მოძრაობაში იქნებოდნენ. ამგვარი ტიპის "წინ და უკან გადაადგილება" აუცილებლად აისახებოდა ვარსკვლავიდან გამოსხივებული სინათლის ტალღის სიგრძეზეც. უფრო მარტივად წარმოსადგენი რომ იყოს, თუ რას გულისხმობდნენ მეცნიერები: პოლიციის სირენის ხმა უფრო ხმამაღლა გესმით, როცა მანქანა თქვენ გიახლოვდებათ და მისი ხმა დაშორების კვალდაკვალ სულ უფრო სუსტდება.
ეგზოპლანეტების ძებნის ამგვარი ტექნიკა ეფექტური იმ შემთხვევაში იქნებოდა, თუკი ვარსკვლავზე გრავიტაციული ზეგავლენის მქონე პლანეტა იუპიტერის ხელა მაინც იქნებოდა. 1995 წლის 6 ოქტომბერს მერიმ და ქუელომ თავიანთი პირველი დიდი აღმოჩენის შესახებ მსოფლიოს ხმამაღლა ამცნეს — სამყაროში მზე-დედამიწის მოდელის მქონე პლანეტები ნამდვილად არსებობს!
წყვილის მიერ აღმოჩენილი ეგზოპლანეტა პეგასის თანავარსკვლავედიდან 50 სინათლის წლის დაშორებით მდებარე კოსმოსური სხეული გახლდათ, რომელსაც 51 Pegasi b ეწოდა. გაზის სფერო დედამიწაზე 150-ჯერ უფრო მასიური პლანეტა აღმოჩნდა და მის ზედაპირზე არსებული ტემპერატურა დაახლობით 1 000°C-ს აღწევდა.
ამ აღმოჩენიდან დღემდე ასტრონომებისთვის უკვე 4 000-ზე მეტი ეგზოპლანეტის შესახებ არის ცნობილი. აწ უკვე ნობელიანტი მკვლევარების შემუშავებულმა ტექნიკამ ჩვენს ირგვლივ არსებული სამყარო უფრო მჭიდროდ დასახლებული და მრავალფეროვანი გახადა.
-
გადახედვაშალვა პაპუაშვილი: მომავალ კვირას დღის წესრიგშია პრეზიდენტის არჩევის თარიღის ჩანიშვნა და ახალი მთავრობისთვის ნდობის გამოცხადება. შალვა პაპუაშვილი: მომავალ კვირას დღის წესრიგშია პრეზიდენტის არჩევის თარიღის ჩანიშვნა და ახალი მთავრობისთვის ნდობის გამოცხადება.
-
-
გადახედვანიკა მელია: შაბათს, 15:00-ზე ვიკრიბებით თსუ-სთან, იქ გავაკეთებთ შესაბამის განცხადებებს ნიკა მელია: შაბათს, 15:00-ზე ვიკრიბებით თსუ-სთან, იქ გავაკეთებთ შესაბამის განცხადებებს
-
გადახედვამათე დევიძეს პროკურატურამ ბრალდება წარუდგინა მათე დევიძეს პროკურატურამ ბრალდება წარუდგინა
-
გადახედვადღეს, საქალაქო სასამართლოსთან აქცია — "უშენოდ ვერ გამოვა" გაიმართება დღეს, საქალაქო სასამართლოსთან აქცია — "უშენოდ ვერ გამოვა" გაიმართება
-
გადახედვა25 ნოემბერს XI მოწვევის პარლამენტის პირველ სხდომას ლადო კახაძე გახსნის 25 ნოემბერს XI მოწვევის პარლამენტის პირველ სხდომას ლადო კახაძე გახსნის
-
-
-
გადახედვა23 ნოემბერს, 15:00 საათზე ოპოზიციური პარტიები თსუ-ს I კორპუსთან საერთო აქციას გამართავენ 23 ნოემბერს, 15:00 საათზე ოპოზიციური პარტიები თსუ-ს I კორპუსთან საერთო აქციას გამართავენ
-
გადახედვათსუ-ში მყოფ სტუდენტებს დაცვის თანამშრომლები და ერთი უცნობი პირი დაუპირისპირდნენ თსუ-ში მყოფ სტუდენტებს დაცვის თანამშრომლები და ერთი უცნობი პირი დაუპირისპირდნენ
-
გადახედვაპიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს პიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს
-
გადახედვა"ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს "ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს
-
გადახედვამერია: კოსტავას ქუჩის ნაწილზე საავტომობილო მოძრაობა დროებით შეიზღუდება მერია: კოსტავას ქუჩის ნაწილზე საავტომობილო მოძრაობა დროებით შეიზღუდება
-
გადახედვაილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი ილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი
-
გადახედვა22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება 22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება
-
გადახედვაგიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია გიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია
-
გადახედვაპუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს პუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს
-
გადახედვასსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს სსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს
-
გადახედვაეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით ეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით
-
გადახედვაპროკურატურა ბრალდებას დაუმძიმებს პირს, რომელმაც საგარეჯოში მეუღლეს სიცოცხლისთვის სახიფათო დაზიანებები მიაყენა — ქალი კლინიკაში გარდაიცვალა პროკურატურა ბრალდებას დაუმძიმებს პირს, რომელმაც საგარეჯოში მეუღლეს სიცოცხლისთვის სახიფათო დაზიანებები მიაყენა — ქალი კლინიკაში გარდაიცვალა
-
გადახედვააშშ-მა რუსულ "გაზპრომბანკს" სანქციები დაუწესა აშშ-მა რუსულ "გაზპრომბანკს" სანქციები დაუწესა
კომენტარები