ნობელის პრემია 2019 — ჟანგბადისა და უჯრედის ურთიერთობის მკვლევარი ექიმები
დღეს ნობელის პრემიის კომისიამ ფიზიოლოგია/მედიცინაში 2019 წლის გამარჯვებული დაასახელა. ჯილდო ჟანგბადის ნაკლებობისას უჯრედის ადაპტაციის მკვლევართა ტრიოს გადაეცა
2019 წლის ფიზიოლოგია/მედიცინის დარგში ნობელის პრემიის გამარჯვებულის დასახელება ტრადიციულად სტოკჰოლმის გარეუბან სოლნაში მდებარე შვედეთის სამეფო ინსტიტუში შედგა. კომისიის წლევანდელი ფავორიტი უჯრედისა და ჟანგბადის ურთიერთობის შემსწავლელი მეცნიერების გუნდი გახდა.
ნობელიანტთა სამეული ასე გამოიყურება:
ასეთი პრესტიჟული წარმატება მეცნიერთა გუნდისთვის პირველი არ არის — ტრიომ 2016 წელს, ალბერტ ლასკერი საბაზისო სამედიცინო კვლევის დაჯილდოებაზეც გაიმარჯვა.
ჟანგბადის ნაკლებობისას უჯრედთა ადაპტაცია
კვლევის საგანი
მკვლევარები თავიანთ პროექტზე 20 წელზე მეტხანს მუშაობდნენ. მათ დეტალურად, სკრუპულოზურად აღწერეს თუ როგორ შეიგრძნობს უჯრედი ჟანგბადს და რა პასუხს იძლევა მისი ნაკლებობისას. სწორედ ჟანგბადია სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი საკვების ენერგიად გარდაქმნის საქმეში.
ორგანიზმის ქსოვილში შესაძლოა ჟანგბადის ნაკლებობა ბევრი მიზეზით წარმოიქმნას. მაგალითად: ფიზიკური ვარჯიშისას ან ინსულტის დროს, ტვინის ქსოვილამდე სისხლის მიწოდების შეწყვეტის შემდეგ. უჯრედის მიერ ჟანგბადის შეგრძნების უნარს ასევე დიდი როლი აქვს სიმსივნური ზრდის პროცესშიც — ამ დროს უჯრედების უნორმო გამრავლებამ შესაძლოა ქსოვილის შიგნით არსებული ჟანგბადი სრულად ამოწუროს.
კვლევის მეთოდოლოგია
გრეგ სემენცა და სერ პიტერ რეტკლიფი ჰორმონ ერითროპოეტინის რეგულაციას შეისწავლიდნენ. ეს უკანასკნელი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია სისხლის წითელი უჯრედების წარმოქმნისათვის და შემდგომ სწორედ ეს უჯრედები პასუხობენ ორგანიზმში ჟანგბადის ნაკლებობას. სემენცამ თავის ჯგუფთან ერთად ამოიცნო გენების წყვილი, რომელიც ორ სპეციფიკურ ცილას აკოდირებს. მთელ ამ სისტემას ჰიპოქსიის ინდუქციის ფაქტორი (HIF) ეწოდა და მისი მიზანი ჟანგბადის ნაკლებობის დროს გარკვეული გენების გააქტიურებაა.
პარალელურად უილიამ ქეილინი გენეტიკური ხასიათის სინდრომს, ფონ ჰიმპელ-ლინდაუს დაავადებას იკვლევდა, რომლის დროსაც ზოგიერთი ტიპის კიბოს განვითარების რისკები იზრდება. ამ სინდრომის მქონე ოჯახები გენში ატარებენ მუტაციას, რომელსაც VHL ეწოდება. ქეილინმა აჩვენა, თუ როგორ პასუხობენ ორგანიზმში ჟანგბადის დაბალ დონეს ისეთი უჯრედები, რომლებსაც ეს გენი ინაქტივირებულ ფორმაში აქვთ.
რეტკლიფმა და მისმა გუნდმა ასევე დაადგინა, რომ VHL ცილა ურთიერთქმედებს HIF ფაქტორის ერთ-ერთთ კომპონენტთან და ამგვარად ჟანგბადის დაბალი დონის მიმართ პასუხს თიშავს — HIF ფაქტორის შესაბამის კომპონენტს იგი ჟანგბადის მომატებისას გასანადგურებლად მონიშნავს.
როდესაც ქსოვილში ჟანგბადის საერთო რაოდენობა იკლებს, HIF ცილოვანი კომპლექსის რაოდენობა იზრდება. აღნიშნული პროცესი ააქტიურებს VHL გენს, რომელიც ერითროპოეტინის წარმოქმნაზე არის პასუხისმგებელი. ამ ჰორმონის გამომუშავების შედეგად ორგანიზშმი სისხლის წითელის უჯრედების წარმოქმნება ჩქარდება.
აწ უკვე ნობელიანტი ნაშრომი მკვლევარებს დაეხმარა გაეგოთ, თუ როგორ ადაპტირდება ორგანიზმი ჟანგბადის დაბალ დონეზე, მაგალითად იმით, თუ როგორ გამოიმუშავებს ახალ წითელი სისხლის უჯრედებს და აყალიბებს ახალ სისხლძარღვებს. ჟანგბადის შეგრძნების უნარი ასევე უმნიშვნელოვანესია ნაყოფისა და პლაცენტის განვითარებისთვის.
აღმოჩენის მნიშვნელობა და მისი პრაქტიკული გამოყენება
მკვლევართა ნამუშევარი თავისი მნიშვნელობით მართლაც ელეგანტურია: მათ მოახერხეს და აღწერეს საბაზისო ფიზიოლოგიური პროცესი, რაც დიდ სიმაღლზე მცხოვრებ ზოგიერთი სახეობის ცხოველთა თვითგადარჩენისთვის ბრძოლაში უმნიშვნელოვანესია და ამასთანავე მათ მიერ აღწერილმა უჯრედულმა პროცესმა სხვა მკლევარებს საშუალება მისცა უკეთ გაეცნოთ ანემიის, კიბოს და სხვა პათოლოგიების მკურნალობის პრინციპები.
მეცნიერთა ინტერნაციონალური ჯგუფის წარმატებას თეორიულის გარდა პრაქტიკული მნიშვნელობაც გააჩნია. აღმოჩენის პარალელურად უკვე დაიწყო ანემიის სამკურნალო ისეთი პრეპარატების კვლევა, რომლებიც ორგანიზმს ატყუებენ (თითქოს იგი დიდ სიმაღლეზე იმყოფება) და ამგვარად მთელი ორგანიზმის ჟანგბადის მატარებელი წითელი სისხლის მომარაგებას ახორციელებენ. აღნიშნული პრეპარატი უკვე ადაპტირდა ჩინეთის ბაზარზე და იგი ამჟამად ევროპული რეგულაციების მიღების პროცესშია. მედიკამენტი პაციენტებს სისხლის დიდი დანაკარგის სწრაფად შევსებაში დაეხმარება. ასევე ბიოლოგიური კვლევის პროცესშია კიბოსა და გულის დაავადებების სამკურნალო საშუალებები.
ლაურეატთა სამეული ფულად ჯილდოდ მიღებულ 9 მილიონ შვედურ კრონს (დაახლოებით 908 000 $) თანაბრად გაიყოფს.
-
გადახედვაშალვა პაპუაშვილი: მომავალ კვირას დღის წესრიგშია პრეზიდენტის არჩევის თარიღის ჩანიშვნა და ახალი მთავრობისთვის ნდობის გამოცხადება. შალვა პაპუაშვილი: მომავალ კვირას დღის წესრიგშია პრეზიდენტის არჩევის თარიღის ჩანიშვნა და ახალი მთავრობისთვის ნდობის გამოცხადება.
-
-
გადახედვანიკა მელია: შაბათს, 15:00-ზე ვიკრიბებით თსუ-სთან, იქ გავაკეთებთ შესაბამის განცხადებებს ნიკა მელია: შაბათს, 15:00-ზე ვიკრიბებით თსუ-სთან, იქ გავაკეთებთ შესაბამის განცხადებებს
-
გადახედვადღეს, საქალაქო სასამართლოსთან აქცია — "უშენოდ ვერ გამოვა" გაიმართება დღეს, საქალაქო სასამართლოსთან აქცია — "უშენოდ ვერ გამოვა" გაიმართება
-
გადახედვა25 ნოემბერს XI მოწვევის პარლამენტის პირველ სხდომას ლადო კახაძე გახსნის 25 ნოემბერს XI მოწვევის პარლამენტის პირველ სხდომას ლადო კახაძე გახსნის
-
-
-
გადახედვასსს-ის მტკიცებით, უწყებას აქტივისტ ნატალი ჭანიშვილთან არცერთი ზარი არ განუხორციელებია სსს-ის მტკიცებით, უწყებას აქტივისტ ნატალი ჭანიშვილთან არცერთი ზარი არ განუხორციელებია
-
-
გადახედვა23 ნოემბერს, 15:00 საათზე ოპოზიციური პარტიები თსუ-ს I კორპუსთან საერთო აქციას გამართავენ 23 ნოემბერს, 15:00 საათზე ოპოზიციური პარტიები თსუ-ს I კორპუსთან საერთო აქციას გამართავენ
-
გადახედვათსუ-ში მყოფ სტუდენტებს დაცვის თანამშრომლები და ერთი უცნობი პირი დაუპირისპირდნენ თსუ-ში მყოფ სტუდენტებს დაცვის თანამშრომლები და ერთი უცნობი პირი დაუპირისპირდნენ
-
გადახედვაპიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს პიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს
-
გადახედვა"ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს "ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს
-
გადახედვამერია: კოსტავას ქუჩის ნაწილზე საავტომობილო მოძრაობა დროებით შეიზღუდება მერია: კოსტავას ქუჩის ნაწილზე საავტომობილო მოძრაობა დროებით შეიზღუდება
-
გადახედვაილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი ილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი
-
გადახედვა22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება 22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება
-
გადახედვაგიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია გიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია
-
გადახედვაპუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს პუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს
-
გადახედვასსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს სსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს
-
გადახედვაეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით ეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით
-
გადახედვაპროკურატურა ბრალდებას დაუმძიმებს პირს, რომელმაც საგარეჯოში მეუღლეს სიცოცხლისთვის სახიფათო დაზიანებები მიაყენა — ქალი კლინიკაში გარდაიცვალა პროკურატურა ბრალდებას დაუმძიმებს პირს, რომელმაც საგარეჯოში მეუღლეს სიცოცხლისთვის სახიფათო დაზიანებები მიაყენა — ქალი კლინიკაში გარდაიცვალა
კომენტარები