გახსოვთ BBC-ის 2013 წლის რეპორტაჟი, როდესაც ჟურნალისტი დემიენ მაკგინესი ქართული ოჯახების სააღდგომო ტრადიციაზე, "გარდაცვლილებთან სადილზე" ჰყვებოდა?

როგორც ჩანს, ეს ტრადიცია დანარჩენი მსოფლიოსგან გამორჩეულებად არ გვაქცევს. მეცხრამეტე საუკუნეში სასაფლაოზე პიკნიკი და დროსტარება ამერიკული ტრადიცია იყო — წერს Atlas Obscura.

მთელი ქვეყნის მასშტაბით, სიმშვიდეში დასვენება არამხოლოდ ნორმალური მოვლენა, მოდური ჩვეულებაც კი იყო. განსაკუთრებით იმ დროს, როცა რეკრეაციული ზონები ზოგიერთ მუნიციპალიტეტში იშვიათობა იყო.

პიკნიკი სასაფლაოზე. ილინოისი, ამერიკა.

ფოტო: ROGER MEYER FAMILY / SCHAUMBURG TOWNSHIP DISTRICT LIBRARY

მაშინ, როცა ვიქტორიანული ეპოქის ქალები ოჰაიოში ვუდლენდის სასაფლაოს მიაშურებდნენ, ნიუ-იორკელები ქვედა მანჰეტენზე მდებარე წმინდა პოლის ეკლესიის უკან მდებარე ეზოსა და სასაფლაოს კალათებით სტუმრობდნენ, რომლებშიც ხილი, ხორცის სენდვიჩები და ორცხობილები ელაგათ.

პიკნიკი სასაფლაოზე, ამერიკა. 1957 წელი.

ფოტო: HISTORIC ST. LUKE’S

და მაინც, საიდან იღებს სათავეს სასაფლაოზე დასასვენებლად წასვლის ენთუზიაზმი?

როგორც იმდროინდელი ცნობებით ირკვევა, ყვითელი ციება და ქოლერა ქვეყნის მასშტაბით გავრცელებული იყო: 10 წლამდე ბავშვები დაავადებებით იღუპებოდნენ, დედები — მშობიარობისას. სიკვდილი უამრავი ოჯახის ხშირი სტუმარი იყო, სასაფლაოებზე კი, ადამიანებს შეეძლოთ "პური გაეტეხათ" და ესაუბრათ როგორც ცოცხალ, ისე გარდაცვლილ ოჯახის წევრებთან.

"ჩვენ გვინდა, რომ მადლიერების დღე მამაჩვენთან ერთად აღვნიშნოთ, რომელიც შარშან ამ დღეს ჩვენს გვერდით იყო. ჩვენ საჭმელი და ასევე სპირტის სანათი მოვიტანეთ, რომ ყავა მოვიდუღოთ", - ამბობდა 1884 წელს სასაფლაოზე ოჯახის წევრებთან ერთად მისული ახალგაზრდა კაცი.

სასაფლაოებისთვის საპიკნიკე და სარელაქსაციო დანიშნულების მიცემაზე გავლენა იქონია სოფლის სასაფლაოებზე ყვავილების მოშენების კულტურამაც. მანამდე, ამერიკისა და ევროპის სასაფლაოები მკაცრი და კუშტი სანახავი იყო და გამუდმებით ახსენებდა მოსახლეობას, რომ ცოდვები არ უნდა დაეშვათ, რადგანაც "მომენტო მორი".

ახალი სასაფლაოები ქალაქის ცენტრიდან შორს იყო და მათი დიზაინი უფრო ლამაზი, ყვავილებით მორთული და დასასვენებელი ბაღის შესაბამისი იყო. თავის ქალისა და გადაჯვარედინებული ძვლების ყვავილებით ჩანაცვლებამ, სასაფლაო ამერიკელებისთვის ერთ-ერთ მშვიდ ადგილად აქცია.

პიკნიკი სასაფლაოზე. ოჰაიო, ამერიკა.

ფოტო: WOODLAND CEMETERY AND ARBORETUM

საფლავზე სადილის მოწყობას ისტორიული დატვირთვაც აქვს. საქართველოს გარდა, ეს ტრადიცია გავრცელებულია გვატემალაში, საბერძნეთში და აზიის ბევრ ქვეყანაში.

თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ იმ დროსაც კი, უამრავ ამერიკელს პიკნიკის ადგილობრივ სასაფლაოზე მოწყობა ამაზრზენ დღესასწაულად მიაჩნდა. თუმცა ეს კონტროვერსული შეხედულება უამრავ ადამიანს ხელს არ უშლიდა სასაფლაოზე განსატვირთავად წასულიყო.

ქვეყნის რამდენიმე ნაწილში, როგორიცაა მაგალითად დენვერი, სასაფლაოზე საპიკნიკოდ წასვლა იმდენად ხშირი ჩვეულება გახდა, რომ პოლიციის ჩარევა გახდა საჭირო. სასაფლაოები პიკნიკის შემდეგ დატოვებული ნაგვით ივსებოდა.

სასაფლაოებზე მოწყობილი პიკნიკები მეოცე საუკუნის 20-იან წლებში უკვე ნელ-ნელა კარგავდა პოპულარობას. მედიცინის განვითარებით, ადრეულმა სიკვდილიანობამ იკლო და ქვეყნის მასშტაბით საჯარო პარკები მოეწყო. ადვილი მისახვედრია, რომ გარდაცვლილების გვერდით სადილი ინტერესს აღარ იწვევდა.

წიგნის კითხვა და წახემსება სასაფლაოზე. მანჰეტენი, ამერიკა.

ფოტო: LIBRARY OF CONGRESS

100 წელზე მეტი გავიდა მას შემდეგ, რაც ამერიკაში გავრცელებულ ტრენდზე ქვეყნის მასშტაბით კამათი დაიწყო. დღეს, განსაკუთრებით დიდ ქალაქებში რთულად საპოვნია სასაფლაო, რომელსაც გამოყოფილი აქვს მიწა პიკნიკისთვის. ბრუკლინში მდებარე გრინვუდის სასაფლაოს გზამკვლვევში წერია: "გვესტუმრე, სანამ აქედან წასვლა ჯერ კიდევ შეგიძლია", თუმცა ადგილზე პიკნიკის მოწყობა აკრძალულია.

თუმცა, შტატებში ჩვეულება ბოლომდე გამქრალი ჯერ არაა. ჯერ კიდევ არის მიმოფანტულ სასაფლაოებსა და საფლავის ქვებს შორის საპიკნიკე ადგილის პოვნის შანსი — მთავარია წასახემსებლებით სავსე კალათა და ვინმე ისეთის პოვნა, ვისაც ძირძველი ამერიკული ტრადიციის გაცნობა თქვენთან ერთად ენდომება.