დედამიწაზე საკმაოდ ბევრ გამაოგნებელ ბუნებრივ სანახაობას შეხვდებით — მაღალი ჩანჩქერები, უზარმაზარი მთათა სისტემები თუ შთამბეჭდავი სანაპიროები მათი მხოლოდ რამდენიმე მაგალითია, თუმცა არც ჩვენი, ადამიანების წვლილი არ უნდა დავივიწყოთ — ისტორიის მანძილზე კაცობრიობასაც არაერთი დიდებული სანახაობა შეუქმნია.

წარმოგიდგენთ მსოფლიოს ყველაზე მომნუსხველი და შთამბეჭდავი შენობების სიას:

1. ტაჯ-მაჰალი, ინდოეთი

აიგო 1632-1653 წლებში

ალბათ ისტორიის მანძილზე ცოტაა ისეთი სიყვარულის გამოვლინება, რომელიც შაჰ ჯაჰანის ქმედებას შეედრება. მისი ცოლის, მუმთაზ მაჰალის გარდაცვალების შემდეგ, მუგალის იმპერატორმა გადაწყვიტა, რომ მისთვის მავზოლეუმი აეშენებინა — 22 წლის შემდეგ კი ტაჯ-მაჰალი მივიღეთ. მიიჩნევა, რომ ამ შენობის სილამაზე სწორედ მუმთაზის მშვენიერებით იყო შთაგონებული. ინგლისელმა პოეტმა, სერ ედვინ არნოლდმა, ტაჯ მაჰალი ასე შეაფასა: "ეს არ არის სხვა შენობების მსგავსად მხოლოდ არქიტექტურის ნიმუში — ეს არის იმპერატორის სიყვარულის ამაყი ვნება, ცოცხალი ქვით ნაგები".

2. ჰალგრიმსკირკია, ისლანდია

აიგო 1945-1986 წლებში

რეკიავიკის ჰალგრიმსკირკია შეიძლება რაკეტას ჰგავდეს, მაგრამ სინამდვილეში ეს შთამბეჭდავი ევანგელურ-ლუთერანული ეკლესია და უდიდესი სამლოცველო ნაგებობაა ისლანდიაში. მისი ფასადი მოდერნისტულ და ექსპრესიონისტულ არქიტექტურულ სტილებს აერთიანებს. მთავარი არქიტექტორი, გუდიონ სამუელსონი, ნაგებობის შექმნისას ქვეყნის უხეში ლანდშაფტით იყო შთაგონებული.

3. გიზის პირამიდები, ეგვიპტე

აიგო ძვ.წ. 2550-2490 წლებში

მსოფლიოს ყველაზე ლამაზი შენობების ვერც ერთი სია ვერ იქნება სრულყოფილი, თუ მასში კაცობრიობის ეს უძველესი ნაგებობები არ მოხვდება. გიზის პირამიდები სავარაუდოდ კამეჩების, მარხილების, თოკებისა და ბერკეტების გამოყენებით აშენდა. ნაგებობები ეგვიპტის ძველი სამეფოს ეპოქაში ფარაონების სამარხებს წარმოადგენდნენ, რომლებიც მათ სიკვდილის შემდეგ ღვთაებრივი ცხოვრებისთვის მომზადებაში ეხმარებოდათ.

4. Fallingwater, აშშ

აიგო 1936-1939 წლებში

Fallingwater სახლია, რომელიც არქიტექტორმა ფრენკ ლოიდ რაიტმა კაუფმანების ოჯახის შაბათ-კვირის რეზიდენციისთვის დააპროექტა. შენობა დაკიდული ტერასებით გამოირჩევა, რომლებიც Bear Run-ის ნაკრძალის სილამაზესა და მწვანე ბუნებას ერწყმის. ის უშუალოდ ჩანჩქერზეა აშენებული და სახელწოდებაც სწორედ აქედან მომდინარეობს. სახლში მუდმივად ჩანჩქრიდან მომავალი წყლის ხმა ისმის.

5. პეტრას ად-დეირი, იორდანია

აიგო ახ. წ. პირველ საუკუნეში

პეტრა, რომელსაც მის გარშემო მდებარე ქვიშაქვის ვარდისფერი შეფერილობის გამო ხშირად "ვარდისფერ ქალაქს" უწოდებენ, გამოირჩევა სილამაზითა და უნიკალური არქიტექტურით — შენობები ნახევრად ნაგებია, ნახევრად კი — კლდეში გამოკვეთილი, რომლებში დასახლებაც ადამიანებმა ინოვაციური წყლის მართვის სისტემის წყალობით შეძლეს. ქალაქის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი და მონახულებადი ღირსშესანიშნაობაა ად-დეირი — მონასტერი, რომელიც 48 მეტრი სიმაღლისაა და პეტრას ყველაზე დიდ ქვის ფასადს წარმოადგენს.

6. Luis Vuitton-ის ფონდი, საფრანგეთი

აიგო 2007-2014 წლებში

ერთი შეხედვით შეიძლება ასე არ მოგეჩვენოთ, თუმცა ფრენკ გერის 2014 წლის არქიტექტურული შედევრი მე-19 საუკუნის კლასიკური სათბურების სტილითაა შთაგონებული — ისეთით, რომელსაც ამ სიაში კიდევ შეხვდებით. შენობის ფორმა მომავლის გემს წააგავს, რომელსაც თორმეტი მინის იარუსი ამშვენებს — კონსტრუქცია, როგორც თავად გერიმ აღწერა, წარმოადგენს "დიდებულ ხომალდს, რომელიც საფრანგეთის კულტურულ მისიას განასახიერებს".

7. Trinity College-ის ბიბლიოთეკა, ირლანდია

აიგო 1712-1732 წლებში

ირლანდიის უდიდესი ბიბლიოთეკა, რომელშიც დაახლოებით 65 მილიონი ბეჭდური ტომეული ინახება, ბევრად მეტია, ვიდრე წიგნების უზარმაზარი კოლექცია. მისი 65-მეტრიანი მთავარი დარბაზი — Long Room — შთამბეჭდავი და ელეგანტური სივრცეა, რომელიც წლების განმავლობაში თანდათანობით გაფართოვდა, რათა უფრო და უფრო მეტი წიგნისთვის დაეთმო ადგილი. შენობა თავდაპირველად ერთსართულიანი დარბაზი იყო, თუმცა შემდეგ დაემატა ზედა გალერეა, რის შედეგადაც იქცა ამ ცნობილ, მუქი ატმოსფეროს მქონე, გოთიკურ საკითხ დარბაზად.

8. ჯენეს დიდი მეჩეთი, მალი

აიგო მე-13 საუკუნეში, ხელახლა აშენდა 1907 წელს

თუ არასდროს გინახავს შენობა, რომელიც თიხის აგურითაა აშენებული, სწორედ ამ გრანდიოზული მეჩეთით უნდა დაიწყო — ეს ამ არქიტექტურული სტილის ყველაზე მასშტაბური ნიმუშია მსოფლიოში და იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუსხაშიცაა შეყვანილი. მეჩეთი აგებულია მზეზე გამომშრალი მიწის აგურით, რომელიც ქვიშით, მიწის ხსნარითა და თიხის შრის მსგავსი თაბაშირით არის დაფარული. თუმცა მალის კლიმატი ამ მასალისთვის მეტად არახელსაყრელია, ამიტომ ყოველ წელს იმართება Crépissage de la Grand Mosquée — ღონისძიება, რომლის დროსაც ადგილობრივი მოსახლეობა ერთიანდება მეჩეთის ხელახლა შესალესად.

9. ნასირ ალ-მულქის მეჩეთი, ირანი

აიგო 1876-1888 წლებში

თუ სილამაზეს პატარა დეტალებში ეძებთ, მაშინ შირაზის ნასირ ალ-მულქის მეჩეთი, რომელსაც მეტსახელად "ვარდისფერი მეჩეთი" ჰქვია, თქვენთვის იდეალური ადგილია. მისი მთავარი ღირსშესანიშნაობა სალოცავი დარბაზია, რომელიც მზის ამოსვლისას ფერების ნამდვილ სპექტაკლად იქცევა — სარკმლიდან შემოსული სხივები მოზაიკურ ორნამენტებს ულამაზეს ელფერს სძენს. შენობის გარე ფასადიც არანაკლებ შთამბეჭდავია.

10. The Twist, ნორვეგია

აიგო 2016-2019 წლებში

ყოფილხართ ოდესმე ხელოვნების მუზეუმში, რომელიც ამავდროულად ხიდიცაა? თუ პასუხია არა, მაშინ ნორვეგიაში მდებარე Kistefos-ის ქანდაკებების პარკში უნდა გაემართოთ. აქ თვენ შეძლებთ დაათვალიეროთ არქიტექტურული და საინჟინრო თვალსაზრისით გამორჩეული ნაგებობა სახელად The Twist — მბრუნავი შენობა, რომელიც 90 გრადუსით იხრება და რანსელვას მდინარის ორ ნაპირს აერთებს.

11. საგრადა ფამილია, ესპანეთი

იგება 1882 წლიდან დღემდე (მშენებლობის დასრულება 2026 წელსაა დაგეგმილი)

ამბობენ, რომ კარგ რაღაცებს დრო სჭირდება — მას შემდეგ, რაც ანტონი გაუდიმ საგრადა ფამილიას მშენებლობა დაიწყო, 140 წელზე მეტი გავიდა და ამ არქიტექტურული შედევრის მშენებლობაც დასასრულს უახლოვდება. ეს დიდი მოვლენა 2026 წლის გაზაფხულისთვისაა დაგეგმილი — გაუდის გარდაცვალებიდან ზუსტად 100 წლის თავზე. ხანგრძლივი მოლოდინი, როგორც ჩანს, ნამდვილად ღირდა: ტაძრის უცნაური, გოთიკურ და არტ ნუვოს სტილს შორის მერყევი არქიტექტურა, მკვეთრი ფერებით გაბრწყინებული ვიტრაჟები და ხის ტოტებს მიმსგავსებული სვეტები — ყველაფერი ერთად ქმნის ტექსტურების, ფერების, სინათლისა და დეტალების უნიკალურ სინთეზს, რომელსაც მსოფლიოში ანალოგი არ ჰყავს.

12. ბანგლადეშის ეროვნული პარლამენტი, ბანგლადეში

აიგო 1961-1982 წლებში

ბანგლადეშის ეროვნული პარლამენტის შენობა შეიძლება არ ჯდებოდეს კლასიკური, რომანტიკული ან დელიკატური სილამაზის ჩარჩოებში, თუმცა ის ნამდვილად მომნუსხველია. ეს მასშტაბური ნაგებობა ცნობილმა არქიტექტორმა, ლუის კანმა დააპროექტა. თავდაპირველად იგი აღმოსავლეთ პაკისტანის მთავრობისთვის იყო გათვლილი, თუმცა 1971 წელს ბანგლადეშის დამოუკიდებლობის გამოცხადებამ შენობის ისტორია რადიკალურად შეცვალა. დღეს იგი დემოკრატიის სიმბოლოს წარმოადგენს.

13. პანთეონი, იტალია

აიგო 118-128 წლებში

არ აქვს მნიშვნელობა, ხშირად ფიქრობთ რომის იმპერიაზე თუ იშვიათად — პანთეონი მაინც უძველესი სამყაროს ინჟინერული და არქიტექტურული ოსტატობის გამორჩეულ მაგალითად რჩება. მისი სახელი ბერძნულიდან ითარგმნება, როგორც "ყველა ღმერთის პატივსაცემი ადგილი" და პანთეონის დატვირთვაც სწორედ ასეთივეა. შენობის გუმბათი დღემდე ყველაზე დიდია მსოფლიოში — მისი დიამეტრი 43.3 მეტრია, რაც ზუსტად შეესაბამება იატაკიდან ჭერამდე სიმაღლესაც. ეს სიმეტრია არქიტექტურულად იდეალურ პროპორციას ქმნის.

14. პალმენჰაუსი შონბრუნის სასახლეში, ავსტრია

აიგო 1880-1882 წლებში

შეიძლება ფიქრობდეთ, რომ ფოლადი და მინა მთლად ელეგანტურობის ელექსირი არაა, თუმცა ვენაში სწორედ ამ ორმა მასალამ შექმნა ერთ-ერთი ყველაზე დახვეწილი სათბური, რომელიც მე-19 საუკუნით თარიღდება. პალმენჰაუსი მდებარეობს შონბრუნის სასახლის ტერიტორიაზე, ჰოლანდიურ ბოტანიკურ ბაღში და უზარმაზარ ეკოსისტემას იტევს.

შენობა სამ კლიმატურ ზონად იყოფა:

• ცენტრალური პავილიონი ხმელთაშუაზღვისეული კლიმატისთვისაა განკუთვნილი;
• ჩრდილოეთ ნაწილში ცივი ამინდის მცენარეებია;
• სამხრეთ ფრთაში კი — ტროპიკული გარემოა.

სივრცეები ერთმანეთს გვირაბებით უკავშირდება, რისი წყალობითაც შესაძლებელი ხდება, რომ 4500-ზე მეტი სხვადასხვა მცენარე იდეალურად შეეგუოს საკუთარ კლიმატურ ზონას.

15. Bát Tràng-ის საზოგადოებრივი სახლი, ვიეტნამი

აიგო 2021 წელს

Bát Tràng — უძველესი სოფელი ჰანოის გია ლამის რაიონში, ისტორიულად მუდამ ასოცირდებოდა კერამიკასთან — მისი სახელი პირდაპირ ითარგმნება, როგორც "თასების სახელოსნო". სოფელი მე-11 საუკუნიდან არსებობს, თუმცა მისი ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული შენობა მხოლოდ ახლახან აშენდა. მისი დიზაინი ადგილობრივებმა და კერამიკის სპეციალისტებმა შექმნეს. შენობის თანამედროვე სტრუქტურა ტრადიციების გაგრძელებაა — სივრცე, სადაც სოფლის კერამიკული მემკვიდრეობა ცოცხლდება.

16. ელდრიჯის ქუჩის მუზეუმი, აშშ

აიგო 1887 წელს

ეს შენობა არა მხოლოდ თავისი გოთიკური და რომანული დეტალებით, თვალშისაცემი ვიტრაჟებითა და გრანდიოზული ფასადითაა გამორჩეული, არამედ ღრმა ისტორიული დატვირთვითაც. სინაგოგა 1887 წელს აშენდა, იმ პერიოდში, როდესაც აშშ მასობრივ მიგრაციას განიცდიდა და ნიუ-იორკის ქვემო ისტ-საიდი მსოფლიოში ყველაზე მჭიდროდ დასახლებულ ებრაულ უბნად იქცა. ეს იყო პირველი სინაგოგა ამერიკაში, რომელიც აღმოსავლეთ ევროპელი ემიგრანტების ინიციატივით აშენდა. შენობა თავისი არქიტექტურით მალევე იქცა თავისუფლების სიმბოლოდ, რომელიც თემის ახალმოპოვებულ რელიგიურ თავისუფლებას გამოხატავდა. დროთა განმავლობაში მისმა ფუნქციურმა მნიშვნელობამ იკლო, თუმცა მასშტაბური რესტავრაციის შემდეგ ის ელდრიჯის ქუჩის მუზეუმად გარდაიქმნა და თავისი დიდებულება დაიბრუნა.

17. ლას ლახასის წმინდა ტაძარი, კოლუმბია

აიგო 1916-1949 წლებში

ნაგებობათა უმრავლესობას ადამიანები საჭიროების გამო აშენებდნენ, მაგრამ არსებობენ ისეთი შენობებიც, რომლებიც მოგონებისა და პატივისცემის ნიშნად იგება — სწორედ ასეთი მოტივით გაჩნდა ეს შთამბეჭდავი ბაზილიკა კოლუმბიაში. იგი აღმართულია გუაიტარას მდინარის 40-მეტრიან ხიდზე და მე-18 საუკუნიდან მომლოცვეთათვის სასურველ დანიშნულების ადგილად ითვლება. გადმოცემით, სწორედ ამ ადგილას, დედას, თავის ქალიშვილთან ერთად, ღვთისმშობლის ხილვა ჰქონდა, რაც წმინდა ტრადიციის საფუძვლად იქცა.

18. ძველი და ახალი ხელოვნების მუზეუმი, ავსტრალია

აიგო 2011 წელს

ეს არაჩვეულებრივი მუზეუმი ავსტრალიაში, ჰობარტიდან დაახლოებით 40 წუთის გზაზე მდებარეობს და ქვიშაქვის კლდეებშია ჩაშენებული. მისი არქიტექტურა უცხო, მაგრამ შთამბეჭდავია — იდეა ის იყო, რომ შენობას არ შეეწუხებინა მიმდებარე ტერიტორიაზე არსებული სხვა ობიექტები, ამიტომ ექსპოზიციების უმეტესობა განთავსებულია სუსტად განათებულ მიწისქვეშა სივრცეებში. ადგილზე ასევე შეხვდებით ხელოვნების კონსერვაციის ცენტრსა და თეატრს. შენობის უახლესი ნაწილი — Pharos — 2017 წელს გაიხსნა და მასთან მიღწევა 2 განსხვავებული გვირაბითაა შესაძლებელი.

19. მეგის ცენტრი, წმინდა ჯეიმსის საავადმყოფო, დიდი ბრიტანეთი

აიგო 2020 წელს

სავადმყოფოები, როგორც წესი, არაკომფორტული ადგილებია — ხასიათდებიან ზედმეტად მკვეთრი განათებით და შემაწუხებლად ჭრაჭუნა ზედაპირებით, თუმცა მეგის ცენტრი განსხვავებულია. საქველმოქმედო ორგანიზაციას სურდა ისეთი პერსონალური გარემოს შექმნა, რომელიც სიმსივნის პაციენტებისა და მათი ოჯახებისთვის კომფორტის მომტანი იქნებოდა. ეს სივრცე ერთდროულად დამამშვიდებელიცაა და შთამბეჭდავიც. იატაკიდან ამოზრდილი უზარმაზარი, სოკოს ფორმის სტრუქტურები ქმნის საფეხურებიან სახურავებს, ხოლო ღეროები იმდენად ღრმაა, რომ მათში საპირფარეშოები და ლიფტებია განთავსებული.

20. სამხრეთ ამერიკის ბაჰაის ტაძარი, ჩილე

აიგო 2007-2016 წლებში

დაივიწყე ყველაფერი, რაც ტაძრების შესახებ იცი — ჩილეში მდებარე ეს უჩვეულო საკულტო ნაგებობა ტრადიციული ტაძრებისგან სრულიად განსხვავებულია. ბაჰაის რელიგიის მთავარი იდეა ადამიანთა ერთიანობაა და ეს არქიტექტურულად შთამბეჭდავი ტაძარიც სწორედ ამ ღირებულების მატარებელია — ის მოიაზრება, როგორც ღია სამლოცველო სივრცე ყველასთვის, სადაც ერთროულად 600 ადამიანი ეტევა. რბილი ხაზებით, გამჭვირვალე ზედაპირებითა და სინათლის ოსტატურად გამოყენებული ელემენტებით, ტაძარი არა მხოლოდ სულიერების, არამედ სიმშვიდისა და თანასწორობის სიმბოლოდ იქცა.

21. ფუტუნას სამლოცველო, ახალი ზელანდია

აიგო 1959-1961 წლებში

ველინგტონის გარეუბანში, კარორიში, ჩამალულია შენობა, რომელსაც არქიტექტურის სფეროში უმნიშვნელოვანეს ქმნილებად მიიჩნევენ. თავდაპირველად კათოლიკურმა რელიგიურმა ორგანიზაციამ, მარისტთა საზოგადოებამ, მცირე ზომის სამლოცველოს აგება შეუკვეთა, თუმცა დღეს ის არქიტექტურის ერთ-ერთი გამორჩეული ნიმუშია.

22. კომერას ლიდერობის ცენტრი, რუანდა

აიგო 2022 წელს

რუანდას აღმოსავლეთ ნაწილში, იჰემას ტბასთან ახლოს მდებარეობს საგანმანათლებლო და საზოგადოებრივი ცენტრი, რომელიც გარემოს ჰარმონიულად ერწყმის. შენობის სახელწოდება "მყარად დგომას და გამბედაობას" ნიშნავს. მის დიზაინში გამოყენებულია მოქსოვილი ევკალიპტის ეკრანები და აგურის ორნამენტები, შთაგონებული ადგილობრივი იმიგონგოს ხელოვნებით — სტილით, რომელიც რუანდაში საუკუნეების წინ წარმოიშვა. შენობა თანამედროვე არქიტექტურის შთამბეჭდავი განსახიერებაა.

23. ჰოლოკოსტის ეროვნული ძეგლი, კანადა

აიგო 2017 წელს

წარსულისგან სწავლა ჩვენი კოლექტიური ვალდებულებაა, ასეთი რეფლექსიისთვის კი მნიშვნელოვანია მისი ყველაზე ბნელი მომენტების გახსენებაც. კანადის ჰოლოკოსტის ეროვნული მემორიალი, სახელწოდებით "დანაკარგის, ხსოვნისა და გადარჩენის ლანდშაფტი", სწორედ ამ მიზანს ემსახურება. მისი არქიტექტურული სტრუქტურა ექვს სამკუთხედს ეფუძნება, რომლებიც დავითის ვარსკვლავის ფორმას ქმნიან.

24. ენრიაკუ-ჯი, იაპონია

აიგო 788 წელს

კიოტოში უამრავ ტაძარს შეხვდებით, თუმცა ენრიაკუ-ჯი მათ შორის ერთ-ერთი ულამაზესია. ის აღმოსავლეთ მთიანეთში, ჰიეიზანის მთაზე მდებარეობს. წარსულში ამ კომპლექსში თითქმის 3,000-მდე ტაძარი შედიოდა. შენობა 788 წელს დააარსა ბერმა საიჩომ — სწორედ მან შეიტანა ტენდაის ბუდიზმი იაპონიაში. თუმცა 1571 წელს, იაპონელი დაიმიოს, ოდა ნობუნაგას მიერ განხორციელებული შეტევის შედეგად, თავდაპირველი შენობების უმრავლესობა განადგურდა. დღეს შენობათა დიდი ნაწილი ედოს ეპოქას მიეკუთვნება და სამი ძირითადი ზონის ირგვლივ არის დაჯგუფებული: ტოდო, საიტო და ტოკავა.