რუსეთის ეკონომიკა კოლაფსისკენ მიდის — რას ნიშნავს ეს?
უკრაინაში შეჭრის გასამართლებლად, ვლადიმერ პუტინმა რუსეთი ჰეგემონურ ძალად წარმოაჩინა, რომელიც იმპერიულ სიდიადეზე თავის "კანონიერ პრეტენზიას" გამოთქვამს. თუმცა, ქვეყნის ეკონომიკური შესაძლებლობების გათვალისწინებით, რუსეთს უკრაინაში ომის დაწყებამდეც გაუჭირდებოდა იმპერიის შენარჩუნება.
ახლა, როდესაც რუსული რუბლის მკვეთრი დაცემა საგარეო სანქციებითაა განპირობებული, რუსეთის ეკონომიკური მდგომარეობა კიდევ უფრო გაუარესდა. სანქციებით შეცვლილი გაცვლითი კურსით თუ ვიხელმძღვანელებთ, 7 მარტის მდგომარეობით რუსეთის ეკონომიკა სიდიდით მსოფლიოში 22-ე იყო და მისი მთლიანი შიდა პროდუქტი (მშპ) ოჰაიოს შტატისას დიდად არ აღემატებოდა.
ეს სიტუაცია იმ წარსულისგან განსხვავებულია, როდესაც რუსეთი ნამდვილ მსოფლიო ძალას წარმოადგენდა. გვიანდელი ეკონომიკის ისტორიკოსის, ანგუს მედისონის მიერ შეკრებილი მონაცემების მიხედვით, 1913 წელს რუსეთი ეკონომიკით მეხუთე უდიდესი სახელმწიფო იყო მსოფლიოში — შეერთებული შტატების, ჩინეთის, გერმანიისა და დიდი ბრიტანეთის შემდეგ. 1957 წელს კი, როდესაც სსრკ-მ კოსმოსში პირველი თანამგზავრი გაუშვა, საბჭოთა ეკონომიკა მსოფლიოში სიდიდით მეორე იყო, ამერიკის შემდეგ.
პუტინის სწრაფვა დიდებისკენ
პუტინი პრეზიდენტად საბჭოთა კავშირის ქაოსური დაშლის და 1998 წლის ფინანსური კრიზისის შემდეგ აირჩიეს. ამ კრიზისის შედეგად რუსეთის ეკონომიკამ დეფოლტი განიცადა და ვალუტის ფიქსირებული კურსი წარსულს ჩაბარდა.
იმ დროისათვის საბაზრო ღირებულების მიხედვით რუსეთის მშპ $210 მილიარდამდე ჩამოვიდა, რის გამოც მან მსოფლიოს უმსხვილეს ეკონომიკათა შორის 24-ე ადგილზე გადაინაცვლა, ავსტრიის შემდეგ (მშპ-ს ყველა თანამედროვე მაჩვენებელი მოცემულია 2021 წლის ოქტომბრის მსოფლიო ეკონომიკური მიმოხილვიდან, რომელიც საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერაა გამოქვეყნებული).
პუტინმა რუს ხალხთან არაფორმალური სოციალური კონტრაქტი გააფორმა, რომელშიც ის თავის ამომრჩეველს თვალშისაცემ ეკონომიკურ ზრდას შეჰპირდა. პუტინის მმართველობის პირობებში და იმ სასაქონლო ფასის სუპერციკლის დახმარებით, რომელიც 21-ე საუკუნეშიც გაგრძელდა, რუსეთის მშპ ათჯერ გაიზარდა. ამან ქვეყანას — გლობალური აქტუალობა, მის საშუალო ფენას კი მსყიდველობითი უნარი დაუბრუნა.
თუმცა რუსი მკვლევრები ამტკიცებდნენ, რომ როდესაც რუსეთის ეკონომიკამ მწვერვალიდან დაშვება დაიწყო, პუტინმა თავისი მმართველობის ლეგიტიმაცია ამჯერად ისეთ საგარეო პოლიტიკურ ქმედებებზე დააფუძნა, რომელიც რუსეთს "დიადი ძალის" სტატუსს აღუდგენდა. ამ მხრივ პირველი ნაბიჯი მან ჯერ კიდევ 2008 წელს საქართველოში ომის დაწყებით გადადგა. 2014 წლის ყირიმის ანექსიით კი უკვე ცხადი გახდა, რომ ის არჩეულ საგარეო კურსზე მყარად იდგა.
იმის გათვალისწინებით, რომ საბაზრო განაკვეთის მიხედვით რუსეთის მშპ-მ 2013-დან 2020 წლამდე თავისი ღირებულების მესამედი დაკარგა, უკრაინაში შეჭრა პუტინის სტრატეგიით გათვალისწინებული კიდევ ერთი სარისკო სვლა იყო — იგი ავტორიტეტის მოხვეჭას არა ეკონომიკური მაჩვენებლებით, არამედ "დიდი ძალაუფლების სტატუსით" ცდილობს.
ამის პარალელურად, დასავლეთის შეუპოვარმა ფინანსურმა და ეკონომიკურმა სანქციებმა რუსეთის ეკონომიკური ვარდნა მხოლოდ დააჩქარა.
ინგლისის ბაზარზე რუსული აქციები მარტის შუა რიცხვებისთვის 98 პროცენტით დაეცა, რამაც რუსეთი $572 მილიარდით აზარალა. ამასთან, რუსულ საფონდო ბირჟებზე ვაჭრობა დღემდე ნაწილობრივ შეჩერებულია.
დომინოს ეფექტი
საბაზრო განაკვეთის მიხედვით ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტი აღნიშნავს მის იმ მშპ-ს, რომელიც აშშ დოლარის მსგავს გლობალურ ვალუტაშია კონვერტირებული. მიუხედავად იმისა, რომ მშპ-ს გაზომვის სხვა გზებიც არსებობს, როდესაც საქმე გლობალურ ვაჭრობას, ინვესტიციებსა და ეკონომიკურ ძალას ეხება — გადამწყვეტი სწორედ საბაზრო ფასია.
2021 წელს რუსეთის მშპ საბაზრო განაკვეთის მიხედვით $1.65 ტრილიონს შეადგენდა, რაც საკმარისი იყო იმისთვის, რომ იგი მსოფლიოს უმსხვილეს ეკონომიკებს შორის მე-11 ადგილზე ყოფილიყო, სამხრეთ კორეის შემდეგ. თუ, უხეში გაანგარიშებით, რუსეთის 2021 წლის მშპ-ს 2022 წლის 7 მარტისთვის არსებულ გაცვლით კურსზე (და არა საშუალო კურსზე) გადავიყვანთ და მას 2021 წლის საბაზრო განაკვეთით განსაზღვრულ მშპ-ის სტატისტიკას შევადარებთ, რეიტინგი შეიცვლება და რუსეთი ტაივანსა და პოლონეთს შორის, 22-ე ადგილზე გადაინაცვლებს.
ეს ვარდნა არსებულ ვითარებას ზუსტად ვერ აფასებს. მაშინ, როცა რუბლის დაცემა რუსეთის მშპ-ს აშშ დოლართან მიმართებაში ამცირებს, ქვეყნის დასუსტებული ეკონომიკა პირდაპირ რუბლის მშპ-ს სწევს დაბლა. გარდა ამისა, რუსეთის იზოლირება მის ეკონომიკურ კონკურენტუნარიანობას ძირს უთხრის, რაც ეკონომიკურ ნაპრალს კიდევ უფრო გაზრდის.
უკრაინელებმა, რომლებიც თავიანთი ქვეყნის საზღვრებში გადმოსულ რუსულ არმიას დაუპირისპირდნენ, პუტინის ქიმერულ სტრატეგიას ბრძნულად უპასუხეს. "თქვენს ქვეყანაში არ გაქვთ პრობლემები გადასაჭრელი? ყველანი მდიდრები ხართ იქ, როგორც ემირატებში?" — უყვირა ერთმა შუახნის კაცმა რუს ჯარისკაცებს.
პუტინის შემდეგი ნაბიჯი
როგორც რობერტ კენედიმ ერთხელ მახვილგონივრულად შენიშნა, მშპ საზოგადოებისთვის ღირებულ ბევრ ისეთ ფაქტორს ვერ ითვალისწინებს, როგორიც, მაგალითად, ჯანმრთელობა და განათლებაა. საბაზრო განაკვეთის მიხედვით რუსეთის მშპ-ის ვარდნა იმ ადამიანურ ტრაგედიას ვერ აღწერს, რომელიც ომის შედეგად ხდება.
მაგრამ ის, რასაც ეს რიცხვები ააშკარავებენ, არის ის, რომ პუტინის პრეტენზია — ეკონომიკური მაჩვენებლებით განემტკიცებინა თავისი ლეგიტიმაცია — მთლიანად განადგურებულია. დიდი ძალაუფლების მქონე სახელმწიფოს სტატუსი კი მჭიდროდაა დაკავშირებული ეკონომიკურ ძალასთან. შესაბამისად, ლეგიტიმაციის ის წყაროც, რომელსაც პუტინი დღეს ეყრდნობა, ნაციონალისტური სიამაყის გაღვივებისთვის გამოუსადეგარია.
პუტინმა რუსეთი რთული პერიოდიდან ერთხელ კი გამოიყვანა, მაგრამ მან ქვეყანა ახალი გამოწვევების წინაშე დააყენა. თუმცა ეს მისი შემდეგი ნაბიჯების მომლოდინე უკრაინისთვის — და დანარჩენი მსოფლიოსთვისაც — დიდი ვერაფერი ნუგეშია.
-
გადახედვათსუ-ში მყოფ სტუდენტებს დაცვის თანამშრომლები და ერთი უცნობი პირი დაუპირისპირდნენ თსუ-ში მყოფ სტუდენტებს დაცვის თანამშრომლები და ერთი უცნობი პირი დაუპირისპირდნენ
-
გადახედვაპიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს პიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს
-
გადახედვა"ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს "ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს
-
გადახედვაილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი ილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი
-
გადახედვა22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება 22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება
-
გადახედვაპუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს პუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს
-
გადახედვასსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს სსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს
-
გადახედვაეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით ეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით
-
გადახედვააშშ-მა რუსულ "გაზპრომბანკს" სანქციები დაუწესა აშშ-მა რუსულ "გაზპრომბანკს" სანქციები დაუწესა
-
გადახედვალიზი თირქია: საგამოძიებოში მითხრეს, რომ გაურკვევლობა მოხდა ლიზი თირქია: საგამოძიებოში მითხრეს, რომ გაურკვევლობა მოხდა
-
გადახედვაგიორგი გახარია: "ოცნებას" მალე წამოვაძახებ რაღაცებს, პირველ რიგში ბოდიშს გავახსენებ გიორგი გახარია: "ოცნებას" მალე წამოვაძახებ რაღაცებს, პირველ რიგში ბოდიშს გავახსენებ
-
გადახედვა1 იანვრიდან "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" გენერალური დირექტორის ხელფასი 16 250 ლარი იქნება 1 იანვრიდან "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" გენერალური დირექტორის ხელფასი 16 250 ლარი იქნება
-
გადახედვაგიორგი კალანდარიშვილს 6-საათიანი გამოკითხვის შემდეგ, კომენტარი არ გაუკეთებია გიორგი კალანდარიშვილს 6-საათიანი გამოკითხვის შემდეგ, კომენტარი არ გაუკეთებია
-
გადახედვააზერბაიჯანელ აქტივისტ ვაფა ნაგს COP29-ის პროტესტისთვის სამთავრობო მედია ესხმის თავს აზერბაიჯანელ აქტივისტ ვაფა ნაგს COP29-ის პროტესტისთვის სამთავრობო მედია ესხმის თავს
-
გადახედვაარსებობს სიტყვა, რომელიც მრავალ ენაში უნივერსალურია არსებობს სიტყვა, რომელიც მრავალ ენაში უნივერსალურია
-
გადახედვადღეს 20 საათზე მელიქიშვილზე საპროტესტო აქცია — "მათეს თავისუფლებისთვის" გაიმართება დღეს 20 საათზე მელიქიშვილზე საპროტესტო აქცია — "მათეს თავისუფლებისთვის" გაიმართება
-
გადახედვაეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა ეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა
-
გადახედვა24 ნოემბერს, თავისუფლების მოედანზე ქალთა მარში გაიმართება 24 ნოემბერს, თავისუფლების მოედანზე ქალთა მარში გაიმართება
-
გადახედვაპრეზიდენტი: ახალგაზრდა ქართველი აქტივისტების წინააღმდეგ სადამსჯელო ღონისძიებები მიმდინარეობს პრეზიდენტი: ახალგაზრდა ქართველი აქტივისტების წინააღმდეგ სადამსჯელო ღონისძიებები მიმდინარეობს
-
გადახედვაადგურ არძინბას თქმით, ქართველ ოლიგარქს აფხაზეთში შეღწევა სურს ადგურ არძინბას თქმით, ქართველ ოლიგარქს აფხაზეთში შეღწევა სურს
-
გადახედვასაგარეჯოში, კლინიკაში გარდაიცვალა ქალი, რომელიც ყოფილმა ქმარმა ქვით სცემა საგარეჯოში, კლინიკაში გარდაიცვალა ქალი, რომელიც ყოფილმა ქმარმა ქვით სცემა
კომენტარები