მარტივი ჭეშმარიტებები, რომლებიც ბევრს თავს უხერხულად აგრძნობინებს
იუვალ ნოახ ჰარარი თანამედროვე ისრაელელი ისტორიკოსი და ავტორია, რომლის წიგნებიც და გამოსვლებიც, ბოლო რამდენიმე წელია, მთელი მსოფლიოს მასშტაბით დიდი პოპულარულობით სარგებლობს.
ფართო საზოგადოებამ ის გაიცნო წიგნით საპიენსი — კაცობრიობის მოკლე ისტორია, რომელშიც მოთხრობილია ადამიანის, როგორც ჩვენი პლანეტის ყველაზე წარმატებული სახეობის სრული ისტორია პრეისტორიული ხანიდან დღემდე. წიგნი მსოფლიო ბესტსელერია და 50-მდე ენაზე არის თარგმნილი. სულ მალე ის ქართველი მკითხველისთვისაც იქნება ხელმისაწვდომი და ჩვენც გავიგებთ, თუ რატომ მოჰყვა გლობალური აჟიოტაჟი ამ ავტორისა და წიგნის გამოჩენას. რას წერს ჰარარი ისეთს, რის გამოც საპიენსი ბოლო დროის ერთ-ერთ ყველაზე პროვოკაციულ ნაშრომად მიიჩნევა?
გთავაზობთ რამდენიმე ამონარიდს ავტორის მონოლოგიდან. ეს მოსაზრებები ზოგისთვის აქამდეც ცხადი, თავისთავადი ჭეშმარიტებაა, მაგრამ, ბევრისთვის ახლადაღმოჩენილი სიმართლე, რომელიც თავს უხერხულად აგრძნობინებს.
"ადამიანები სამყაროს იმიტომ ვმართავთ, რომ ორმაგ რეალობაში ვცხოვრობთ. ყველა სხვა ცხოველი ობიექტურ რეალობაში ცხოვრობს. მათი რეალობა ისეთი მატერიალური საგნებისგან შედგება, როგორიცაა მდინარე, ხე, ლომი, ან სპილო. ჩვენც, ადამიანებიც, ობიექტურ რეალობაში ვცხოვრობთ. ჩვენს სამყაროშიც არსებობს მდინარეები, ხეები, ლომები და სპილოები, მაგრამ, საუკუნეთა განმავლობაში, ობიექტურ რეალობას გამოგონილი რეალობის შრე დავაშენეთ. რეალობა, რომელიც ისეთი გამოგონილი საგნებისგან შედგება, როგორებიცაა ერები, ღმერთები, ფული, კორპორაციები."
"ადამიანის გარდა, ყველა სხვა ცხოველი თავის საკომუნიკაციო სისტემას მხოლოდ რეალობის აღსაწერად იყენებს. შიმპანზემ შეიძლება თქვას: "შეხედეთ, იქ ლომია! გავიქცეთ!" ან "შეხედეთ, ბანანის ხე! წამოდით, ბანანი ვჭამოთ!" მაგრამ, ადამიანები ენას მხოლოდ რეალობის აღსაწერად კი არა, ახალი რეალობების, გამოგონილი რეალობების შესაქმნელადაც იყენებენ. ადამიანს შეუძლია თქვას: "შეხედეთ, ცაში ღმერთია! თუ იმას არ იზამთ, რასაც მე გეტყვით, სიკვდილის შემდეგ ღმერთი დაგსჯით და ჯოჯოხეთში გაგგზავნით". თუ ჩემს გამოგონილ ამ ამბავს ყველა დაიჯერებთ, მაშინ, თქვენ საერთო ნორმები, კანონები და ფასეულობები გექნებათ და თანამშრომლობას შეძლებთ. ეს მხოლოდ ადამიანებს შეუძლიათ. შიმპანზეს რამდენიც არ უნდა დაჰპირდეთ, სიკვდილის შემდეგ, შიმპანზეების სამოთხეში მოხვდები და იქ შენი კეთილი საქმეების სანაცვლოდ უამრავ ბანანს მიიღებ, თუ ახლა ბანანს მომცემო, ბანანის დათმობაზე ვერასდროს დაიყოლიებთ. ამ ამბავს არც ერთი შიმპანზე არ დაიჯერებს. მხოლოდ ადამიანებს სჯერათ ასეთი ამბების და ამიტომაც ვმართავთ სამყაროს, მაშინ როცა შიმპანზეები ზოოპარკებსა და კვლევით ლაბორატორიებში არიან დამწყვდეულნი."
"მაგალითად, სამართლებრივი სფერო განვიხილოთ. დღეს მსოფლიოს სამართლებრივ სისტემათა უმეტესობა ადამიანის უფლებების რწმენაზეა დაფუძნებული, მაგრამ, რა არის ადამიანის უფლებები? ადამიანის უფლებები, ღმერთის და სამოთხის მსგავსად, მხოლოდ ჩვენ მიერ გამოგონილი ამბავია. ის ობიექტური რეალობა არ არის; ეს უფლებები ჰომო საპიენსის ბიოლოგიური შემადგენელი არ არის. ადამიანის სხეული რომ გავკვეთოთ, შიგნით გულს, თირკმლებს, ნეირონებს, ჰორმონებს, დნმ-ს აღმოვაჩენთ, მაგრამ ვერანაირ უფლებებს იქ ვერ ვნახავთ. უფლებები მხოლოდ ბოლო რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში ჩვენ მიერ გამოგონილ და გავრცელებულ ამბებში გვხვდება. ისინი შეიძლება ძალიან დადებითი და კარგი, მაგრამ მაინც გამოგონილი ამბებია."
"იგივე შეიძლება ითქვას პოლიტიკაზე. თანამედროვე პოლიტიკის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორები სახელმწიფოები და ერებია, მაგრამ, რა არის სახელმწიფო და ერი? არც ერთი და არც მეორე ობიექტური რეალობა არ არის. მთა ობიექტური რეალობაა, შეგვიძლია დავინახოთ, შევეხოთ, მისი სუნიც კი ვიგრძნოთ. მაგრამ ერი ან სახელმწიფო — მაგალითად, ისრაელი, ირანი, საფრანგეთი, ან გერმანია — მხოლოდ ჩვენ მიერ გამოგონილი ამბავია, რომელსაც ძალიან შევეჩვიეთ."
"არც ფულია ობიექტური რეალობა. მას ობიექტური ღირებულება არ გააჩნია. ავიღოთ ეს მწვანე ქაღალდის ნაგლეჯი, დოლარის კუპიურა. შეხედეთ — მას ღირებულება არ გააჩნია. ის არ იჭმევა, არ ისმევა, არ ჩაიცმება, მაგრამ, ამ დროს გამოდიან დიდი მეზღაპრეები — გავლენიანი ბანკირები, ფინანსთა მინისტრები, პრემიერმინისტრები — და ძალიან დამაჯერებელ ამბავს გვიყვებიან: "ამ მწვანე ქაღალდის ნაგლეჯს ხედავთ? მას 10 ბანანის ფასი აქვს." თუ ამას მე, თქვენ და ყველა დაიჯერებს, მაშინ ეს მართლა იმუშავებს. ამ ღირებულების არმქონე ქაღალდის ნაგლეჯს სუპერმარკეტში წავიღებ, სრულიად უცნობ, აქამდე უნახავ ადამიანს გავუწოდებ და სანაცვლოდ ნამდვილ ბანანებს მივიღებ, რომლებიც იჭმება. ეს საოცრებაა. შიმპანზეებთან ეს ვერასდროს იმუშავებს. რა თქმა უნდა, შიმპანზეებსაც შეუძლიათ რაღაცები გაცვალონ: "კარგი, შენ ქოქოსი მომეცი, მე ბანანს მოგცემ". ეს შესაძლებელია, მაგრამ უსარგებლო ქაღალდს მაძლევ და ჩემგან ბანანს ითხოვ? "გამორიცხულია! შენ მე ვინ გგონივარ, ადამიანი?"
მონოლოგის მსგავსად, ჰარარის წიგნებშიც ბევრი ისეთი რამ შეგხვდებათ, რომლის კითხვის დროსაც, როგორც ავტორი წერს, მკითხველი სავარძელში უხერხულად იშმუშნება.
საპიენსი — კაცობრიობის მოკლე ისტორია ქართულ ენაზე ნოემბერში გამოიცემა და მისი შეძენა წიგნის მაღაზიებსა და სულაკაურის გამომცემლობის ვებგვერდზე შეგეძლებათ.
-
გადახედვახმები 100 და 150 ლარის სანაცვლოდ — "ტვ პირველის" ჟურნალისტური გამოძიება საარჩევნო დარღვევებზე ხმები 100 და 150 ლარის სანაცვლოდ — "ტვ პირველის" ჟურნალისტური გამოძიება საარჩევნო დარღვევებზე
-
გადახედვაUEFA-მ საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია, საქართველო-ალბანეთთან მატჩში მომხდარი ინციდენტების გამო 56 ათასი ევროთი დააჯარიმა UEFA-მ საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია, საქართველო-ალბანეთთან მატჩში მომხდარი ინციდენტების გამო 56 ათასი ევროთი დააჯარიმა
-
გადახედვააშშ-ის ოფიციალური პირი საქართველოს მთავრობას საარჩევნო დარღვევების დამოუკიდებელი მექანიზმით გამოძიებისკენ მოუწოდებს — "ამერიკის ხმა" აშშ-ის ოფიციალური პირი საქართველოს მთავრობას საარჩევნო დარღვევების დამოუკიდებელი მექანიზმით გამოძიებისკენ მოუწოდებს — "ამერიკის ხმა"
-
გადახედვაქართველი ემიგრანტები ევროპის ქალაქებში აქციებს მართავენ ქართველი ემიგრანტები ევროპის ქალაქებში აქციებს მართავენ
-
გადახედვაირანის უზენაესი ლიდერი ისრაელსა და შეერთებულ შტატებს "დამანგრეველი პასუხით ემუქრება" ირანის უზენაესი ლიდერი ისრაელსა და შეერთებულ შტატებს "დამანგრეველი პასუხით ემუქრება"
-
გადახედვაქვეყნის საპრეზიდენტო არჩევნების წინ მოქალაქეებს მოკვლით ემუქრებიან — მოლდოვის პრემიერმინისტრი ქვეყნის საპრეზიდენტო არჩევნების წინ მოქალაქეებს მოკვლით ემუქრებიან — მოლდოვის პრემიერმინისტრი
-
გადახედვაესპანეთის მთავრობა ვალენსიაში დამატებით 5000 ჯარისკაცსა და 5000 პოლიციელს გაგზავნის ესპანეთის მთავრობა ვალენსიაში დამატებით 5000 ჯარისკაცსა და 5000 პოლიციელს გაგზავნის
-
გადახედვათბილისში კაცმა ყოფილი ცოლი და მისი თანამშრომელი ცივი იარაღით დაჭრა თბილისში კაცმა ყოფილი ცოლი და მისი თანამშრომელი ცივი იარაღით დაჭრა
-
გადახედვაგირჩი: ახალი არჩევნების ჩატარების ამ დროისთვის ერთადერთი ლეგიტიმური საფუძველი — ფარულობის პრინციპის დარღვევაა გირჩი: ახალი არჩევნების ჩატარების ამ დროისთვის ერთადერთი ლეგიტიმური საფუძველი — ფარულობის პრინციპის დარღვევაა
-
გადახედვადიდი ბრიტანეთის "კონსერვატიული პარტიის" ლიდერი კემი ბეიდინოკი გახდა დიდი ბრიტანეთის "კონსერვატიული პარტიის" ლიდერი კემი ბეიდინოკი გახდა
-
გადახედვანინო ლომჯარია: [იოსელიანს] როგორც ჩანს ჩვენი ანგარიშების კითხვა დაგეზარათ ნინო ლომჯარია: [იოსელიანს] როგორც ჩანს ჩვენი ანგარიშების კითხვა დაგეზარათ
-
გადახედვალევან სამუშია: გაიხსნას ე.წ. შავი ყუთი და ნახოს საზოგადოებამ, ჩაიდინეთ თუ არა სისხლის სამართლის დანაშაული ლევან სამუშია: გაიხსნას ე.წ. შავი ყუთი და ნახოს საზოგადოებამ, ჩაიდინეთ თუ არა სისხლის სამართლის დანაშაული
-
გადახედვაანა ნაცვლიშვილი: "ძლიერი საქართველოს" სახელით შეგვაქვს სარჩელი სასამართლოში ანა ნაცვლიშვილი: "ძლიერი საქართველოს" სახელით შეგვაქვს სარჩელი სასამართლოში
-
გადახედვადარიუს ვიტკაუსკასი: [EU-ს გაფართოების ანგარიშზე] საქართველო ჩიხშია შესული დარიუს ვიტკაუსკასი: [EU-ს გაფართოების ანგარიშზე] საქართველო ჩიხშია შესული
-
გადახედვაიოსელიანის თქმით, რუს პროპაგანდისტზე აკრედიტაცია საარჩევნო კანონმდებლობის დაცვით გაიცა იოსელიანის თქმით, რუს პროპაგანდისტზე აკრედიტაცია საარჩევნო კანონმდებლობის დაცვით გაიცა
-
გადახედვაშალვა პაპუაშვილი: მწუხარებას გამოვთქვამ წალენჯიხის მერის, გიორგი ხარჩილავას გარდაცვალების გამო შალვა პაპუაშვილი: მწუხარებას გამოვთქვამ წალენჯიხის მერის, გიორგი ხარჩილავას გარდაცვალების გამო
-
გადახედვაწალენჯიხის მერი გია ხარჩილავა გარდაიცვალა წალენჯიხის მერი გია ხარჩილავა გარდაიცვალა
-
გადახედვაევროპის ქვეყნებში მცხოვრები ქართველი ემიგრანტები საპროტესტო აქციებს აანონსებენ ევროპის ქვეყნებში მცხოვრები ქართველი ემიგრანტები საპროტესტო აქციებს აანონსებენ
-
გადახედვაეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა ეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა
-
გადახედვააშშ უკრაინას დამატებით 425 მილიონი დოლარის სამხედრო დახმარებას გამოუყოფს აშშ უკრაინას დამატებით 425 მილიონი დოლარის სამხედრო დახმარებას გამოუყოფს
-
გადახედვაზაალ სამადაშვილი გარდაიცვალა ზაალ სამადაშვილი გარდაიცვალა
კომენტარები