მარტივი ჭეშმარიტებები, რომლებიც ბევრს თავს უხერხულად აგრძნობინებს
იუვალ ნოახ ჰარარი თანამედროვე ისრაელელი ისტორიკოსი და ავტორია, რომლის წიგნებიც და გამოსვლებიც, ბოლო რამდენიმე წელია, მთელი მსოფლიოს მასშტაბით დიდი პოპულარულობით სარგებლობს.
ფართო საზოგადოებამ ის გაიცნო წიგნით საპიენსი — კაცობრიობის მოკლე ისტორია, რომელშიც მოთხრობილია ადამიანის, როგორც ჩვენი პლანეტის ყველაზე წარმატებული სახეობის სრული ისტორია პრეისტორიული ხანიდან დღემდე. წიგნი მსოფლიო ბესტსელერია და 50-მდე ენაზე არის თარგმნილი. სულ მალე ის ქართველი მკითხველისთვისაც იქნება ხელმისაწვდომი და ჩვენც გავიგებთ, თუ რატომ მოჰყვა გლობალური აჟიოტაჟი ამ ავტორისა და წიგნის გამოჩენას. რას წერს ჰარარი ისეთს, რის გამოც საპიენსი ბოლო დროის ერთ-ერთ ყველაზე პროვოკაციულ ნაშრომად მიიჩნევა?
გთავაზობთ რამდენიმე ამონარიდს ავტორის მონოლოგიდან. ეს მოსაზრებები ზოგისთვის აქამდეც ცხადი, თავისთავადი ჭეშმარიტებაა, მაგრამ, ბევრისთვის ახლადაღმოჩენილი სიმართლე, რომელიც თავს უხერხულად აგრძნობინებს.
"ადამიანები სამყაროს იმიტომ ვმართავთ, რომ ორმაგ რეალობაში ვცხოვრობთ. ყველა სხვა ცხოველი ობიექტურ რეალობაში ცხოვრობს. მათი რეალობა ისეთი მატერიალური საგნებისგან შედგება, როგორიცაა მდინარე, ხე, ლომი, ან სპილო. ჩვენც, ადამიანებიც, ობიექტურ რეალობაში ვცხოვრობთ. ჩვენს სამყაროშიც არსებობს მდინარეები, ხეები, ლომები და სპილოები, მაგრამ, საუკუნეთა განმავლობაში, ობიექტურ რეალობას გამოგონილი რეალობის შრე დავაშენეთ. რეალობა, რომელიც ისეთი გამოგონილი საგნებისგან შედგება, როგორებიცაა ერები, ღმერთები, ფული, კორპორაციები."
"ადამიანის გარდა, ყველა სხვა ცხოველი თავის საკომუნიკაციო სისტემას მხოლოდ რეალობის აღსაწერად იყენებს. შიმპანზემ შეიძლება თქვას: "შეხედეთ, იქ ლომია! გავიქცეთ!" ან "შეხედეთ, ბანანის ხე! წამოდით, ბანანი ვჭამოთ!" მაგრამ, ადამიანები ენას მხოლოდ რეალობის აღსაწერად კი არა, ახალი რეალობების, გამოგონილი რეალობების შესაქმნელადაც იყენებენ. ადამიანს შეუძლია თქვას: "შეხედეთ, ცაში ღმერთია! თუ იმას არ იზამთ, რასაც მე გეტყვით, სიკვდილის შემდეგ ღმერთი დაგსჯით და ჯოჯოხეთში გაგგზავნით". თუ ჩემს გამოგონილ ამ ამბავს ყველა დაიჯერებთ, მაშინ, თქვენ საერთო ნორმები, კანონები და ფასეულობები გექნებათ და თანამშრომლობას შეძლებთ. ეს მხოლოდ ადამიანებს შეუძლიათ. შიმპანზეს რამდენიც არ უნდა დაჰპირდეთ, სიკვდილის შემდეგ, შიმპანზეების სამოთხეში მოხვდები და იქ შენი კეთილი საქმეების სანაცვლოდ უამრავ ბანანს მიიღებ, თუ ახლა ბანანს მომცემო, ბანანის დათმობაზე ვერასდროს დაიყოლიებთ. ამ ამბავს არც ერთი შიმპანზე არ დაიჯერებს. მხოლოდ ადამიანებს სჯერათ ასეთი ამბების და ამიტომაც ვმართავთ სამყაროს, მაშინ როცა შიმპანზეები ზოოპარკებსა და კვლევით ლაბორატორიებში არიან დამწყვდეულნი."
"მაგალითად, სამართლებრივი სფერო განვიხილოთ. დღეს მსოფლიოს სამართლებრივ სისტემათა უმეტესობა ადამიანის უფლებების რწმენაზეა დაფუძნებული, მაგრამ, რა არის ადამიანის უფლებები? ადამიანის უფლებები, ღმერთის და სამოთხის მსგავსად, მხოლოდ ჩვენ მიერ გამოგონილი ამბავია. ის ობიექტური რეალობა არ არის; ეს უფლებები ჰომო საპიენსის ბიოლოგიური შემადგენელი არ არის. ადამიანის სხეული რომ გავკვეთოთ, შიგნით გულს, თირკმლებს, ნეირონებს, ჰორმონებს, დნმ-ს აღმოვაჩენთ, მაგრამ ვერანაირ უფლებებს იქ ვერ ვნახავთ. უფლებები მხოლოდ ბოლო რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში ჩვენ მიერ გამოგონილ და გავრცელებულ ამბებში გვხვდება. ისინი შეიძლება ძალიან დადებითი და კარგი, მაგრამ მაინც გამოგონილი ამბებია."
"იგივე შეიძლება ითქვას პოლიტიკაზე. თანამედროვე პოლიტიკის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორები სახელმწიფოები და ერებია, მაგრამ, რა არის სახელმწიფო და ერი? არც ერთი და არც მეორე ობიექტური რეალობა არ არის. მთა ობიექტური რეალობაა, შეგვიძლია დავინახოთ, შევეხოთ, მისი სუნიც კი ვიგრძნოთ. მაგრამ ერი ან სახელმწიფო — მაგალითად, ისრაელი, ირანი, საფრანგეთი, ან გერმანია — მხოლოდ ჩვენ მიერ გამოგონილი ამბავია, რომელსაც ძალიან შევეჩვიეთ."
"არც ფულია ობიექტური რეალობა. მას ობიექტური ღირებულება არ გააჩნია. ავიღოთ ეს მწვანე ქაღალდის ნაგლეჯი, დოლარის კუპიურა. შეხედეთ — მას ღირებულება არ გააჩნია. ის არ იჭმევა, არ ისმევა, არ ჩაიცმება, მაგრამ, ამ დროს გამოდიან დიდი მეზღაპრეები — გავლენიანი ბანკირები, ფინანსთა მინისტრები, პრემიერმინისტრები — და ძალიან დამაჯერებელ ამბავს გვიყვებიან: "ამ მწვანე ქაღალდის ნაგლეჯს ხედავთ? მას 10 ბანანის ფასი აქვს." თუ ამას მე, თქვენ და ყველა დაიჯერებს, მაშინ ეს მართლა იმუშავებს. ამ ღირებულების არმქონე ქაღალდის ნაგლეჯს სუპერმარკეტში წავიღებ, სრულიად უცნობ, აქამდე უნახავ ადამიანს გავუწოდებ და სანაცვლოდ ნამდვილ ბანანებს მივიღებ, რომლებიც იჭმება. ეს საოცრებაა. შიმპანზეებთან ეს ვერასდროს იმუშავებს. რა თქმა უნდა, შიმპანზეებსაც შეუძლიათ რაღაცები გაცვალონ: "კარგი, შენ ქოქოსი მომეცი, მე ბანანს მოგცემ". ეს შესაძლებელია, მაგრამ უსარგებლო ქაღალდს მაძლევ და ჩემგან ბანანს ითხოვ? "გამორიცხულია! შენ მე ვინ გგონივარ, ადამიანი?"
მონოლოგის მსგავსად, ჰარარის წიგნებშიც ბევრი ისეთი რამ შეგხვდებათ, რომლის კითხვის დროსაც, როგორც ავტორი წერს, მკითხველი სავარძელში უხერხულად იშმუშნება.
საპიენსი — კაცობრიობის მოკლე ისტორია ქართულ ენაზე ნოემბერში გამოიცემა და მისი შეძენა წიგნის მაღაზიებსა და სულაკაურის გამომცემლობის ვებგვერდზე შეგეძლებათ.
-
გადახედვამოსამართლე ნათია გუდაძემ "400-ლარიანი ჯებირის საქმეზე" დაკავებული ახალგაზრდების პატიმრობა ძალაში დატოვა მოსამართლე ნათია გუდაძემ "400-ლარიანი ჯებირის საქმეზე" დაკავებული ახალგაზრდების პატიმრობა ძალაში დატოვა
-
გადახედვათსუ-მ თანამშრომლებს მეილზე მიწერა, რომ გამთენიისას უნივერსიტეტში მყოფი უცხო პირები "ვიქტორია სექიურითის" დაცვის წევრები იყვნენ თსუ-მ თანამშრომლებს მეილზე მიწერა, რომ გამთენიისას უნივერსიტეტში მყოფი უცხო პირები "ვიქტორია სექიურითის" დაცვის წევრები იყვნენ
-
-
გადახედვალუკაშენკო: დიქტატორი არ ვარ და არც მჭირდება, ეს ამერიკელებმა მომიგონეს ლუკაშენკო: დიქტატორი არ ვარ და არც მჭირდება, ეს ამერიკელებმა მომიგონეს
-
-
-
-
გადახედვა"აღმაშფოთებელია" — ბაიდენი ნეთანიაჰუს დაპატიმრების ორდერზე "აღმაშფოთებელია" — ბაიდენი ნეთანიაჰუს დაპატიმრების ორდერზე
-
-
გადახედვასუბარის თქმით, თუ ოპოზიცია პარლამენტს უფლებამოსილების შეჩერებას მოსთხოვს, "ოცნება" ამ მოთხოვნას დააკმაყოფილებს სუბარის თქმით, თუ ოპოზიცია პარლამენტს უფლებამოსილების შეჩერებას მოსთხოვს, "ოცნება" ამ მოთხოვნას დააკმაყოფილებს
-
გადახედვახვალ, საპროტესტო აქცია ბათუმშიც გაიმართება ხვალ, საპროტესტო აქცია ბათუმშიც გაიმართება
-
გადახედვაკესარია აბრამიძის მკვლელობაში ბრალდებული ბექა ჯაიანი, ფსიქიატრიულ-ფსიქოლოგიური ექსპერტიზის დასკვნის თანახმად, შერაცხადია კესარია აბრამიძის მკვლელობაში ბრალდებული ბექა ჯაიანი, ფსიქიატრიულ-ფსიქოლოგიური ექსპერტიზის დასკვნის თანახმად, შერაცხადია
-
გადახედვაუკრაინის პარლამენტმა სარაკეტო დარტყმის საფრთხის გამო სხდომა გააუქმა უკრაინის პარლამენტმა სარაკეტო დარტყმის საფრთხის გამო სხდომა გააუქმა
-
გადახედვააშშ-მ რუსეთის 50 ბანკის წინააღმდეგ ახალი სანქციები დააწესა აშშ-მ რუსეთის 50 ბანკის წინააღმდეგ ახალი სანქციები დააწესა
-
გადახედვალავროვი: უკრაინისგან მხოლოდ ნაწილი რჩება და დასავლეთი იწყებს ამის გაგებას ლავროვი: უკრაინისგან მხოლოდ ნაწილი რჩება და დასავლეთი იწყებს ამის გაგებას
-
გადახედვათბილისის 25-ე საერთაშორისო კინოფესტივალი 1-ელ დეკემბერს იწყება — ნახეთ პროგრამა თბილისის 25-ე საერთაშორისო კინოფესტივალი 1-ელ დეკემბერს იწყება — ნახეთ პროგრამა
-
გადახედვალაშა ბაქარაძემ მოქალაქეებს მოუწოდა, თეთრ ნაჭერზე შავი წრე დახატონ და როგორც წინააღმდეგობის სიმბოლო, ფანჯრიდან გადმოკიდონ ლაშა ბაქარაძემ მოქალაქეებს მოუწოდა, თეთრ ნაჭერზე შავი წრე დახატონ და როგორც წინააღმდეგობის სიმბოლო, ფანჯრიდან გადმოკიდონ
-
გადახედვათბილისსა და ერევანს შორის რეგულარული რეისები დაინიშნა თბილისსა და ერევანს შორის რეგულარული რეისები დაინიშნა
-
გადახედვაჯენიფერ ლოურენსს ავღანელი ქალების უფლებებზე ფილმის გადაღების გამო აკრიტიკებენ ჯენიფერ ლოურენსს ავღანელი ქალების უფლებებზე ფილმის გადაღების გამო აკრიტიკებენ
-
გადახედვაორბანი აცხადებს, რომ ნეთანიაჰუს უნგრეთში მიიწვევს და გარანტიას იძლევა, რომ ჰააგის გადაწყვეტილებას არ შეასრულებს ორბანი აცხადებს, რომ ნეთანიაჰუს უნგრეთში მიიწვევს და გარანტიას იძლევა, რომ ჰააგის გადაწყვეტილებას არ შეასრულებს
-
კომენტარები