დღეისთვის ახალი ამბებისადმი განსაკუთრებული ინტერესის ქონა სავსებით ბუნებრივია, მაგრამ ბევრი ისეთი ადამიანისთვის, რომელსაც ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული პრობლემები აწუხებს, მედიასთან მუდმივი წვდომა მდგომარეობის გამწვავების მიზეზი შეიძლება გახდეს.

კორონავირუსის გავრცელების პირობებში მენტალური კეთიდლღეობის შესანარჩუნებლად მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ, WHO-მ, რჩევები გასცა. რეკომენდაციათა შორისაა შფოთვის გამომწვევი ახალი ამბების წაკითხვის, მოსმენის ან ყურებისგან თავის შეკავება და პრაქტიკული ინფორმაციის მხოლოდ წინასწარგანსაზღვრულ დროებში მოძიება.

როგორც შფოთვითი აშლილობის ბრიტანეთის ეროვნული საქველმოქმედო ორგანიზაციის, Anxiety UK-ის წევრი, ნიკი ლიდბეტერი განმარტავს, შიში იმისა, რომ თავს ხელში ვეღარ აიყვან და გაურკვევლობის ატანას ვეღარ შეძლებ, შფოთვითი აშლილობისათვის დამახასიათებელი სიმპტომებია. ამიტომ სრულიად ლოგიკურია, რომ ადამიანები, რომლებსაც ისედაც აწუხებთ ეს პრობლემა, დღეს განსაკუთრებული გამოწვევის წინაშე დგანან.

"შფოთვისათვის ნიადაგს, ძირითადად, შეუცნობელ მოვლენაზე წუხილი და რაღაც ცუდის მოხდენის მოლოდინი ამზადებს. კორონავირუსი სწორედ ამ გრძნობას იწვევს, ოღონდ ერთიორად გაძლიერებულად", — ამბობს როუზი ვიზერლი, ბრიტანული ფსიქიკური ჯანმრთელობის საქველმოქმედო ორგანიზაცია Mind-ის სპიკერი.

თუმცა არსებობს გზები, რომელთა მიყოლაც ამ რთულ პერიოდში ფსიქიკური ჯანმრთელობის შენარჩუნებაში ყველას დაეხმარება.

1. შეამცირეთ ახალ ამბებთან გაცნობის სიხშირე და დაკვირვებით შეარჩიეთ საკითხავი მასალა

კენტის საგრაფოში მცხოვრებ ორი შვილის მამას, ნიკს, რომელსაც შფოთვითი აშლილობა აწუხებს, კორონავირუსთან დაკავშირებული სიახლეების კითხვისგან პანიკური შეტევები განუვითარდა. "როდესაც შფოთვა მეწყება, ჩემი ფიქრები მწყობრიდან გამოდის და გონება კატასტროფულ შედეგებზე ფიქრით მევსება", — ამბობს ის.

ნიკი საკუთარ მშობლებსა და ნაცნობ ხანდაზმულ ადამიანებზე ღელავს. "ადრე, როცა შფოთვა შემომიტევდა, ვახერხებდი, რომ გონება სხვა რამეზე გადამერთო, მაგრამ ახლა თავის გაკონტროლება მიჭირს", — აღნიშნავს ის. ახალი ამბების საიტებთან და სოციალურ მედიასთან დიდხნიანმა განშორებამ ნიკს შფოთვის დაძლევასთან ბრძოლაში სასარგებლო შედეგი მოუტანა.

პრაქტიკული რჩევები:

• ნაკლებად გაეცანით ისეთ საინფორმაციო მასალას, რაც თავს უკეთესად არ გაგრძნობინებთ. ასევე კარგი იქნება, თუ ახალი ამბების შესამოწმებლად განსაზღვრულ დროებს დათქვამთ.
• ბევრი დეზინფორმაცია ელვისებური სისწრაფით ვრცელდება. ენდეთ მხოლოდ სარწმუნო წყაროებს — მაგალითად, მთავრობის და ეროვნული ჯანდაცვის ორგანიზაციათა მიერ გავრცელებულ სიახლეებს.

2. შეისვენეთ სოციალური მედიისაგან

24 წლის ელისონს, რომელიც მანჩესტერში ცხოვრობს, ჯანმრთელობაზე ენერვიულება, ამიტომ თავს ვალდებულად გრძნობს, მაქსიმალურად ინფორმირებული იყოს და სიახლეებს აქტიურად გაეცნოს. თუმცა ის ამავდროულად ხვდება, რომ სოციალურ მედიას მასზე ცუდი გავლენის მოხდენაც შეუძლია.

"ერთი თვის წინ ისეთ ჰეშთეგებზე გადავდიოდი, სადაც დაუზუსტებელ კონსპირაციულ ბოდვას ვხედავდი. შედეგად, ვნერვიულობდი, თავს უიმედოდ ვგრძნობდი და ტირილს ვიწყებდი", — ამბობს ის. ახლა ელისონი მეტი სიფრთხილით არჩევს, ტვიტერის რომელ ანგარიშებს მისდიოს და კორონავირუსის ჰეშთეგებზე დაკლიკვასაც თავს არიდებს. ის ასევე ცდილობს, სოციალურ მედიას მოსწყდეს ხოლმე და ეს დრო ტელევიზორის ყურებით ან წიგნების კითხვით ჩაანაცვლოს.

პრაქტიკული რჩევები:

• ტვიტერზე დაბლოკეთ ისეთი საძიებო სიტყვები, რომლებიც შფოთვის გამომწვევი შეიძლება იყოს. ასევე, უხმო რეჟიმზე გადაიყვანეთ ან აღარ მისდიოთ იმ ანგარიშებს, რომლებიც დამთრგუნველ ინფორმაციას ავრცელებენ.
• უხმო რეჟიმზე გადაიყვანეთ WhatsApp-ის ჯგუფები და ფეისბუქის ნიუს-ფიდიდან დამალეთ ისეთი პოსტების გამზიარებლები, როგორებიც თქვენთვის შემაშფოთებელ ინფორმაციას გთავაზობ.

3. დაიბანეთ ხელები, მაგრამ ნორმის ფარგლებში

კორონავირუსის პანდემიასთან დაკავშირებული შიშების გამო ადამიანებში ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობები (OCD) მწვავდება. ამ დაავადების და შფოთვის გარკვეული ტიპების მქონე პირებისთვის განსაკუთრებით რთულია ხელების რეგულარულად დაბანის რეკომენდაციის სმენა.

ლილი ბეილი: "OCD-ის მქონეთათვის ახლა რთული პერიოდია. ვირუსის გავრცელების ადგილებში მცხოვრებთათვის COVID-19-ის შესაჩერებლად გაწეული ძალისხმევა ისეთი გრძნობის გამომწვევია, თითქოს ტვინები ამოგვიტრიალდა. უცნაურია იმის ყურება, თუ როგორ ახორციელებენ ადამიანები იმ ქმედებებს (იქნება ეს სადეზინფექციო საშუალებების განმეორებითი გამოყენება თუ ნივთებზე შეხების შიში), რომლებიც ჩვენთვის ავად ყოფნასთან ასოცირდება".

ლილი ბეილი ავტორია წიგნისა, იმიტომ, რომ ცუდად ვართ, რომელიც მოგვითხრობს, როგორია ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობით ცხოვრება. პირადად მისთვის ბაქტერიების გადადების შიში ამ აშლილობის სიმპტომთაგანი იყო. ის ამბობს, რომ იმ ადამიანებისათვის ხელების დაბანის რჩევა, რომლებიც OCD-ისგან უკვე განიკურნენ, აკვიატების დაბრუნების საშიშროებას შეიცავს.

"ძალიან რთულია, რადგან ახლა იმ ტიპის ქცევებს უნდა დავუბრუნდე, რომლებსაც ამდენი ხანი თავს ვარიდებდი", — ამბობს ბეილი, — "ხელების ბანის რჩევას მკაცრად ვიცავ, მაგრამ მიჭირს, რადგან ჩემთვის საპნისა და ანტისეპტიკური ხსნარის ხშირი გამოყენება ფსიქიკური დამოკიდებულების წახალისების ტოლფასია".

ბრიტანული საქველმოქმედო ორგანიზაციის, Charity OCD-ის მიხედვით, ყურადღება უნდა მივაქციოთ იმას, თუ რამდენად ფუნქციურია ქმედება; მაგალითად, უნდა დავაკვირდეთ, ხელებს იმისთვის ვიბანთ, რომ ვირუსის გავრცელება შევამციროთ თუ ეს ქმედება რიტუალად ვაქციეთ, რათა შევიქმნათ განწყობა, რომ ყველაფერი რიგზეა.

ბეილი ასევე აღნიშნავს, რომ ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობის მქონე ბევრი ადამიანისთვის უკეთ გახდომა იმას ნიშნავს, რომ მათ სახლიდან გასვლის უნარი უბრუნდებათ. ამიტომ დღევანდელ სიტუაციაში რეკომენდრიებული თვითიზოლაცია მათთვის დიდი გამოწვევაა. "როცა ჩვენ იძულებულები ვართ, რომ სახლში დავრჩეთ, დამატებითი თავისუფალი დრო გვიჩნდება. მოწყენილობას კი OCD-ის გამწვავება შეუძლია", — ამბობს ის.

4. შეინარჩუნეთ ხალხთან კავშირი

თვითიზოლირებულთა რიცხვი სწრაფი ტემპით იზრდება, ამიტომაც ახლა კარგი დროა დარწმუნდეთ, რომ თქვენთვის მნიშვნელოვანი ადამიანების სწორ ტელეფონის ნომრებსა და იმეილის მისამართებს ფლობთ.

"რეგულარულად მოიკითხეთ ადამიანები და თქვენ გარშემო მყოფებთან კავშირი არ გაწყვიტოთ", — ამბობს ვიზერლი.

თვითიზოლაციაში ყოფნისას შეეცადეთ, რომ რუტინაც გქონდეთ და თითოეულ დღეში მრავალფეროვნებაც შეიტანოთ, რაც ჯამში დროს ნაყოფიერად გაგატარებინებთ. ასევე შეგიძლიათ, შეადგინოთ გასაკეთებელ საქმეთა სია და მიჰყვეთ თითოეულ პუნქტს ან ჩაუჯდეთ წიგნს, რომლის წაკითხვაც უკვე დიდიხანია გსურდათ.

5. არ გადაიღალოთ

მაშინ, როცა კორონავირუსის პანდემიის დასრულებამდე კვირები ან თვეებიც კი გვაშორებს, განტვირთვისთვის დროის გამოყოფა მნიშვნელოვანია. Mind გვირჩევს, რომ შესაძლებლობის ფარგლებში და მთავრობისა და ეროვნული ჯანდაცვის სისტემის მიერ დაწესებული რეკომენდაციებისა თუ შეზღუდვების გათვალისწინებით, ვცადოთ, რაც შეიძლება დიდხნას ვიყოთ მზის სხივების ქვეშ, ვივარჯიშოთ, კარგად ვიკვებოთ და ბევრი რაოდენობით წყალი მივიღოთ.

Anxiety UK კი გთავაზობს, გაუგებრობით გამოწვეულ შფოთვასა და წუხილთან გასამკლავებლად ამ ფორმულას მივსდიოთ:

• გააცნობიერე: შეამჩნიე და გააცნობიერე, რომ გაურკვევლობის გრძნობა გიტევს.
• შეჩერდი: არ გამოხატო რეაქცია ისე, როგორც ამას ჩვეულებრივ იზამდი. მეტიც, რეაქცია საერთოდ არ გამოავლინო. შეჩერდი და უბრალოდ ისუნთქე.
• უკან დაიხიე: შთააგონე თავს, რომ შენში უბრალოდ სტრესი ალაპარაკდა და გარკვეულობის ქონის ეს ყოვლისმომცველი სურვილი არც არაფერში დაგეხმარება და საჭიროებასაც არ წარმოადგენს. შენ მხოლოდ უსიამოვნო ფიქრისა და გრძნობის ტყვეობაში იმყოფები. ნუ დაიჯერებ ყველაფერს, რასაც გაიფიქრებ, რადგან ფიქრები განცხადებებსა და ფაქტებს არ წარმოადგენს.
• გაუშვი: ფიქრებსა და გრძნობებს თავისი გზა მიეცი. ეს მდგომარეობა მალე დასრულდება. არ ხარ ვალდებული, მათზე რეაგირება გქონდეს. შეგიძლია წარმოიდგინო, თუ როგორ მიფრინავენ ისინი საპნის ბუშტში გამოკეტილნი ან სულაც როგორ უჩინარდებიან ღრუბლებში.
• გაითავისე: გამოიკვლიე შენი მყისიერი მდგომარეობა, რადგან ზუსტად ახლა, ამ წამს ყველაფერი რიგზეა. დააკვირდი შენს სუნთქვას და ამ სუნთქვით გამოწვეულ შეგრძნებებს. შეამჩნიე შენ ფეხქვეშ არსებული მიწა. მიმოიხედე ირგვლივ და შეამჩნიე, რას ხედავ, რა გესმის, რას შეგიძლია შეეხო, რისი სურნელი გცემს. ამის შემდეგ ყურადღება სხვა რამეზე გადაიტანე — იმაზე, თუ რა უნდა გააკეთო. გააგრძელე ის საქმე, რასაც შფოთვის შემოტევამდე აკეთებდი ან სხვა რამეს მიჰყავი ხელი — ოღონდ ამ ქმედებას მთელი ყურადღება მიუძღვენი.

ამავე თემაზე:

• კორონავირუსის პანდემიის გამო ადამიანებში შფოთვითი აშლილობები მწვავდება
• 10 აპლიკაცია ფსიქიკური ჯანმრთელობის შესანარჩუნებლად