საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია 2021 წლის განმავლობაში ადამიანის უფლებათა სფეროს ძირითადი გამოწვევების შესახებ ანგარიშს აქვეყნებს. საია-ს განცხადებით, 2021 წელი განსაკუთრებით მძიმე წელი იყო არაერთი მიმართულებით — პანდემიიდან გამომდინარე კიდევ უფრო დამძიმდა ქვეყანაში სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა, რაც მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს სხვადასხვა მოწყვლად ჯგუფებზე. ორგანიზაციის თქმით კი, სახელმწიფოს მხრიდან გადადგმული ნაბიჯები წინა წლის მსგავსად არ აღმოჩნდა საკმარისი.

პანდემია

"პანდემიის პერიოდში განსაკუთრებული სირთულეების წინაშე არიან სამედიცინო სექტორში, მომსახურების სფეროსა და მძიმე ინდუსტრიაში დასაქმებული პირები, როგორც მძიმე შრომითი პირობების, ასევე დაბალი შრომითი ანაზღაურების გათვალისწინებით. 2021 წელს დაფიქსირდა არაერთი გაფიცვა თუ სოციალური საპროტესტო აქცია, სადაც დასაქმებულები ითხოვდნენ ღირსეულ ანაზღაურებასა და საბაზისო შრომით უფლებებს", — ვკითხულობთ ანგარიშში.

საია-ს განცხადებით, კორონავირუსის გავრცელების პრევენციის მიზნით ეკონომიკური საქმიანობის შეზღუდვამ ბევრ ადამიანს სამსახური დააკარგინა. ამან საფრთხის ქვეშ დააყენა მათ მიერ სასესხო და საკრედიტო ვალდებულებების შესრულების საკითხი. ხოლო, საბანკო დაწესებულებებმა ფიზიკურ პირებს საბანკო სესხებზე 3-თვიანი საშეღავათო პერიოდით სარგებლობის გამო სესხის ვადა გაუხანგრძლივეს, რამაც დარიცხული პროცენტის ზრდა გამოიწვია. შედეგად, მათ ყოველთვიურად იმაზე მეტი თანხის გადახდა უწევთ, ვიდრე შეზღუდვების ამოქმედებამდე.

დისტანციური სწავლება

ეკონომიკური საკითხების გარდა საია-ს ანგარიშში მოხვდა განათლების ხარისხი და ამ მიმართულებით ბავშვების უფლებები.

"პანდემიისას განსაკუთრებულ პრობლემას წარმოადგენს ბავშვებისათვის სრულფასოვანი განათლების უფლების რეალიზების საკითხი. დისტანციურად წარმართული საგანმანათლებლო პროცესი სრულყოფილად ვერ ცვლის საკლასო ოთახში ჩატარებულ გაკვეთილებს, მითუფრო მაშინ, როდესაც ქვეყნის მოსახლეობის ნაწილი სოციალურად დაუცველია და არ აქვს წვდომა ინტერნეტზე ან შესაბამის ელექტრონულ მოწყობილობებზე", — ვკითხულობთ ანგარიშში.

შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლება

ორგანიზაციის ცნობით, 2021 წელს დაფიქსირდა შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევის მძიმე შემთხვევები. ამ მხრივ განსაკუთრებით საყურადღებოა ლგბტქი თემის უფლებები, 5 ივლისის მოვლენები და მედიის წარმომადგენლების მიმართ ძალადობის შემთხვევები.

"ლგბტქი თემის წევრებისთვის კვლავ განსაკუთრებულ პრობლემას წარმოადგენს გამოხატვის და შეკრების უფლებების პრაქტიკაში თავისუფლად რეალიზება. აგრეთვე, გაიზარდა მედიის წარმომადგენელთა პროფესიულ საქმიანობაში ჩარევისა და მათ მიმართ ძალადობის შემთხვევები. გარდა ამისა, ბოლო წლებში განხორციელებული თავდასხმები ძირითადად გამოუძიებელია.

ამ გამოწვევათა კულმინაციის ნათელი მაგალითია თბილისში 2021 წლის 5 ივლისს მომხდარი მოვლენები. 5 ივლისს "ღირსების მარშის" დაწყებამდე, დილიდან დაიგეგმა კონტრაქცია, სადაც ძალადობრივი ჯგუფის წევრები ათობით მედიის წარმომადგენელს დაესხნენ თავს. მიუხედავად ამისა, სახელმწიფომ არ უზრუნველყო ძალადობის შემთხვევებზე ეფექტიანი რეაგირება და მათი აღკვეთა. შედეგად, თბილისი პრაიდი იძულებული გახდა, ღონისძიება გაეუქმებინა და ლგბტქი პირებს ფაქტობრივად წაერთვათ შეკრების თავისუფლებით სარგებლობის შესაძლებლობა", — აცხადებს საია.

ორგანიზაციის ცნობით, ეს ფუნდამენტური უფლებები დაირღვა როგორც სახელმწიფოს აქტიური ჩარევით, დემონსტრანტების დაკავებით და მათ მიმართ არაპროპორციული ძალის გამოყენებით, ასევე სამართალდამცავების უმოქმედობით უზრუნველეყოთ გარკვეულ პირთა მიერ შეკრება.

ანგარიშში განხილულია მიმდინარე წლის 10 ნოემბერს ოპოზიციური პარტიების მიერ თბილისში, სხვადასხვა ადმინისტრაციული შენობის წინ გამართული საპროტესტო აქციები, რომლის დროსაც პოლიციამ ჯამში 46 მოქალაქე დააკავა წვრილმანი ხულიგნობის და პოლიციელის კანონიერი მოთხოვნისადმი დაუმორჩილებლობის საფუძვლით.

10 ნოემბერს განვითარებულ მოვლენებში იკვეთება საპოლიციო იძულების ღონისძიებების დაუსაბუთებლად და არაპროპორციულად გამოყენების ნიშნები.იმავდროულად, განსაკუთრებულ პრობლემას წარმოადგენდა დაკავების შემდგომ მოქალაქეებისთვის ადვოკატზე წვდომის და ადგილსამყოფლის შესახებ ოჯახის წევრების ინფორმირების შესაძლებლობის შეზღუდვა", — ვკითხულობთ ანგარიშში.

ცვლილებები ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში

ახალგაზრდა იურისტთა ორგანიზაციის თქმით, მიმდინარე წელს, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში შესული ცვლილებები, რომლითაც გამკაცრდა სანქციები პოლიციის კანონიერი მოთხოვნისადმი დაუმორჩილებლობასა და წვრილმან ხულიგნობაზე, ამასთან შემცირდა მოსამართლის როლი განსაზღვროს სანქციის ზომა ან გამოიყენოს სიტყვიერი შენიშვნა, გაუმართლებელია და ზრდის ადამიანის უფლებებში არამართლზომიერი ჩარევის შესაძლებლობებს.

"პრაქტიკაში უკვე გამოჩნდა, რომ შსს პრაქტიკაში ბოროტად იყენებს კანონში შესულ ცვლილებას, რომლის მიხედვითაც მას შეუძლია 24 საათიანი დაკავების ვადა ერთჯერადად გაახანგრძლივოს 24 საათით და შედეგად ადმინისტრაციული წესით დაკავებული პირი პატიმრობაში ჯამში 48 საათით ამყოფოს", — აცხადებს საია.

სასამართლოს სისტემა

საია-ს ცნობით, სასამართლოს სისტემაში ე.წ. კლანური მმართველობა კვლავ მთავარ პრობლემად რჩება. ორგანიზაციიც თქმით, "კლანის" ძალაუფლების ძირითად ბერკეტს იუსტიციის საბჭო და სასამართლოს თავმჯდომარეები წარმოადგენენ.

"უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეთა დანიშვნის პროცესზე დაკვირვებამ კიდევ ერთხელ გამოაჩინა, რომ გავლენიანი ჯგუფი სტრატეგიულ, მნიშვნელოვან თანამდებობებზე მისთვის მისაღებ, ლოიალურად განწყობილი მოსამართლეებს ნიშნავს, რაც ხელს უწყობს სასამართლო სისტემაში ისედაც ფესვგადგმული არაფორმალური იერარქიის კიდევ უფრო განმტკიცებას", — აცხადებს საია.

ორგანიზაცია ახალი მოსამართლეების დანიშვნას ე.წ. კლანური მმართველობის მორიგ მანიპულაციად მიიჩნევს. საია-ს განცხადებით, მმართველმა ძალამ არ გაითვალისწინა კონტექსტი, პარტნიორების მოწოდებები და ექსპერტული შეფასებები, რითაც მნიშვნელოვანი ზიანი მიაყენა სასამართლოს დამოუკიდებლობას და გაამყარა მოსამართლეთა გავლენიანი ჯგუფის პოზიციები უზენაეს სასამართლოში.

"უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეთა დანიშვნის პროცესზე დაკვირვებამ კიდევ ერთხელ გამოაჩინა, რომ გავლენიანი ჯგუფი სტრატეგიულ, მნიშვნელოვან თანამდებობებზე მისთვის მისაღებ, ლოიალურად განწყობილი მოსამართლეებს ნიშნავს, რაც ხელს უწყობს სასამართლო სისტემაში ისედაც ფესვგადგმული არაფორმალური იერარქიის კიდევ უფრო განმტკიცებას. ამ ფონზე კიდევ უფრო მკაფიო ხდება არსებითი და გადამწყვეტი რეფორმების გატარება სასამართლო სისტემაში. რეფორმების, რომელიც კონსენსუსზე იქნება დაფუძნებული, აღმოფხვრის კლანურ მმართველობას და მართლმსაჯულებას სანდოობას დაუბრუნებს", — ვკითხულობთ ანგარიშში.

არჩევნები

ანგარიშში განხილულია 2021 წლის არჩევნებიც. ორგანიზაციის განცხადებით, არჩევნების კამპანიის პერიოდი ძალადობის, პოლიტიკურად მოტივირებული სიტყვიერი და ფიზიკური დაპირისპირებების ფონზე წარიმართა.

"საიასთვის ცნობილი გახდა ოპოზიციის მიმართ ზეწოლისა და მუქარის სავარაუდო შემთხვევებიც. მნიშვნელოვანი გამოწვევა იყო წინასაარჩევნოდ ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენება. საანგარიშო პერიოდში დაფიქსირდა ამომრჩევლის მოსყიდვის რამდენიმე შემთხვევა როგორც ქართული ოცნების, ასევე ოპოზიციური პარტიების მხრიდან", — ვკითხულობთ ანგარიშში.

საია აცხადებს, რომ 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების დღეს შექმნილმა დაძაბულმა გარემომ გავლენა მოახდინა ამომრჩევლის ქცევაზე და რიგ შემთხვევებში, ხელი შეუშალა საარჩევნო უფლების თავისუფალ გამოვლინებას.

საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ 2021 წლის რეფორმამ შეცვალა ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების პროპორციულ სიებში სქესთა თანაფარდობა. ცვლილებებით განისაზღვრა, რომ პარტიულ სიაში ყოველი სამი კანდიდატიდან ერთი მაინც უნდა იყოს განსხვავებული სქესის წარმომადგენელი. ამით კი გაუარესდა საარჩევნო კოდექსის არსებული ნორმა, რომელიც პარტიებს ავალდებულებდა, პარტიულ სიაში ყოველი მეორე კანდიდატი განსხვავებული სქესის ყოფილიყო.

გარემოსდაცვა

საია-ს ანგარიშის მიხედვით, გარემოსდაცვითი კუთხით ქვეყანა კვლავ დგას მნიშვნელოვანი გამოწვევების წინაშე. განსაკუთრებული ყურადღებაა გამახვილებული მსხვილი ინფრასტრუქტურული პროექტების, მათ შორის, მსხვილი ენერგეტიკული პროექტების განხორცილების დროს ადამიანის უფლებათა გაუთვალისწინებლობისა და მათი დარღვევის ფაქტებზე.

"ქვეყანას ამ ეტაპამდე არ გააჩნია ენერგეტიკის განვითარების გეგმა, რომლის მიხედვითაც უნდა ხდებოდეს მსგავსი პროექტების დაგეგმვა და განხორციელება. ამასთან, კვლავ პრობლემაა წიაღის მომპოვებელი კომპანიების საქმიანობის შედეგად ადგილობრივი მოსახლეობისათვის მიყენებული ზიანის სამართლიანი ანაზღაურების საკითხი, სახელმწიფოს მხრიდან ამ კომპანიების საქმიანობაზე არასათანადო ზედამხედველობა და ლიცენზიის პირობებთან მათი საქმიანობის შესაბამისობის შესწავლა", — ვკითხულობთ ანგარიშში.