Extra Cepam Nihil Cogito Nos Lacrimare — "დაე, ცრემლები მხოლოდ ხახვის ჭრისაგან გვდიოდეს". ასეთ წარწერას შეამჩნევთ რეზო გაბრიაძის თეატრის ფასადზე. მისი შემოქმედება და აწ უკვე მემკვიდრეობა ამ მიზანს ნამდვილად ბოლომდე ემსახურა.

6 ივნისს ლეგენდარული ქართველი ხელოვანი, რეზო გაბრიაძე, 84 წლის ასაკში გარდაიცვალა.

რეჟისორის, მხატვრის, მოქანდაკისა და მწერლის შემოქმედებას კარგად იცნობდნენ არა მხოლოდ საქართველოში, არამედ ქვეყნის ფარგლებს გარეთაც. ამაზე მეტყველებს გარდაცვალების შემდეგ საერთაშორისო გამოცემებში მისადმი მიძღვნილი სტატიები. მათ შორის იყო BBC-ც, რომელიც ქართველ რეჟისორზე ჯერ კიდევ 2002 წელს წერდა, როცა გაბრიაძე თავისი მარიონეტების თეატრით მსოფლიო ტურს მართავდა.

ქართველ რეჟისორს ყველგან აღფრთოვანებით ხვდებოდნენ და ასეთივე ემოციებით წერდნენ მასზე სტატიებს. The New York Times-მა გაბრიაძეს "საქართველოს ეროვნული საგანძური" უწოდა.

ფოტო: ჯემალ კასრაძე / ეროვნული ფოტომატიანე

ამ შეფასების აბსოლუტურ სიმართლეში ეჭვი არ შეგვეპარება, თუკი კიდევ ერთხელ გადავავლებთ თვალს გაბრიაძის შემოქმედებას. მით უმეტეს, რომ ეს შემოქმედება ხელოვნების რამდენიმე სფეროში ერთნაირად წარმატებულ მოღვაწეობას მოიცავს.

ფოტო: ჯემალ კასრაძე / ეროვნული ფოტომატიანე

რეზო გაბრიაძემ ქართულ კინოს უკვდავი ნამუშევრები აჩუქა. მისი სცენარების მიხედვით შეიქმნა ფილმები ქინ-ძა-ძა (1986), მიმინო (1977), ქვევრი (1970), შერეკილები (1973), არაჩვეულებრივი გამოფენა (1968) და სხვა. უმეტეს შემთხვევაში, ტანდემი კომპოზიტორ გია ყანჩელთან დგებოდა, ამიტომ გასაკვირი არაა, რომ ყველა კინოფილმს გამორჩეულად ჯადოსნური დიალოგები და მუსიკა ახასიათებს.

ფოტო: ელეფთერ ლაფაჩი / ეროვნული ფოტომატიანე

1987 წელს გაბრიაძეს საქართველოს სახალხო არტისტის წოდება მიენიჭა, ორი წლის დაგვიანებით კი შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემია და სსრკ-ის სახელმწიფო პრემიაც მიიღო.

ფოტო: ელეფთერ ლაფაჩი / ეროვნული ფოტომატიანე

ამბებმა კინოეკრანიდან სცენაზე 1981 წელს გადაინაცვლა, როცა გაბრიაძემ თბილისში, შავთელის 13-ში, თეატრი გახსნა. თეატრში ის ნამდვილ ჯადოქრად იქცა — თავადვე იყო ყველაფრის შემოქმედი; მათ შორის, იმ კოშკისაც, რომელიც 2010 წელს აშენდა და მალევე იქცა ქუჩის სიმბოლოდ. მხატვარი გაბრიაძის ფანტაზიით და გაფორმებებით შექმნილი საათიანი კოშკურა ერთ-ერთი პირველი ნიშანიშაა, რომელიც შავთელის ქუჩაზე მოხვედრისთანავე მაგიურ ატმოსფეროს გაგრძნობინებთ და უნებლიეთ გაგიყენებთ ხელოვანის თეატრის გზას.

ფოტო: Gabriadze.com

გაბრიაძის რეჟისორობით თეატრში არაერთი გამორჩეული სპექტაკლი დაიდგა, რომელთა წყალობითაც შემოქმედებითმა ჯგუფმა მონაწილეობა მიიღო საერთაშორისო თეატრალურ ფესტივალებში, გასტროლებით მოიარა ევროპული ქალაქები და ყველგან ოვაციები დაიმსახურა. განსაკუთრებული აღფრთოვანებით ევროპაში სტალინგრადს შეხვდნენ, რომლის პრემიერაც 1996 წელს, დიჟონში გაიმართა. სპექტაკლის თემა მეორე მსოფლიო ომის ერთ-ერთ უმთავრეს ბრძოლას შეეხება და ის "სიცოცხლეზე, სიყვარულსა და ადამიანებზეა".

ფოტო: ზაალ სულაკაური / ეროვნული ფოტომატიანე

არანაკლები ჯადოსნურობით გამოირჩეოდა გაბრიაძის, როგორც მხატვრისა და მოქანდაკის შემოქმედება. მისი შექმნილი ნამუშევრები არაერთ ევროპულ ქვეყანასა და რუსეთის რამდენიმე ქალაქში გამოიფინა.

ფოტო: საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა / ეროვნული ფოტომატიანე

უამრავი უცხოური პრემიის ლაურეატი ხელოვანის შესახებ 2017 წელს ბიოგრაფიული ანიმაცია, დედა, იცი სად ვიყავი? შეიქმნა, რომლის პრემიერაც მომდევნო წელს შედგა ამსტერდამის დოკუმენტური ფილმების საერთაშორისო ფესტივალზე. ნამუშევრის სცენარი თავად რეზოს ეკუთვნოდა, რეჟისორი კი მისი შვილი, ლეო გაბრიაძე იყო.

ფილმი, სადაც "ნამდვილი ამბები ოსტატურად ერწყმის პატარა ბიჭის ფანტაზიასა და ზმანებებს", ამერიკის ქალაქებშიც აჩვენეს, სულ რამდენიმე თვის წინ კი ეს ნამუშევარი, სახელწოდებით რეზო, პოპულარულ სტრიმინგ პლატფორმა ნეტფლიქსზე განთავსდა.