რატომ შეუძლიათ ადამიანებს ბრძანების შესრულებისას სასტიკად მოქცევა — კვლევა
1960-იან წლებში იელის უნივერსიტეტის მეცნიერმა სტენლი მილგრემმა ყველა დროის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ფსიქოლოგიური ექსპერიმენტი ჩაატარა. კვლევამ გამოავლინა, რომ ადამიანებს თავისუფლად შეუძლიათ, აუტანელი ელექტრული შოკი გამოიყენონ უცოდველ პირებზე, თუკი მათ ზემდგომი ავტორიტეტული ფიგურა უბრძანებს ასე.
ნახევარ საუკუნეზე მეტის შემდეგ მკვლევრებმა, როგორც იქნა, გაარკვიეს, ზემდგომი პირებისგან ბრძანების მიღება როგორ ცვლის ჩვენი ტვინის აქტივობას და, შესაბამისად, გვაძლევს იმის საშუალებას, რომ ჩვენს მორალურ პრინციპებს გადავაბიჯოთ და სხვებს დანაშაულის გრძნობის გარეშე მივაყენოთ ტკივილი.
კვლევის ჩასატარებლად მკვლევრებმა მოხალისეთა 20 წყვილი მოიწვიეს, რომელთაგან თითოეულშიც ერთს "აგენტის" როლი ერგო, მეორეს კი — "მსხვერპლის". აგენტები მაგნიტურ-რეზონანსულ ტომოგრაფიაში (MRI) მოათავსეს, რათა მათი ტვინის აქტივობას დაკვირვებოდნენ, სანამ ისინი ექსპერიმენტისას წყვეტდნენ, გაეტარებინათ თუ არა მსხვერპლის სხეულში უკიდურესად მტკივნეული ელექტრული შოკი მცირე ფულადი ჯილდოს საფასურად.
ზოგჯერ აგენტებს შეეძლოთ, თვითონ გადაეწყვიტათ შოკის გატარება-არგატარების საკითხი, სხვა დროს კი კვლევის ავტორები მათ ამ გადაწყვეტილების მიღების თავისუფლებას ართმევდნენ და ზედამხედველი ელექტრული შოკის გატარების ბრძანებას იძლეოდა.
შედეგებმა — რომლებიც ჟურნალ NeuroImage-ში გამოქვეყნდა — აჩვენა, რომ ტვინის ის ნაწილები, რომლებიც თანაგრძნობისა და დანაშაულის შეგრძნების საშუალებას გვაძლევს, უფრო შემცირებულ აქტივობას ანახებდა, როდესაც აგენტებს შოკის გატარებას უბრძანებდნენ. ამის შედეგად, აგენტებს ნაკლებად შეეძლოთ იმ ტკივილის წარმოდგენა, რომელსაც მსხვერპლი განიცდიდა, როდესაც ბრძანების გამო მათ სხეულში ელექტრულ შოკს ატარებდნენ.
"ჩვენ შეგვიძლია თანაგრძნობის გაზომვა ტვინში, რადგან ვხედავთ, რომ ის რეგიონები, რომლებიც, როგორც წესი, საკუთარი ტკივილის შეგრძნებაშია ჩართული, მათ შორის დიდი ტვინის "კუნძულის" ნაწილი და როსტრალური სარტყლისებური ქერქი, სხვათა ტკივილის დანახვისას აქტიურდება", — თქვა კვლევის ავტორმა ვალერია გაზოლამ.
როდესაც აგენტებს მსხვერპლისთვის ელექტრული შოკის გატარებას უბრძანებდნენ, თანაგრძნობასთან დაკავშირებული თავის ტვინის ეს რეგიონები უფრო ნაკლებად აქტიური იყო, ვიდრე მაშინ, როდესაც აგენტები თავისუფლად მოქმედებდნენ. გარდა ამისა, დანაშაულის შეგრძნებასთან დაკავშირებული ნეირონული სიგნატურებიც უფრო შემცირებული იყო, როდესაც აგენტებს მსხვერპლისთვის შოკის გატარებას უბრძანებდნენ.
შესაბამისად, გასაკვირი არაა, რომ აგენტები თავისუფლად მოქმედებისას, ჩვეულებრივ, მსხვერპლის სხეულში მტკივნეულ ელექტრულ შოკს უფრო ნაკლებად ატარებდნენ, ვიდრე მაშინ, როცა ამის ბრძანებას იღებდნენ. თუმცა, აქვე აღსანიშნავია საკმაოდ მოულოდნელი აღმოჩენა: აგენტებმა ბრძანების შედეგად გატარებული შოკები უფრო ნაკლებად მტკივნეულ შოკებად შეაფასეს, მიუხედავად იმისა, რომ მათ წინასწარ უთხრეს, რომ შოკის სიძლიერი ყოველთვის თანაბარი იქნებოდა.
საბოლოოდ, მკვლევრები ამბობენ, რომ ტვინის აქტიურობის ეს ცვლილებები ხსნის, როგორ "ამცირებს ბრძანების მორჩილება სხვებისთვის ტკივილის მიყენებისადმი ჩვენს ანტიპათიას", შესაბამისად, "იძულებით სიტუაციებში მორალური გადაცდომების შესრულებისადმი ადამიანთა მზაობა იცვლება".
-
გადახედვასისტემა დილემის წინაშე: დადგება თუ არა არჩევნების შედეგები კითხვის ნიშნის ქვეშ? სისტემა დილემის წინაშე: დადგება თუ არა არჩევნების შედეგები კითხვის ნიშნის ქვეშ?
-
გადახედვარამდენს იწონის ადამიანის ყველაზე დიდი ტვინი, რომელიც ოდესმე აღუწერიათ რამდენს იწონის ადამიანის ყველაზე დიდი ტვინი, რომელიც ოდესმე აღუწერიათ
-
-
გადახედვაზურა გირჩი ჯაფარიძე: ყველა დავას ერთ მოსამართლეს დააწერენ, რომელიც უზით ჯიბეში და რომელიც იმ გადაწყვეტილებას მიიღებს, რომელიც აწყობთ ზურა გირჩი ჯაფარიძე: ყველა დავას ერთ მოსამართლეს დააწერენ, რომელიც უზით ჯიბეში და რომელიც იმ გადაწყვეტილებას მიიღებს, რომელიც აწყობთ
-
გადახედვაკურსკში უკრაინელ და ჩრდილოეთკორეელ სამხედროებს შორის პირველი შეტაკება მოხდა კურსკში უკრაინელ და ჩრდილოეთკორეელ სამხედროებს შორის პირველი შეტაკება მოხდა
-
გადახედვასამოქალაქო მოძრაობა თავისუფლებისთვის საპროტესტო ბანერის გამო 1500 ლარით დააჯარიმეს სამოქალაქო მოძრაობა თავისუფლებისთვის საპროტესტო ბანერის გამო 1500 ლარით დააჯარიმეს
-
გადახედვათბილისის სააპელაციო სასამართლოსთან საპროტესტო აქცია მიმდინარეობს თბილისის სააპელაციო სასამართლოსთან საპროტესტო აქცია მიმდინარეობს
-
გადახედვამოვითხოვთ, კალანდარიშვილმა სასწრაფოდ მოიწვიოს სხდომა, სადაც არჩევნები არჩატარებულად გამოცხადდება — ცესკოს ოპოზიციონერი წევრები მოვითხოვთ, კალანდარიშვილმა სასწრაფოდ მოიწვიოს სხდომა, სადაც არჩევნები არჩატარებულად გამოცხადდება — ცესკოს ოპოზიციონერი წევრები
-
გადახედვათბილისის სააპელაციო სასამართლოსთან პოლიციის მობილიზებაა თბილისის სააპელაციო სასამართლოსთან პოლიციის მობილიზებაა
-
გადახედვაგოდერძის უღელტეხილზე ავტოტრანსპორტის მოძრაობა დროებით შეიზღუდა გოდერძის უღელტეხილზე ავტოტრანსპორტის მოძრაობა დროებით შეიზღუდა
-
-
გადახედვათბილისისა და ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოებში საიას დავები გააერთიანეს და განხილვები გადადეს თბილისისა და ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოებში საიას დავები გააერთიანეს და განხილვები გადადეს
-
გადახედვაკალაძის თქმით, მოსამართლის გადაწყვეტილება კონკრეტულ მტკიცებულებებსა და ფაქტებზე უნდა იყოს დამყარებული კალაძის თქმით, მოსამართლის გადაწყვეტილება კონკრეტულ მტკიცებულებებსა და ფაქტებზე უნდა იყოს დამყარებული
-
გადახედვასტეფანწმინდაში მოსახლეობამ საქართველო-რუსეთის დამაკავშირებელი მაგისტრალი გადაკეტა სტეფანწმინდაში მოსახლეობამ საქართველო-რუსეთის დამაკავშირებელი მაგისტრალი გადაკეტა
-
გადახედვაირანის პრეზიდენტი ირაკლი კობახიძეს არჩევნებში "ქართული ოცნების" გამარჯვებას ულოცავს ირანის პრეზიდენტი ირაკლი კობახიძეს არჩევნებში "ქართული ოცნების" გამარჯვებას ულოცავს
-
გადახედვა"გახარია საქართველოსთვის": ცესკოსთან ერთად პროკურატურაც ჩაერთო სიების და სხვა მტკიცებულებების ფალსიფიკაციის პროცესში "გახარია საქართველოსთვის": ცესკოსთან ერთად პროკურატურაც ჩაერთო სიების და სხვა მტკიცებულებების ფალსიფიკაციის პროცესში
-
-
-
გადახედვაპერუში მსხვერპლად შეწირული 76 ბავშვის ჩონჩხი აღმოაჩინეს პერუში მსხვერპლად შეწირული 76 ბავშვის ჩონჩხი აღმოაჩინეს
-
გადახედვასაზოგადოების კრიტიკის შემდეგ, შალვა პაპუაშვილი ბრიფინგზე ახალი რუკით წარსდგა საზოგადოების კრიტიკის შემდეგ, შალვა პაპუაშვილი ბრიფინგზე ახალი რუკით წარსდგა
-
გადახედვაპროკურატურაში გამოკითხვაზე ზურაბ ჯაფარიძეც დაიბარეს პროკურატურაში გამოკითხვაზე ზურაბ ჯაფარიძეც დაიბარეს
კომენტარები