როგორ ვწეროთ ფიცჯერალდივით
კვლევების თანახმად, მკრთალი განათება და დაბალსიხშირიანი ხმაური შემოქმედებითად აზროვნებაში შეიძლება დაგვეხმაროს.
სკოტ ფიცჯერალდი თითქმის ერთი დეკადის განმავლობაში წერდა თავის ნახევრად ავტობიოგრაფიულ რომანს, ნაზია ღამე. ნაწარმოები ლამის შეუზღუდავი პოტენციალის მქონე კაცის ფიზიკურ, ფინანსურ და მორალურ დაღმასვლას აღწერს. რომანზე მუშაობის პერიოდში ფიცჯერალდი და მისი მეუღლე, ზელდა, ხან საფრანგეთში, ხან შვეიცარიასა და ხანაც ამერიკაში ცხოვრობდნენ. უკანასკნელი 18 თვე კი ლა პეში, ბალტიმორის ჩრდილოეთით მდებარე ძველი, სოფლური ყაიდის სახლში გაატარეს. სანამ ზელდა მახლობელ კლინიკაში შიზოფრენიას მკურნალობდა, სკოტმა უძრავი ქონება თერნბულების ოჯახისგან იქირავა. ენდრიუ თერნბული, რომელიც მაშინ 11 წლის იყო, ფიცჯერალდის მის სახლში დარჩენის პერიოდს თავის ბიოგრაფიულ წიგნში, სკოტ ფიცჯერალდი, იხსენებს.
ლა პეში ცხოვრებისას მწერალი ჩაბნელებულ, არეულ ოთახებში მუშაობდა და გვერდზე ერთი ბოთლი ჯინი ედგა ხოლმე. ხშირად სეირნობდა და უკან დაბრუნებისას დაგროვილ იდეებს საწერ მაგიდაზე მიმოყრილ ფურცლებზე იწერდა. შიგადაშიგ თერნბულის შინ დამზადებული ღვინის დაგემოვნებაც უყვარდა.
"გაბრუებული და ფერმიხდილი, არეულ სახლში გამოკეტილი ფიცჯერალდი ხალათსა და პიჟამაში გამოწყობილი დახეტიალობდა ოთახიდან ოთახში და წიგნის სიუჟეტის განვითარების შესაძლო გზებზე ფიქრობდა", - იხსენებს თერნბული თავის წიგნში, - "კაბინეტში დაბრუნებულს, ნაფიქრალი თავისი მომრგვალებული, კოხტა კალიგრაფიით გადაჰქონდა ყვითელ, სტანდარტული ზომის ფურცლებზე. ერთხელ მუშაობა შევაწყვეტინე და სამუდამოდ ჩამებეჭდა გონებაში მისი თვალებიდან წამოსული სინათლე, მგრძნობიარედ მოკუმული ტუჩები, მისი ლიქიორით გაჟღენთილი აურა".
ერთ-ერთი მიზეზი, რატომაც ფიცჯერალდმა დროულად ვერ დაასრულა ნაზია ღამე, ისაა, რომ ზელდას მდგომარეობა უარესდებოდა. მაგრამ ალბათ გგონიათ, რომ დიდად არც ალკოჰოლის უდარდელად სმა და დღის ქაოტური განრიგი შეუწყობდა ხელს მის შემოქმედებით პროცესს.
თუმცა, ერთი კვლევა აჩვენებს, რომ იმგვარი არეული, ბნელი, ხმაურიანი, ალკოჰოლით სავსე გარემო, როგორიც ფიცჯერალდმა ლა პეში შეიქმნა, შემოქმედებითად აზროვნების წამახალისებელი შეიძლება იყოს.
სამეცნიერო გამოცემა Journal of Environmental Psychology-ში გამოქვეყნებული სტატიის მიხედვით, სიბნელე ან მკრთალი განათება თავისუფლად ფიქრს უწყობს ხელს, რაც, თავის მხრივ, მეტი იდეის დაბადების წინაპირობაა. უფრო ზუსტად, სუსტი განათება გონებას ოთახში არსებულ ნივთებზე ყურადღების გადატანისგან იცავს და ამ გზით შინაგან რეფლექსიასა და საქმეზე კონცენტრაციას აადვილებს.
მომდევნო კითხვა ისაა, საწერ მაგიდაზე ქაოსი სჯობს სუფევდეს თუ მოწესრიგებულობა მართალია, თუ შეზღუდული დრო გაქვთ, დალაგებული მაგიდა ყურადღების კონცენტრირებაში ალბათ მეტად დაგეხმარებათ, თუმცა ერთი მცირე ზომის კვლევამ ისიც აჩვენა, რომ არეულ მაგიდაზე მუშაობა ადამიანებს მეტად ორიგინალური იდეების დაბადებას უადვილებს.
მინესოტის უნივერსიტეტის კარლსონის სკოლის მენეჯმენტის პროფესორი და კვლევის ხელმძღვანელი, კეტლინ ვოსი წერს: "შემოქმედებითად აზროვნება ტრადიციის, წესრიგისა და დამკვიდრებული ნორმებისგან თავის დაღწევას მოითხოვს; უწესრიგო გარემო კი, როგორც ჩანს, სწორედ ამ მდგომარეობის მიღწევაში ეხმარება ადამიანებს".
შეგროვებული მონაცემები აგრეთვე ამართლებს იმ ადამიანების ქცევას, რომლებიც ზოგადად საწერ მაგიდებზე ამბობენ უარს და კაფეში მუშაობას ამჯობინებენ. დაბალსიხშირიანი, 50-დან 70-მდე დეციბელის დიაპაზონის ხმაური, რომელიც სწორედ კაფეებში გვხვდება ხოლმე, ოდნავ აღწევს ტვინში მიმდინარე მენტალურ პროცესში, რასაც, ერთ-ერთი კვლევის მიხედვით, ასოციაციური კავშირების პოვნისას აბსტრაქტული აზროვნების გაუმჯობესება შეუძლია. ამასთან, მაღალსიხშირიანი, დაახლოებით 80 დეციბელიანი ხმაური - როგორიც, მაგალითად, ჭურჭლის სარეცხ მანქანას შეიძლება ჰქონდეს - იმდენად ხელის შემშლელია, რომ, შეიძლება, უბრალო ფიქრიც კი საძნელო გახადოს.
რამდენიმე ისეთი გავლენიანი თანამედროვე შემოქმედის მსგავსად, როგორებიც დონა ტარტი, კვენტინ ტარანტინო, ჯორჯ მარტინი და ნილ გეიმანი არიან, ფიცჯერალდიც ხელით წერას ამჯობინებდა. ის საბეჭდ მანქანას მხოლოდ საბოლოო ვერსიის შესაქმნელად იყენებდა. მართალია, ახლა ცოტა ადამიანიღა წერს ხელით, მაგრამ ეს მეთოდი, შეიძლება, იდეების მოფიქრებას, სწავლასა და დამახსოვრებასაც ამარტივებდეს.
სხვა კვლევები აჩვენებს, რომ გასეირნება ან მაღალჭერიან ოთახში მუშაობაც ხელს უწყობს არაორდინალურ და აბსტრაქტულ აზროვნებას.
კიდე ერთი რჩევა: ოდნავ შეთვერით. ზომიერი ინტოქსიკაცია - როცა სისხლში ალკოჰოლის დონე 0.075-ს არ სცდება - აუმჯობესებს პრობლემათა გადაჭრის უნარს და, ცნობიერებისა და კოგნიციის ექსპერიმენტის მონაწილეთა თქმით, უეცარი შთაგონების გაჩენასაც უწყობს ხელს. იმავე კვლევაში უეცარი შთაგონების ფენომენმა ფხიზელ ცდისპირებში მნიშვნელოვნად ნაკლებად იჩინა თავი. ცხადია, ეს არ ნიშნავს, რომ საქმის შესრულებამდე რამდენიმე წუთით ადრე დათრობა ყოველთვის კარგი იდეაა. 1934 წლის დეკემბერში რედაქტორის, მაქსველ პერკინსისადმი მიწერილ წერილში ფიცჯერალდი ალკოჰოლის მიღებისას ზომიერების დაცვის აუცილებლობაზე საუბრობს: "მოთხრობა კი შეიძლება დაიწეროს ბოთლთან ერთად, მაგრამ რომანის დასაწერად გონებრივი სისხარტის შენარჩუნებაა საჭირო, რათა მოვლენათა განვითარების მთელი სისრულით დანახვა შეძლო".
ფიცჯერალდმა ნაზია ღამე ლა პეში ყოფნისას, 1933 წლის შემოდგომაზე, 37 წელს მიტანებულ ასაკში დაასრულა. რომანის წერის პერიოდში მისი მეუღლე ფსიქიკური აშლილობის მძიმე ფაზაში იმყოფებოდა, მამამისი გარდაიცვალა, თვითონ კი ტუბერკულოზმა ისე დააავადა, რომ კვირების განმავლობაში საწოლზე აჯაჭვავდა და მუშაობის უნარს ართმევდა. ამ დროისთვის მას უკვე გამოცდილი ჰქონდა თავბრუდამხვევი, მაგრამ სწრაფმავალი პოპულარობა, რომელსაც მან 23 წლის ასაკში დაწერილი წიგნით, სამოთხის ამ მხარეს, მოიპოვა. ახალი რომანი კი ფიცჯერალდს საზოგადოებისადმი და საკუთარი თავისადმი დაკარგული რწმენის აღდგენის იმედს უსახავდა.
პროფესიულ მარცხთან დაკავშირებული განცდები ფიცჯერალდმა ტრაგიკული გმირის, დიკ დაივერის პერსონაჟის შესაქმნელად გამოიყენა; მშობლებისადმი იმედგაცრუება - დიკისა და ნიკოლის ვერშემდგარი ურთიერთობის აღსაწერად; ლუის მორანთან თავისი სასიყვარულო რომანი - დიკისა და როუზმერი ჰოიტის აკრძალული სიყვარულის დასახატად; მეუღლის ავადმყოფობის აუტანელი რეალობა და მის და ედუარდ ჟოზეს შორის გაჩაღებული რომანის მოგონება კი ნიკოლის დაავადებისა და მისი ტომი ბარბანთან ურთიერთობის ამბად აქცია.
1938 წლის 9 ნოემბერს ფიცჯერალდმა ენდრიუ თერნბულის დას, რედკლიფის კოლეჯის მეორეკურსელ ფრენსისს, წერილი გაუგზავნა. გოგოს მწერლისთვის მხატვრული ლიტერატურის შექმნის საკუთარი პირველი მცდელობები გაეზიარებინა და საპასუხოდ ეს სიტყვები მიიღო:
"შენი გული უნდა გაიტანო გასაყიდად, შენი უძლიერესი ემოციები და არა - სადილზე მოსაყოლი, უმნიშვნელო ამბები, შენს სულს ძლივს რომ ეხება".
ასე წარმოედგინა ფიცჯერალდს ნამდვილი შემოქმედებითი პროცესი. შესაძლოა, ყველა ეს ხრიკი - განათება, ხმაურის დონე, ალკოჰოლი - დაგეხმაროს კიდეც, მაგრამ გარემო ვერაფრით შეძლებს გული შენ მაგივრად გადაუშალოს მკითხველს. როგორც ფიცჯერალდი თავისი წერილის ბოლოს ამბობს: "წერა იმ პროფესიათაგანია, რომელსაც გარჯა სჭირდება. შენ ხომ არასდროს დაინტერესდები ჯარისკაცით, რომელიც მხოლოდ ოდნავაა მამაცი?!".
-
გადახედვაპიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს პიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს
-
გადახედვა"ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს "ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს
-
გადახედვაილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი ილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი
-
გადახედვამამუკა ხაზარაძე გახარიას გუნდს შეხვედრას სთავაზობს მამუკა ხაზარაძე გახარიას გუნდს შეხვედრას სთავაზობს
-
გადახედვა22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება 22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება
-
გადახედვაგიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია გიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია
-
გადახედვაპუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს პუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს
-
გადახედვასსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს სსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს
-
გადახედვაეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით ეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით
-
გადახედვააშშ-მა რუსულ "გაზპრომბანკს" სანქციები დაუწესა აშშ-მა რუსულ "გაზპრომბანკს" სანქციები დაუწესა
-
გადახედვალიზი თირქია: საგამოძიებოში მითხრეს, რომ გაურკვევლობა მოხდა ლიზი თირქია: საგამოძიებოში მითხრეს, რომ გაურკვევლობა მოხდა
-
გადახედვაგიორგი გახარია: "ოცნებას" მალე წამოვაძახებ რაღაცებს, პირველ რიგში ბოდიშს გავახსენებ გიორგი გახარია: "ოცნებას" მალე წამოვაძახებ რაღაცებს, პირველ რიგში ბოდიშს გავახსენებ
-
გადახედვა1 იანვრიდან "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" გენერალური დირექტორის ხელფასი 16 250 ლარი იქნება 1 იანვრიდან "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" გენერალური დირექტორის ხელფასი 16 250 ლარი იქნება
-
გადახედვადამკვირვებლები აცხადებენ, რომ ქართულ დიასპორას ხმის მიცემის უფლება შეეზღუდა დამკვირვებლები აცხადებენ, რომ ქართულ დიასპორას ხმის მიცემის უფლება შეეზღუდა
-
გადახედვაგიორგი კალანდარიშვილს 6-საათიანი გამოკითხვის შემდეგ, კომენტარი არ გაუკეთებია გიორგი კალანდარიშვილს 6-საათიანი გამოკითხვის შემდეგ, კომენტარი არ გაუკეთებია
-
გადახედვააზერბაიჯანელ აქტივისტ ვაფა ნაგს COP29-ის პროტესტისთვის სამთავრობო მედია ესხმის თავს აზერბაიჯანელ აქტივისტ ვაფა ნაგს COP29-ის პროტესტისთვის სამთავრობო მედია ესხმის თავს
-
გადახედვაარსებობს სიტყვა, რომელიც მრავალ ენაში უნივერსალურია არსებობს სიტყვა, რომელიც მრავალ ენაში უნივერსალურია
-
გადახედვადღეს 20 საათზე მელიქიშვილზე საპროტესტო აქცია — "მათეს თავისუფლებისთვის" გაიმართება დღეს 20 საათზე მელიქიშვილზე საპროტესტო აქცია — "მათეს თავისუფლებისთვის" გაიმართება
-
გადახედვაეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა ეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა
-
გადახედვა24 ნოემბერს, თავისუფლების მოედანზე ქალთა მარში გაიმართება 24 ნოემბერს, თავისუფლების მოედანზე ქალთა მარში გაიმართება
-
გადახედვაპრეზიდენტი: ახალგაზრდა ქართველი აქტივისტების წინააღმდეგ სადამსჯელო ღონისძიებები მიმდინარეობს პრეზიდენტი: ახალგაზრდა ქართველი აქტივისტების წინააღმდეგ სადამსჯელო ღონისძიებები მიმდინარეობს
კომენტარები