შფოთვითი აშლილობის ტიპები და მათი დაძლევის გზები
თუ შფოთვითი აშლილობა გაწუხებთ, პირველი, რაც უნდა იცოდეთ, ისაა, რომ მარტო არ ხართ. "ეს დაავადება ძალიან გავრცელებულია", - ამბობს ჩიკაგოს სამკურნალო ცენტრის, Light on Anxiety CBT-ის აღმასრულებელი დირექტორი და ამერიკის საჯარო განათლების კომიტეტის შფოთვისა და დეპრესიის ასოციაციის (ADAA) თანათავმჯდომარე, დებრა კისენი. ADAA-ს მონაცემებით, ყოველწლიურად მხოლოდ აშშ-ში ორმოცი მილიონი ადამიანი, ანუ მთელი მოსახლეობის თვრამეტი პროცენტი, შფოთვითი აშლილობებით ავადდება. შედეგად, ის აშშ-ში ყველაზე გავრცელებული ფსიქიკური დაავადებაა, რომლითაც უფრო მეტი ადამიანი იტანჯება, ვიდრე დეპრესიით. ამასთან, შესაძლებელია, რომ ამ კონდიციათაგან ორივე ერთდროულად განგივითარდეს და ასეთი შემთხვევები ხშირიც კია.
კარგი ამბავი ისაა, რომ შფოთვითი აშლილობები უმრავლეს შემთხვევაში მკურნალობას ემორჩილება. "რამდენად უსიამოვნოც უნდა იყოს ის, შფოთვისგან გათავისუფლება, მართალია, დიდი ძალისხმევის ხარჯზე, მაგრამ მაინც შესაძლებელია", - ამბობს კისენი.
ეს დაავადება კოგნიტურ-ბიჰევიორული თერაპიით - რაც ფსიქოლოგთან საუბარს მოიაზრებს - და სხვადასხვა მედიკამენტის მიღებით იკურნება.
"თუ შფოთვით დაავადებული ადამიანები შიშს საბოლოოდ დაძლევენ და უსაფრთხოების მოსაპოვებლად მიმართულ კონტრპროდუქტიულ ქმედებებს შეწყვეტენ, მათ შესანიშნავი პროგრესის მიღწევა შეუძლიათ", - ამბობს კისენი.
შფოთვითი აშლილობა სხვადასხვა ტიპისა შეიძლება იყოს. აი, ექვსი მათგანი:
1. გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა
"თუ მუდმივად იმაზე ნერვიულობთ, რომ კატასტროფამ, შესაძლოა, ნებისმიერ წამს თქვენი ცხოვრების ყველა ასპექტი თავდაყირა დააყენოს, მაშინ დიდი შანსია, რომ გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა გჭირთ", - ამბობს ფსიქიატრი და ჯორჯიის სამედიცინო კოლეჯის ასოცირებული პროფესორი, ექიმი დეილ პიპლსი. ამ აშლილობით დაავადებული ადამიანები "ნერვიულობენ ფინანსებზე, საკუთარ და ოჯახის წევრების ჯანმრთელობაზე, სამსახურზე და სკოლაზე. მაშინ, როცა ისინი საკუთარ განცდებს აანალიზებენ, ხვდებიან, რომ მათი ღელვა გადამეტებული და ირაციონალურია, მაგრამ მოვლენების საშინელი სცენარით განვითარებაზე ფიქრს ვერაფრით წყვეტენ". ამ მდგომარეობას შეუძლია გაღიზიანება, თავის ტკვილი და კუჭთან დაკავშირებული პრობლემები გამოიწვიოს. ADAA-ს მონაცემებით, გენერეალიზებული შფოთვითი აშლილობით აშშ-ში შვიდი მილიონი ადამიანი, ანუ მთლიანი მოსახლეობის სამ პროცენტზე მეტია დაავადებული.
2. პანიკური აშლილობა
ადამიანები, რომლებიც პანიკის შეტევებით იტანჯებიან, გადაულახავ შიშს განიცდიან, რომლის დროსაც სხეული თავდაცვის ან გაქცევის რეჟიმში გადადის, თითქოს სიცოცხლისთვის საფრთხის შემცველ სიტუაციაში იმყოფებოდეს. "ამ დროს იმავეს გრძნობ, რასაც ადამიანი, რომელსაც, მაგალითად, დათვი გამოსდევნებია", - ამბობს პიპლსი, - "პანიკური შეტევის დროს თქვენი გულისცემა იზრდება, სუნთქვა გიხშირდებათ, თვალებში გიბნელდებათ, კანკალი გეწყებათ და ისეთი შეგრძნება გეუფლებათ, თითქოს მსოფლიოს დასასრული დგება. ეს ყველაფერი სხეულის დამცავი ბუნებრივი სისტემის ამოქმედების შედეგია, მაგრამ როგორც კი თქვენი ორგანიზმი ამ რეჟიმში გადადის, პანიკისგან ვერაფრით თავისუფლდებით და თავზარდაცემული რჩებით". ზოგჯერ პანიკა ყოველგვარი გარე ფაქტორისგან დამოუკიდებლად, მოულოდნელად იწყება; ზოგჯერ კი ის გარკვეული სახის სტრესის ან ფობიის გამომწვევი მოვლენით აქტიურდება. ზოგიერთი პანიკური შეტევა იმდენად მძიმეა, რომ სასწრაფო დახმარების გამოძახებაც კი ხდება საჭირო.
3. ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობა
"ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობით დაავადებული ადამიანებისთვის დამახასიათებელია რაიმე აზრის აკვიატება და იმგვარი შინაგანი იმპულსის გაჩენა, რომელიც გარკვეული ტიპის ქმედებების გაკეთებას აიძულებთ", - ამბობს პიპლსი. მაგალითად, ზოგიერთი ადამიანი გამუდმებით იმაზე ფიქრობს, სახლში გაზქურა ჩართული ხომ არ დარჩა, მიუხედვად იმისა, რომ ნათლად ახსოვს, როგორ გამორთო ის. კომპულსიური ქმედების კლასიკური მაგალითია ადამიანი, რომელიც ხელებს, ბაქტერიების თავიდან აცილების მიზნით, დღეში უამრავჯერ იბანს.
4. სოციალური შფოთვითი აშლილობა
"სოციალური შფოთვითი აშლილობა, რომელიც აქამადე სოციალური ფობიის სახელით იყო ცნობილი, დამცირების, შერცხვენის ან უარყოფის ირაციონალური შიშის გამო სოციალური სიტუაციებისადმი ნეგატიური დამოკიდებულებით ხასიათდება", - ამბობს ნიუ-იორკის კოლუმბიის უნივერსიტეტის ირვინგის სამედიცინო ცენტრის კლინიკური ფსიქიატრიის ასისტენტ-პროფესორი, ექიმი დაიანა სამუელი, - "სოციალური აშლილობით დაავადებული ადამიანი ხალხის თავშეყრის ადგილებში ყოფნას ან თავს არიდებს ან ეს დიდი მღელვარების ფასად უჯდება. ამან, შესაძლოა, არამარტო მის სოციალურ, არამედ, ასევე, პროფესიულ ან აკადემურ ცხოვრებაზეც იქონიოს ზეგავლენა. მაგალითად, ამ აშლილობის მქონე ადამიანები საკლასო დისკუსიებში ან ჯგუფურ პროექტებში მონაწილეობას თავს არიდებენ ხოლმე".
5. სპეციფიკური ფობიები
"ბევრ ადამიანს ფრენის ან მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფიის ჩატარების ეშინია. თუმცა, უმრავლესობას ამ დისკომფორტის დაძლევის უნარი აქვს და ფრენასაც ახერხებს და - საჭირო ანალიზების ჩატარებასაც", - ამბობს კისენი. მისივე თქმით, სპეციფიკურ ფობიებს ადამიანებისთვის ცხოვრების გამწარება შეუძლიათ: "ფობია საშუალოდან მძიმე შფოთვას იწვევს და ადამიანს ნორმალურად ფუნქციონირების უნარს ართმევს. შესაძლოა, ზოგიერთ ადამიანს ობობის შიში ჰქონდეს, მაგრამ, თუკი ობობების სიახლოვეს არ უწევს ცხოვრება, ეს მასზე დიდ ზეგავლენას არ ახდენდეს. მაგრამ თუ ის ობობების შიშით პარკში წასვლაზე ან ფეხბურთის ვარჯიშზე შვილების წაყვანზე უარს ამბობს, ეს უკვე ისეთი ფობიაა, რომელიც მას სრულფასოვნად ცხოვრებაში უშლის ხელს".
ADAA-ს მონაცემების მიხედვით, ადამინები ყველაზე ხშირად ცხოველების, მწერების, ბაქტერიების, სიმაღლის, ჭექა-ქუხილის, მანქანის მართვის, ფრენის, საზოგადოებრივ ტრანსპორტში ან ლიფტში მგზავრობის, სტომატოლოგიური ან სხვა სამედიცინო პროცედურის ჩატარების ფობიებით იტანჯებიან.
6. აგორაფობია
"აგორაფობია სპეციფიკური ფობიების მსგავი შიშია, მაგრამ მეტად მასშტაბურია, რადგან სახლის დატოვებისა და ეგრეთ წოდებული კომფორტის ზონიდან გასვლის შიშებს აერთიანებს", - ამბობს კისენი. ADAA-ს მონაცემების მიხედვით, ამ ფობიით შეპყრობილი ადამიანები განსაკუთრებით ისეთ ადგილებში ყოფნას არიდებენ თავს, როგორებიცაა სავაჭრო ცენტრები, საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, ავტოსადგომების მსგავსი ღია სივრცეები ან კინოთეატრების მსგავსი დახურული სივრცეები. აგორაფობია უფრო ხშირად ქალებს ემართებათ. აღსანიშნავია, რომ პანიკური აშლილობის მქონე ადამიანები აგორაფობიით დაავადების უფრო მაღალი რისკის ქვეშ არიან; ADAA-ს მონაცემებით, პანიკური აშლილობით დაავადებულ, დაახლოებით, ყოველ მესამე პირს აგორაფობია უვითარდება.
-
გადახედვამაიკლ კარპენტერი: სასწორზე საქართველოს დემოკრატია დევს მაიკლ კარპენტერი: სასწორზე საქართველოს დემოკრატია დევს
-
გადახედვათურქეთში სასწრაფო დახმარების ვერტმფრენი საავადმყოფოს შენობას შეეჯახა და ჩამოვარდა — არის მსხვერპლი თურქეთში სასწრაფო დახმარების ვერტმფრენი საავადმყოფოს შენობას შეეჯახა და ჩამოვარდა — არის მსხვერპლი
-
გადახედვა"ოცნების" პრემიერი, ირაკლი კობახიძე, სალომე ზურაბიშვილს გასამართლებით ემუქრება "ოცნების" პრემიერი, ირაკლი კობახიძე, სალომე ზურაბიშვილს გასამართლებით ემუქრება
-
გადახედვაირაკლი კობახიძე: ხელახალი არჩევნების დანიშვნის საფუძველი არ არსებობს ირაკლი კობახიძე: ხელახალი არჩევნების დანიშვნის საფუძველი არ არსებობს
-
გადახედვაკობახიძის მტკიცებით, საპროტესტო აქციებში მონაწილეობას 3 000-მდე კაცი იღებს კობახიძის მტკიცებით, საპროტესტო აქციებში მონაწილეობას 3 000-მდე კაცი იღებს
-
გადახედვაპუტინი: სურვილის შემთხვევაში რუსეთისა და აშშ-ს ურთიერთობის ნორმალიზება შესაძლებელია პუტინი: სურვილის შემთხვევაში რუსეთისა და აშშ-ს ურთიერთობის ნორმალიზება შესაძლებელია
-
გადახედვაწილოსანი: გამჭვირვალობის კანონზე გაზაფხულის აქციას რომ აზიარებენ, ჰგონიათ ეს გუშინ ხდებოდა წილოსანი: გამჭვირვალობის კანონზე გაზაფხულის აქციას რომ აზიარებენ, ჰგონიათ ეს გუშინ ხდებოდა
-
გადახედვაუკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა
-
გადახედვასაგანგებო: ჭავჭავაძის გამზირზე გაჩენილი ხანძრის ქრობისას მეხანძრე-მაშველი დაიღუპა საგანგებო: ჭავჭავაძის გამზირზე გაჩენილი ხანძრის ქრობისას მეხანძრე-მაშველი დაიღუპა
-
გადახედვარაუფოღლუ: ორპარტიული ჯგუფი MEGOBARI აქტს ახალ კონგრესს იანვარშივე წარუდგენს რაუფოღლუ: ორპარტიული ჯგუფი MEGOBARI აქტს ახალ კონგრესს იანვარშივე წარუდგენს
-
გადახედვაუწყვეტი პროტესტის 25-ე დღე — თბილისში დაგეგმილი აქციების განრიგი უწყვეტი პროტესტის 25-ე დღე — თბილისში დაგეგმილი აქციების განრიგი
-
გადახედვაშ-ფოთი: ფოთში, საახალწლო ღონისძიებებში ჯამში 385 908 ლარი დაიხარჯება შ-ფოთი: ფოთში, საახალწლო ღონისძიებებში ჯამში 385 908 ლარი დაიხარჯება
-
გადახედვათავისუფალი ბიზნესების განცხადებას ხელს 1900-ზე მეტი კომპანია აწერს თავისუფალი ბიზნესების განცხადებას ხელს 1900-ზე მეტი კომპანია აწერს
-
გადახედვა21:00 საათზე პრეზიდენტი პარლამენტთან ხალხს მიმართავს 21:00 საათზე პრეზიდენტი პარლამენტთან ხალხს მიმართავს
-
გადახედვასაზოგადოებრივი მაუწყებლის თანამშრომელთა ნაწილი განცხადებას ავრცელებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის თანამშრომელთა ნაწილი განცხადებას ავრცელებს
-
გადახედვამამა ილია: მიეცით ქვეყანას სუნთქვის საშუალება – სამართლიანი და თავისუფალი მომავლის შანსი! მამა ილია: მიეცით ქვეყანას სუნთქვის საშუალება – სამართლიანი და თავისუფალი მომავლის შანსი!
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი ჰელსინკის კომისიის თავმჯდომარეს მხარდაჭერისთვის მადლობას უხდის სალომე ზურაბიშვილი ჰელსინკის კომისიის თავმჯდომარეს მხარდაჭერისთვის მადლობას უხდის
-
გადახედვავიკერი: ადმინისტრაციას მოვუწოდებ, მათ შორის, ივანიშვილი, კალაძე, კობახიძე დაასანქციროს ვიკერი: ადმინისტრაციას მოვუწოდებ, მათ შორის, ივანიშვილი, კალაძე, კობახიძე დაასანქციროს
-
გადახედვაჰელსინკის კომისიის თავმჯდომარე:საქართველოსთვის წინსვლის ერთადერთი გზა ახალი არჩევნებია ჰელსინკის კომისიის თავმჯდომარე:საქართველოსთვის წინსვლის ერთადერთი გზა ახალი არჩევნებია
-
გადახედვამაგდებურგის საშობაო ბაზარზე თავდასხმის შედეგად გარდაცვლილთა რაოდენობა 5-მდე გაიზარდა მაგდებურგის საშობაო ბაზარზე თავდასხმის შედეგად გარდაცვლილთა რაოდენობა 5-მდე გაიზარდა
-
გადახედვა"ხორუმით ევროპისკენ" – ამ ლოზუნგით ფილარმონიიდან რუსთაველის გამზირის მიმართულებით მოცეკვავეები ხორუმის მწკრივით მსვლელობას მართავენ "ხორუმით ევროპისკენ" – ამ ლოზუნგით ფილარმონიიდან რუსთაველის გამზირის მიმართულებით მოცეკვავეები ხორუმის მწკრივით მსვლელობას მართავენ
კომენტარები