10 წიგნი, რომელსაც საბჭოთა საქართველოში საჯაროდ ვერ წაიკითხავდი
3 თებერვალს საქართველო წიგნის საჯაროდ კითხვის მსოფლიო დღეს აღნიშნავს. ამ დღეს ადამიანები წიგნებისადმი სიყვარულს მათი ხმამაღლა კითხვით გამოხატავენ. ღონისძიების ერთ-ერთი მთავარი მიზანი წიგნიერების, როგორც ადამიანის ფუნდამენტური უფლების აღიარებაა. ბევრ სხვა უფლებასთან ერთად, საბჭოთა კავშირში ეს უკანასკნელიც შეზღუდული იყო.
საბჭოთა კავშირში 1922 წლიდან მოქმედებდა ცენზურის ორგანო, ე.წ. მთავლიტი (მთავარი ლიტერატურული სამმართველო), რომელიც შემდეგ პრესაში სახელმწიფო საიდუმლოების დაცვისთვის შექმნილი ცენტრალური საბჭოს სახელით გახდა ცნობილი. სწორედ მთავლიტი წყვეტდა კონკრეტული წიგნების დაბეჭდვის, გავრცელებისა თუ აკრძალვის საკითხებს. შესაბამისად, მკითხველებს წიგნების თავისუფლად არჩევა არ შეეძლოთ.
გთავაზობთ წიგნებს, რომლებსაც საბჭოთა კავშირის პერიოდში საჯაროდ ვერ წავიკითხავდით:
1. მიხეილ ბულგაკოვი - ოსტატი და მარგარიტა
ოსტატი და მარგარიტა მსოფლიო ლიტერატურის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ნაწარმოებია, რომლის არსზეც მკითხველები, მწერლები, კრიტიკოსები თუ ფილოსოფოსები დღემდე კამათობენ.
რაც არ უნდა გასაკვირი იყოს, ოსტატი და მარგარიტა ავტორის სიცოცხლეში არ დაბეჭდილა. წიგნის თავდაპირველი ვერსია ბულგაკოვმა თავად დაწვა. წიგნის ოფიციალურად დაბეჭდვამდე იგი ხელიდან-ხელში გადადიოდა და მკითხველები მას ჩუმად ეცნობოდნენ.
ოსტატი და მარგარიტა ოფიციალურად ბულგაკოვის გარდაცვალებიდან 33 წლის შემდეგ დაიბეჭდა.
2. დანიელ დეფო - რობინზონ კრუზო
რობინზონ კრუზო მსოფლიო ლიტერატურის ერთ-ერთი გამორჩეული და დასამახსოვრებელი გმირია, რომელიც უამრავი ადამიანისთვის დღემდე ბავშვობის ტკბილ მოგონებად რჩება.
საინტერესოა, რატომ დაიმსახურა, ერთი შეხედვით, სრულიად უწყინარმა წიგნმა საბჭოთა ხელისუფლების რისხვა? ამის მიზეზი შესაძლოა ის იყოს, რომ წიგნში კუნძულზე აღმოჩენილი რობინზონ კრუზო უამრავ დაბრკოლებას დამოუკიდებლად ეჭიდება, რაც საბჭოთა კავშირისეულ კოლექტიური შრომის რწმენას ეწინააღმდეგებოდა.
3. გრიგოლ რობაქიძე - გველის პერანგი
გველის პერანგი მე-20 საუკუნის ქართული ლიტერატურის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ნაწარმოებია.
რომანი ახალგაზრდა ემიგრანტის, არჩიბალდ მეკეშის (არჩილ მაყაშვილის) სამშობლოში დაბრუნებაზე მოგვითხრობს.
მთავარი პერსონაჟის განცდები მწერლისთვის უცხო ნამდვილად არაა - საბჭოთა იდეოლოგიასთან დაპირისპირების გამო გრიგოლ რობაქიძე 1931 წლიდან გარდაცვალებამდე პოლიტიკური ემიგრანტი იყო.
გველის პერანგი საქართველოში 1989 წელს დაიბეჭდა.
4. ევგენი ზამიატინი - ჩვენ
ევგენი ზამიატინის წიგნი ოლდოს ჰაქსლის საოცარი ახალი სამყაროსა და ჯორჯ ორუელის 1984-ის წინამორბედად მიიჩნევა.
ზამიატინის დისტოპიური ნოველა ტოტალიტარულ რეჟისა და მუდმივი კონტროლის ქვეშ მცხოვრებ ადამიანებზე მოგვითხრობს. წიგნის სიუჟეტის საბჭოთა ცხოვრებასთან სიახლოვე ხელისუფლებას, რა თქმა უნდა, არ გამორჩენია.
ზამიატინმა დაპატიმრებამდე წიგნის დასავლეთში გაგზავნა მოასწრო, რის შემდეგაც ნაწარმოები აშშ-სა და ევროპაში დაიბეჭდა. გავლენიანი მეგობრების წყალობით, ზამიატინმა ჯერ პატიმრობას, შემდეგ კი საბჭოთა კავშირსაც დააღწია თავი და ცხოვრების ბოლო წლები პარიზში გაატარა.
წიგნი საბჭოთა კავშირში 1988 წელს დაიბეჭდა.
5. ჯორჯ ორუელი - 1984
"ომი მშვიდობაა, თავისუფლება — მონობა, უცოდინრობა — ძალა";
"დიდი ძმა გიყურებს"...
ეს ფრაზები ლიტერატურის მოყვარულებისთვის კარგად ნაცნობია.
ჯორჯ ორუელი წიგნში ტოტალიტარულ სისტემას აღწერს, რომლის მარწუხებში მოქცეული ადამიანები დიდი ძმის ყოვლისმომცველ მზერას ვერ გაურბიან.
რადგანაც სიუჟეტში საბჭოთა სისტემის ამოცნობა რთული არაა, 1950 წელს წიგნი სტალინმა აკრძალა.
6. ჯორჯ ორუელი - ცხოველების ფერმა
ერთ დღეს ადამიანების მბრძანებლობით დაღლილი ცხოველები ფერმაში აჯანყებას მოაწყობენ. ცხოველების მიერ დადგენილი კანონები თანასწორობის შენარჩუნებას ემსახურება და ისიც უნდა უზრუნველყოს, რომ ცხოველები ადამიანებს არასდროს დაემსგავსონ.
თუმცა მკითხველი მალევე აღმოაჩენს, რომ ამ ფერმაში "ყველა ცხოველი თანასწორია, მაგრამ ზოგიერთი ცხოველი უფრო თანასწორი".
წიგნი 1917 წლის რუსეთის რევოლუციასა და საბჭოთა რეჟიმზე მოგვითხრობს. ხელისუფლება ავტორის ირონიამ არ მოხიბლა, ამიტომ ცხოველების ფერმა ორუელის სხვა ნაწარმოებებთან ერთად 1991 წლამდე აკრძალული წიგნების თაროზე იყო შემოდებული.
7. ვლადიმერ ნაბაკოვი - ლოლიტა
ვლადიმერ ნაბაკოვის ლოლიტა, რომელიც კაცისა და არასრულწლოვანი გოგონას ურთიერთობაზე მოგვითხრობს, მკითხველთა შორის აზრთა სხვადასხვაობას ხშირად იწვევს. წიგნი სხვადასხვა დროს უამრავ ქვეყანაში აუკრძალავთ, მათ შორის, საფრანგეთსა და ინგლისში. აკრძალული სიყვარულის ისტორიის დაბეჭდვას უფრთხოდნენ ამერიკელი გამომცემლებიც.
მწერლის მამა ბოლშევიკების მოწინააღმდეგე ცენტრისტი იყო და ოჯახთან ერთად რევოლუციის შემდეგ სამშობლოდან გადასახლდა. ისინი რუსეთში მოღალატეებად ითვლებოდნენ, ამიტომ ნაბაკოვის ნაწარმოებების დაბეჭდვა, თავისთავად, აკრძალული იყო. მიუხედავად ამისა, წიგნი საბჭოთა კავშირში არალეგალურად ვრცელდებოდა, ამიტომაც ინტელიგენციის წარმომადგენლებს მისი წაკითხვის შესაძლებლობა მაინც ჰქონდათ.
ლოლიტა ოფიციალურად 1989 წელს დაიბეჭდა.
8. ალექსანდრე სოლჟენიცინი - არქიპელაგი გულაგი
არქიპელაგი გულაგი საბჭოთა სადამსჯელო სისტემაზე მოგვითხრობს, რომლის ფარგლებშიც პატიმრობაში მყოფი ადამიანები გაუსაძლის პირობებში მძიმე ფიზიკურ სამუშაოს იძულებით ასრულებდნენ. რუსმა მწერალმა ცხოვრება საბჭოთა სადამსჯელო სისტემის კვლევას მიუძღვნა. ის შრომით-გამოსასწორებელ ბანაკებზე ინფორმაციას აგროვებდა, რათა მკითხველებისთვის საბჭოთა სადამსჯელო სისტემა დეტალურად გაეცნო.
სოლჟენიცინს საბჭოთა ხელისუფლება მკაცრად აკონტროლებდა, თუმცა სანამ არქიპელაგი გულაგის ხელნაწერს აღმოაჩენდნენ, მწერალმა ტექსტის ევროპაში გაგზავნა მოახერხა და 1973 წელს წიგნი პარიზში დაიბეჭდა. სოლჟენიცინს მოქალაქეობა ჩამოართვეს და ქვეყნის დატოვება აიძულეს.
არქიპელაგი გულაგი საბჭოთა კავშირში 1990 წელს გამოიცა. მწერალმა მოქალაქეობა აღიდგინა და სამშობლოში დაბრუნდა.
9. ბორის პასტერნაკი - ექიმი ჟივაგო
ექიმი ჟივაგო რუსეთის რევოლუციასა და სამოქალაქო ომის შესახებ მოგვითხრობს. წიგნი მე-20 საუკუნის რუსული ლიტერატურის ერთ-ერთ გამორჩეულ ნაწარმოებად ითვლება. რადგანაც საბჭოთა კავშირმა მის გამოცემაზე უარი თქვა, წიგნი იტალიაში იტალიურ ენაზე დაიბეჭდა. წიგნისთვის პასტერნაკმა ნობელის პრემია მიიღო.
პასტერნაკის წარმატება ხელისუფლებისთვის მიუღებელი აღმოჩნდა და მწერალი საბჭოთა მედიის წნეხის ქვეშ აღმოჩნდა. მის წინააღმდეგ დაწყებული კამპანიის გამო პასტერნაკს ნობელის პრემიაზე უარის თქმა მოუწია.
საბჭოთა კავშირში წიგნი პირველად 1988 წელს დაიბეჭდა.
10. ფრიდრიხ ნიცშე - ესე იტყოდა ზარატუსტრა
ესე იტყოდა ზარატუსტრა ნიცშეს ფილოსოფიური იდეებით დატვირთული ოთხნაწილიანი ნაწარმოებია, რომელიც აქტუალურობას დღემდე არ კარგავს.
თუმცა, საბჭოთა კავშირი ნიცშეს იდეებისადმი აშკარად სიფრთხილეს იჩენდა, რადგან 1923 წლიდან ფილოსოფოსის ნაწარმოებებმა ბინა აკრძალული წიგნების თაროზე დაიდეს.
ბიბლიოთეკებში შენახულ წიგნებზე წვდომა მხოლოდ ერთეულებს ჰქონდათ, ამიტომ საბჭოთა კავშირში ცხოვრებისას ესე იტყოდა ზარატუსტრას საჯაროდ ნამდვილად ვერ წავიკითხავდით.
თუ მსგავსი ლიტერატურული სიახლეები არასდროს გყოფნის და თან ყოველთვის ეძებ ახალ საკითხავს, შემოგვიერთდი ჯგუფში – რა წავიკითხო?
-
გადახედვაპიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს პიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს
-
გადახედვა"ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს "ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს
-
გადახედვამერია: კოსტავას ქუჩის ნაწილზე საავტომობილო მოძრაობა დროებით შეიზღუდება მერია: კოსტავას ქუჩის ნაწილზე საავტომობილო მოძრაობა დროებით შეიზღუდება
-
გადახედვაილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი ილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი
-
გადახედვამამუკა ხაზარაძე გახარიას გუნდს შეხვედრას სთავაზობს მამუკა ხაზარაძე გახარიას გუნდს შეხვედრას სთავაზობს
-
გადახედვა22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება 22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება
-
გადახედვაგიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია გიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია
-
გადახედვაპუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს პუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს
-
გადახედვაეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით ეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით
-
გადახედვაპროკურატურა ბრალდებას დაუმძიმებს პირს, რომელმაც საგარეჯოში მეუღლეს სიცოცხლისთვის სახიფათო დაზიანებები მიაყენა — ქალი კლინიკაში გარდაიცვალა პროკურატურა ბრალდებას დაუმძიმებს პირს, რომელმაც საგარეჯოში მეუღლეს სიცოცხლისთვის სახიფათო დაზიანებები მიაყენა — ქალი კლინიკაში გარდაიცვალა
-
გადახედვააშშ-მა რუსულ "გაზპრომბანკს" სანქციები დაუწესა აშშ-მა რუსულ "გაზპრომბანკს" სანქციები დაუწესა
-
გადახედვალიზი თირქია: საგამოძიებოში მითხრეს, რომ გაურკვევლობა მოხდა ლიზი თირქია: საგამოძიებოში მითხრეს, რომ გაურკვევლობა მოხდა
-
გადახედვაგიორგი გახარია: "ოცნებას" მალე წამოვაძახებ რაღაცებს, პირველ რიგში ბოდიშს გავახსენებ გიორგი გახარია: "ოცნებას" მალე წამოვაძახებ რაღაცებს, პირველ რიგში ბოდიშს გავახსენებ
-
გადახედვა1 იანვრიდან "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" გენერალური დირექტორის ხელფასი 16 250 ლარი იქნება 1 იანვრიდან "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" გენერალური დირექტორის ხელფასი 16 250 ლარი იქნება
-
გადახედვადამკვირვებლები აცხადებენ, რომ ქართულ დიასპორას ხმის მიცემის უფლება შეეზღუდა დამკვირვებლები აცხადებენ, რომ ქართულ დიასპორას ხმის მიცემის უფლება შეეზღუდა
-
გადახედვაგიორგი კალანდარიშვილს 6-საათიანი გამოკითხვის შემდეგ, კომენტარი არ გაუკეთებია გიორგი კალანდარიშვილს 6-საათიანი გამოკითხვის შემდეგ, კომენტარი არ გაუკეთებია
-
გადახედვაარსებობს სიტყვა, რომელიც მრავალ ენაში უნივერსალურია არსებობს სიტყვა, რომელიც მრავალ ენაში უნივერსალურია
-
გადახედვადღეს 20 საათზე მელიქიშვილზე საპროტესტო აქცია — "მათეს თავისუფლებისთვის" გაიმართება დღეს 20 საათზე მელიქიშვილზე საპროტესტო აქცია — "მათეს თავისუფლებისთვის" გაიმართება
-
გადახედვაეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა ეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა
-
გადახედვა24 ნოემბერს, თავისუფლების მოედანზე ქალთა მარში გაიმართება 24 ნოემბერს, თავისუფლების მოედანზე ქალთა მარში გაიმართება
-
გადახედვაპრეზიდენტი: ახალგაზრდა ქართველი აქტივისტების წინააღმდეგ სადამსჯელო ღონისძიებები მიმდინარეობს პრეზიდენტი: ახალგაზრდა ქართველი აქტივისტების წინააღმდეგ სადამსჯელო ღონისძიებები მიმდინარეობს
კომენტარები