10 წიგნი, რომელსაც საბჭოთა საქართველოში საჯაროდ ვერ წაიკითხავდი
3 თებერვალს საქართველო წიგნის საჯაროდ კითხვის მსოფლიო დღეს აღნიშნავს. ამ დღეს ადამიანები წიგნებისადმი სიყვარულს მათი ხმამაღლა კითხვით გამოხატავენ. ღონისძიების ერთ-ერთი მთავარი მიზანი წიგნიერების, როგორც ადამიანის ფუნდამენტური უფლების აღიარებაა. ბევრ სხვა უფლებასთან ერთად, საბჭოთა კავშირში ეს უკანასკნელიც შეზღუდული იყო.
საბჭოთა კავშირში 1922 წლიდან მოქმედებდა ცენზურის ორგანო, ე.წ. მთავლიტი (მთავარი ლიტერატურული სამმართველო), რომელიც შემდეგ პრესაში სახელმწიფო საიდუმლოების დაცვისთვის შექმნილი ცენტრალური საბჭოს სახელით გახდა ცნობილი. სწორედ მთავლიტი წყვეტდა კონკრეტული წიგნების დაბეჭდვის, გავრცელებისა თუ აკრძალვის საკითხებს. შესაბამისად, მკითხველებს წიგნების თავისუფლად არჩევა არ შეეძლოთ.
გთავაზობთ წიგნებს, რომლებსაც საბჭოთა კავშირის პერიოდში საჯაროდ ვერ წავიკითხავდით:
1. მიხეილ ბულგაკოვი - ოსტატი და მარგარიტა
ოსტატი და მარგარიტა მსოფლიო ლიტერატურის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ნაწარმოებია, რომლის არსზეც მკითხველები, მწერლები, კრიტიკოსები თუ ფილოსოფოსები დღემდე კამათობენ.
რაც არ უნდა გასაკვირი იყოს, ოსტატი და მარგარიტა ავტორის სიცოცხლეში არ დაბეჭდილა. წიგნის თავდაპირველი ვერსია ბულგაკოვმა თავად დაწვა. წიგნის ოფიციალურად დაბეჭდვამდე იგი ხელიდან-ხელში გადადიოდა და მკითხველები მას ჩუმად ეცნობოდნენ.
ოსტატი და მარგარიტა ოფიციალურად ბულგაკოვის გარდაცვალებიდან 33 წლის შემდეგ დაიბეჭდა.
2. დანიელ დეფო - რობინზონ კრუზო
რობინზონ კრუზო მსოფლიო ლიტერატურის ერთ-ერთი გამორჩეული და დასამახსოვრებელი გმირია, რომელიც უამრავი ადამიანისთვის დღემდე ბავშვობის ტკბილ მოგონებად რჩება.
საინტერესოა, რატომ დაიმსახურა, ერთი შეხედვით, სრულიად უწყინარმა წიგნმა საბჭოთა ხელისუფლების რისხვა? ამის მიზეზი შესაძლოა ის იყოს, რომ წიგნში კუნძულზე აღმოჩენილი რობინზონ კრუზო უამრავ დაბრკოლებას დამოუკიდებლად ეჭიდება, რაც საბჭოთა კავშირისეულ კოლექტიური შრომის რწმენას ეწინააღმდეგებოდა.
3. გრიგოლ რობაქიძე - გველის პერანგი
გველის პერანგი მე-20 საუკუნის ქართული ლიტერატურის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ნაწარმოებია.
რომანი ახალგაზრდა ემიგრანტის, არჩიბალდ მეკეშის (არჩილ მაყაშვილის) სამშობლოში დაბრუნებაზე მოგვითხრობს.
მთავარი პერსონაჟის განცდები მწერლისთვის უცხო ნამდვილად არაა - საბჭოთა იდეოლოგიასთან დაპირისპირების გამო გრიგოლ რობაქიძე 1931 წლიდან გარდაცვალებამდე პოლიტიკური ემიგრანტი იყო.
გველის პერანგი საქართველოში 1989 წელს დაიბეჭდა.
4. ევგენი ზამიატინი - ჩვენ
ევგენი ზამიატინის წიგნი ოლდოს ჰაქსლის საოცარი ახალი სამყაროსა და ჯორჯ ორუელის 1984-ის წინამორბედად მიიჩნევა.
ზამიატინის დისტოპიური ნოველა ტოტალიტარულ რეჟისა და მუდმივი კონტროლის ქვეშ მცხოვრებ ადამიანებზე მოგვითხრობს. წიგნის სიუჟეტის საბჭოთა ცხოვრებასთან სიახლოვე ხელისუფლებას, რა თქმა უნდა, არ გამორჩენია.
ზამიატინმა დაპატიმრებამდე წიგნის დასავლეთში გაგზავნა მოასწრო, რის შემდეგაც ნაწარმოები აშშ-სა და ევროპაში დაიბეჭდა. გავლენიანი მეგობრების წყალობით, ზამიატინმა ჯერ პატიმრობას, შემდეგ კი საბჭოთა კავშირსაც დააღწია თავი და ცხოვრების ბოლო წლები პარიზში გაატარა.
წიგნი საბჭოთა კავშირში 1988 წელს დაიბეჭდა.
5. ჯორჯ ორუელი - 1984
"ომი მშვიდობაა, თავისუფლება — მონობა, უცოდინრობა — ძალა";
"დიდი ძმა გიყურებს"...
ეს ფრაზები ლიტერატურის მოყვარულებისთვის კარგად ნაცნობია.
ჯორჯ ორუელი წიგნში ტოტალიტარულ სისტემას აღწერს, რომლის მარწუხებში მოქცეული ადამიანები დიდი ძმის ყოვლისმომცველ მზერას ვერ გაურბიან.
რადგანაც სიუჟეტში საბჭოთა სისტემის ამოცნობა რთული არაა, 1950 წელს წიგნი სტალინმა აკრძალა.
6. ჯორჯ ორუელი - ცხოველების ფერმა
ერთ დღეს ადამიანების მბრძანებლობით დაღლილი ცხოველები ფერმაში აჯანყებას მოაწყობენ. ცხოველების მიერ დადგენილი კანონები თანასწორობის შენარჩუნებას ემსახურება და ისიც უნდა უზრუნველყოს, რომ ცხოველები ადამიანებს არასდროს დაემსგავსონ.
თუმცა მკითხველი მალევე აღმოაჩენს, რომ ამ ფერმაში "ყველა ცხოველი თანასწორია, მაგრამ ზოგიერთი ცხოველი უფრო თანასწორი".
წიგნი 1917 წლის რუსეთის რევოლუციასა და საბჭოთა რეჟიმზე მოგვითხრობს. ხელისუფლება ავტორის ირონიამ არ მოხიბლა, ამიტომ ცხოველების ფერმა ორუელის სხვა ნაწარმოებებთან ერთად 1991 წლამდე აკრძალული წიგნების თაროზე იყო შემოდებული.
7. ვლადიმერ ნაბაკოვი - ლოლიტა
ვლადიმერ ნაბაკოვის ლოლიტა, რომელიც კაცისა და არასრულწლოვანი გოგონას ურთიერთობაზე მოგვითხრობს, მკითხველთა შორის აზრთა სხვადასხვაობას ხშირად იწვევს. წიგნი სხვადასხვა დროს უამრავ ქვეყანაში აუკრძალავთ, მათ შორის, საფრანგეთსა და ინგლისში. აკრძალული სიყვარულის ისტორიის დაბეჭდვას უფრთხოდნენ ამერიკელი გამომცემლებიც.
მწერლის მამა ბოლშევიკების მოწინააღმდეგე ცენტრისტი იყო და ოჯახთან ერთად რევოლუციის შემდეგ სამშობლოდან გადასახლდა. ისინი რუსეთში მოღალატეებად ითვლებოდნენ, ამიტომ ნაბაკოვის ნაწარმოებების დაბეჭდვა, თავისთავად, აკრძალული იყო. მიუხედავად ამისა, წიგნი საბჭოთა კავშირში არალეგალურად ვრცელდებოდა, ამიტომაც ინტელიგენციის წარმომადგენლებს მისი წაკითხვის შესაძლებლობა მაინც ჰქონდათ.
ლოლიტა ოფიციალურად 1989 წელს დაიბეჭდა.
8. ალექსანდრე სოლჟენიცინი - არქიპელაგი გულაგი
არქიპელაგი გულაგი საბჭოთა სადამსჯელო სისტემაზე მოგვითხრობს, რომლის ფარგლებშიც პატიმრობაში მყოფი ადამიანები გაუსაძლის პირობებში მძიმე ფიზიკურ სამუშაოს იძულებით ასრულებდნენ. რუსმა მწერალმა ცხოვრება საბჭოთა სადამსჯელო სისტემის კვლევას მიუძღვნა. ის შრომით-გამოსასწორებელ ბანაკებზე ინფორმაციას აგროვებდა, რათა მკითხველებისთვის საბჭოთა სადამსჯელო სისტემა დეტალურად გაეცნო.
სოლჟენიცინს საბჭოთა ხელისუფლება მკაცრად აკონტროლებდა, თუმცა სანამ არქიპელაგი გულაგის ხელნაწერს აღმოაჩენდნენ, მწერალმა ტექსტის ევროპაში გაგზავნა მოახერხა და 1973 წელს წიგნი პარიზში დაიბეჭდა. სოლჟენიცინს მოქალაქეობა ჩამოართვეს და ქვეყნის დატოვება აიძულეს.
არქიპელაგი გულაგი საბჭოთა კავშირში 1990 წელს გამოიცა. მწერალმა მოქალაქეობა აღიდგინა და სამშობლოში დაბრუნდა.
9. ბორის პასტერნაკი - ექიმი ჟივაგო
ექიმი ჟივაგო რუსეთის რევოლუციასა და სამოქალაქო ომის შესახებ მოგვითხრობს. წიგნი მე-20 საუკუნის რუსული ლიტერატურის ერთ-ერთ გამორჩეულ ნაწარმოებად ითვლება. რადგანაც საბჭოთა კავშირმა მის გამოცემაზე უარი თქვა, წიგნი იტალიაში იტალიურ ენაზე დაიბეჭდა. წიგნისთვის პასტერნაკმა ნობელის პრემია მიიღო.
პასტერნაკის წარმატება ხელისუფლებისთვის მიუღებელი აღმოჩნდა და მწერალი საბჭოთა მედიის წნეხის ქვეშ აღმოჩნდა. მის წინააღმდეგ დაწყებული კამპანიის გამო პასტერნაკს ნობელის პრემიაზე უარის თქმა მოუწია.
საბჭოთა კავშირში წიგნი პირველად 1988 წელს დაიბეჭდა.
10. ფრიდრიხ ნიცშე - ესე იტყოდა ზარატუსტრა
ესე იტყოდა ზარატუსტრა ნიცშეს ფილოსოფიური იდეებით დატვირთული ოთხნაწილიანი ნაწარმოებია, რომელიც აქტუალურობას დღემდე არ კარგავს.
თუმცა, საბჭოთა კავშირი ნიცშეს იდეებისადმი აშკარად სიფრთხილეს იჩენდა, რადგან 1923 წლიდან ფილოსოფოსის ნაწარმოებებმა ბინა აკრძალული წიგნების თაროზე დაიდეს.
ბიბლიოთეკებში შენახულ წიგნებზე წვდომა მხოლოდ ერთეულებს ჰქონდათ, ამიტომ საბჭოთა კავშირში ცხოვრებისას ესე იტყოდა ზარატუსტრას საჯაროდ ნამდვილად ვერ წავიკითხავდით.
თუ მსგავსი ლიტერატურული სიახლეები არასდროს გყოფნის და თან ყოველთვის ეძებ ახალ საკითხავს, შემოგვიერთდი ჯგუფში – რა წავიკითხო?
-
გადახედვახმები 100 და 150 ლარის სანაცვლოდ — "ტვ პირველის" ჟურნალისტური გამოძიება საარჩევნო დარღვევებზე ხმები 100 და 150 ლარის სანაცვლოდ — "ტვ პირველის" ჟურნალისტური გამოძიება საარჩევნო დარღვევებზე
-
გადახედვაUEFA-მ საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია, საქართველო-ალბანეთთან მატჩში მომხდარი ინციდენტების გამო 56 ათასი ევროთი დააჯარიმა UEFA-მ საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია, საქართველო-ალბანეთთან მატჩში მომხდარი ინციდენტების გამო 56 ათასი ევროთი დააჯარიმა
-
გადახედვააშშ-ის ოფიციალური პირი საქართველოს მთავრობას საარჩევნო დარღვევების დამოუკიდებელი მექანიზმით გამოძიებისკენ მოუწოდებს — "ამერიკის ხმა" აშშ-ის ოფიციალური პირი საქართველოს მთავრობას საარჩევნო დარღვევების დამოუკიდებელი მექანიზმით გამოძიებისკენ მოუწოდებს — "ამერიკის ხმა"
-
გადახედვაქართველი ემიგრანტები ევროპის ქალაქებში აქციებს მართავენ ქართველი ემიგრანტები ევროპის ქალაქებში აქციებს მართავენ
-
გადახედვაირანის უზენაესი ლიდერი ისრაელსა და შეერთებულ შტატებს "დამანგრეველი პასუხით ემუქრება" ირანის უზენაესი ლიდერი ისრაელსა და შეერთებულ შტატებს "დამანგრეველი პასუხით ემუქრება"
-
გადახედვაესპანეთის მთავრობა ვალენსიაში დამატებით 5000 ჯარისკაცსა და 5000 პოლიციელს გაგზავნის ესპანეთის მთავრობა ვალენსიაში დამატებით 5000 ჯარისკაცსა და 5000 პოლიციელს გაგზავნის
-
გადახედვათბილისში კაცმა ყოფილი ცოლი და მისი თანამშრომელი ცივი იარაღით დაჭრა თბილისში კაცმა ყოფილი ცოლი და მისი თანამშრომელი ცივი იარაღით დაჭრა
-
გადახედვაგირჩი: ახალი არჩევნების ჩატარების ამ დროისთვის ერთადერთი ლეგიტიმური საფუძველი — ფარულობის პრინციპის დარღვევაა გირჩი: ახალი არჩევნების ჩატარების ამ დროისთვის ერთადერთი ლეგიტიმური საფუძველი — ფარულობის პრინციპის დარღვევაა
-
გადახედვალილუაშვილის თქმით, არჩევნების გაყალბების პირობებში ქვეყნის ეკონომიკური პერსპექტივები მნიშვნელოვნად გაუარესდა ლილუაშვილის თქმით, არჩევნების გაყალბების პირობებში ქვეყნის ეკონომიკური პერსპექტივები მნიშვნელოვნად გაუარესდა
-
გადახედვანინო ლომჯარია: [იოსელიანს] როგორც ჩანს ჩვენი ანგარიშების კითხვა დაგეზარათ ნინო ლომჯარია: [იოსელიანს] როგორც ჩანს ჩვენი ანგარიშების კითხვა დაგეზარათ
-
გადახედვალევან სამუშია: გაიხსნას ე.წ. შავი ყუთი და ნახოს საზოგადოებამ, ჩაიდინეთ თუ არა სისხლის სამართლის დანაშაული ლევან სამუშია: გაიხსნას ე.წ. შავი ყუთი და ნახოს საზოგადოებამ, ჩაიდინეთ თუ არა სისხლის სამართლის დანაშაული
-
გადახედვაანა ნაცვლიშვილი: "ძლიერი საქართველოს" სახელით შეგვაქვს სარჩელი სასამართლოში ანა ნაცვლიშვილი: "ძლიერი საქართველოს" სახელით შეგვაქვს სარჩელი სასამართლოში
-
გადახედვადარიუს ვიტკაუსკასი: [EU-ს გაფართოების ანგარიშზე] საქართველო ჩიხშია შესული დარიუს ვიტკაუსკასი: [EU-ს გაფართოების ანგარიშზე] საქართველო ჩიხშია შესული
-
გადახედვა246 საარჩევნო უბნის ბათილობის მოთხოვნის საჩივრებიდან არცერთი არ დაკმაყოფილდა — "ჩემი ხმა" 246 საარჩევნო უბნის ბათილობის მოთხოვნის საჩივრებიდან არცერთი არ დაკმაყოფილდა — "ჩემი ხმა"
-
გადახედვაიოსელიანის თქმით, რუს პროპაგანდისტზე აკრედიტაცია საარჩევნო კანონმდებლობის დაცვით გაიცა იოსელიანის თქმით, რუს პროპაგანდისტზე აკრედიტაცია საარჩევნო კანონმდებლობის დაცვით გაიცა
-
გადახედვაშალვა პაპუაშვილი: მწუხარებას გამოვთქვამ წალენჯიხის მერის, გიორგი ხარჩილავას გარდაცვალების გამო შალვა პაპუაშვილი: მწუხარებას გამოვთქვამ წალენჯიხის მერის, გიორგი ხარჩილავას გარდაცვალების გამო
-
-
გადახედვაწალენჯიხის მერი გია ხარჩილავა გარდაიცვალა წალენჯიხის მერი გია ხარჩილავა გარდაიცვალა
-
გადახედვაევროპის ქვეყნებში მცხოვრები ქართველი ემიგრანტები საპროტესტო აქციებს აანონსებენ ევროპის ქვეყნებში მცხოვრები ქართველი ემიგრანტები საპროტესტო აქციებს აანონსებენ
-
გადახედვაეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა ეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა
-
გადახედვააშშ უკრაინას დამატებით 425 მილიონი დოლარის სამხედრო დახმარებას გამოუყოფს აშშ უკრაინას დამატებით 425 მილიონი დოლარის სამხედრო დახმარებას გამოუყოფს
კომენტარები