როსატომმა — რუსეთის სახელმწიფო ბირთვული ენერგიის კორპორაციამ — ცოტა ხნის წინ აქამდე უცნობი ვიდეოჩანაწერი გამოაქვეყნა, რომელშიც საბჭოთა კავშირის 1961 წლის ცარ-ბომბის ტესტირება ჩანს. ცარ-ბომბა წყალბადის ბომბია და ის ყველა დროის ყველაზე ძლიერი ბირთვული იარაღია, რომელიც კაცობრიობას შეუქმნია და დაუტესტავს.

40-წუთიან დოკუმენტურ ფილმში — რომელიც რუსულადაა, თუმცა ინგლისური სუბტიტრებიც აქვს — ბომბის ინჟინერიისა და დიზაინის დეტალებზეა საუბარი. ცხადია, ვიდეოში ის მომენტიცაა, როდესაც 1961 წლის შემოდგომაზე რუსეთის ჩრდილოეთის სუსხიან სიღრმეებში ცარ-ბომბა ააფეთქეს.

დოკუმენტური ფილმი საბჭოთა პერიოდის პროპაგანდის სტილშია გადაღებული — სამხედრო ფორმაში გამოწყობილი ბევრი გაბრაზებული კაცით, რომლებიც რუკებზე მიუთითებენ — და იმის გათვალისწინებით, რომ ის თითქმის 60 წლის წინ გადაიღეს, ჩანაწერი გასაოცრად ხარისხიანია. მისი სრულად ნახვა ქვემოთ შეგიძლიათ.

ცარ-ბომბა, რომელსაც ოფიციალურად АН602 ეწოდება, ითარგმნება, როგორც "ბომბების მეფე". მას ასევე ბევრი სხვა მეტსახელი და კოდური სახელი ჰქონია, მათ შორის "დიდი ივანი", "პროექტი 7000", JOE 111 და "კუზკას დედა" (რუსული გამოთქმა, რომელიც ბრუტალური გზით ჭკუის სწავლებას ნიშნავს). ბომბის სიმძლავრე 50 მეგატონაზე მეტს შეადგენდა, რაც ჩვეულებრივი ასაფეთქებელი საშუალებების 50 მილიონ ტონას უთანაბრდება. BBC Future-ის ცნობით, ეს 10-ჯერ უფრო ძლიერია, ვიდრე მეორე მსოფლიო ომის დროს დახარჯული მთელი სამხედრო აღჭურვილობა, და 1 500-ჯერ უფრო ძლიერი, ვიდრე ჰიროსიმასა და ნაგასაკიში ჩამოგდებული ატომური ბომბები ერთად. იხილეთ დოკუმენტური ფილმის ჩანაწერი:

1961 წლის 30 ოქტომბრის დილას ბომბი რუსეთის ჩრდილოეთში მდებარე ახალი მიწის არქიპელაგის კუნძულ ჩრდილოეთის კონცხზე ჩამოაგდეს. ბომბი იმდენად ძლიერი იყო, რომ მოუწიათ, ის თვითმფრინავიდან პარაშუტით ჩამოეგდოთ, რათა ეკიპაჟს აფეთქების არეალიდან გასასვლელად საკმარისი დრო ჰქონოდა. ამ ყველაფრის გათვალისწინებითაც კი არ არსებობდა იმის გარანტია, რომ ეკიპაჟი გადარჩებოდა.

თეთრი სინათლის უეცარი გაელვების შემდეგ ბომბმა 8 კილომეტრის სიგანის ცეცხლოვანი ბურთი წარმოქმნა, რაც საბოლოოდ 64 კილომეტრის სიმაღლის სოკოს ფორმის ღრუბლით დაგვირგვინდა.

"თვითმფრინავის ქვემოთ და შორს მდებარე ღრუბლები მძლავრმა გაელვებამ გაანათა. ლიუკის ქვეშ სინათლის ზღვა მიმოიფინა და ღრუბლებიც კი მანათობელი და გამჭვირვალე გახდა. ამ მომენტში ჩვენი თვითმფრინავი ღრუბლების ორ შრეს შორის გამოვიდა და ქვემოთ, ღიობში, გიგანტური მანათობელი ნარინჯისფერი ბურთი გამოჩნდა. ბურთი იუპიტერივით ძლევამოსილი და მედიდური იყო. ის ზემოთ მიიზლაზნებოდა, ნელა და მდუმარედ. ღრუბლების სქელი ფენა გაარღვია და კიდევ იზრდებოდა, გეგონება მთელი დედამიწის ჩაყლაპვა უნდაო. ფანტასტიკური, წარმოუდგენელი, ზებუნებრივი სანახაობა იყო.", — იხსენებს საბჭოელი ოპერატორი, რომელიც აფეთქებას შეესწრო.

დაუჯერებელია, მაგრამ ბომბი კუნძულის დასახლებული ქალაქიდან მხოლოდ 54 კილომეტრის მოშორებით ჩამოაგდეს. როგორც ცნობილია, ქალაქში არსებული ხისა და აგურის ყველა შენობა მყისიერად განადგურდა. დაშავებული ადამიანების რაოდენობა არასდროს გამხდარა ცნობილი. იმის ცნობაც კი არსებობს, რომ ნორვეგიასა და ფინეთში ფანჯრები ჩაილეწა.

ცარ-ბომბა გამოყენებისთვის ზედმეტად დიდი და არაპრაქტიკული იყო. მეტიც, აფეთქების გასაოცარი მასშტაბები ხშირად იმის ერთ-ერთ მთავარ მიზეზად სახელდება, რის გამოც აშშ-მ და სსრკ-მ 1963 წელს ბირთვული ტესტირებების ნაწილობრივი აკრძალვის ხელშეკრულებას მოაწერეს ხელი და შეთანხმდნენ, რომ ატმოსფეროში, კოსმოსსა და წყალქვეშ ატომური ბომბების ტესტირება უნდა შეწყვეტილიყო.

სამწუხაროდ, ეს შემაძრწუნებელი იარაღი ჯერ კიდევ არსებობს. 2019 წლის დასაწყისში მინიმუმ 13 865 ბირთვული ბომბი არსებობდა, რომელსაც ცხრა ქვეყანა ფლობდა: აშშ, რუსეთი, დიდი ბრიტანეთი, საფრანგეთი, ჩინეთი, ინდოეთი, პაკისტანი, ისრაელი და ჩრდილოეთ კორეა.