აუტისტური სპექტრის აშლილობის მთავარი რისკ-ფაქტორი გენეტიკაა — კვლევა
აუტისტური სპექტრის აშლილობები (ასა) ნეიროგანვითარების დარღვევაა, რომლისთვისაც დამახასიათებელია სოციალური ინტერაქციისა თუ კომუნიკაციის სირთულეები, გამოხატული შეზღუდული ინტერესები და განმეორებით ქცევები. ეს ნიშნები შესაძლოა ადრეული ბავშვობის ასაკიდანვე გამოვლინდეს.
2-3 თვის ასაკში ბავშვი აკვირდება სახეებს, იღიმის, რაც შესაძლოა არ შეინიშნებოდეს ასა-ს დროს. ასაკის მატებასთან ერთად შესაძლოა ვლინდებოდეს სოციალური ინტერაქციის დეფიციტები: ბავშვი არ რეაგირებს სახელის დაძახებაზე, არ აკვირდება მშობლებს, არ აინტერესებს ადამიანებთან ურთიერთობა.
ეტაპობრივად შესაძლოა შეიცვალოს მათი თამაშების სტილიც: ისინი იმიტაციურ თამაშებს არ თამაშობენ, უჭირთ სხვა ბავშვებთან კონტაქტში შესვლა და გარშემომყოფების ემოციების გარჩევა. ზოგჯერ ისინი რაიმე კონკრეტულ ქცევას ობსესიურად იმეორებენ.
აუტისტური სპექტრის აშლილობების განვითარებაში როგორც გენეტიკური, ასევე გარემო ფაქტორებიც თამაშობენ როლს. 2019 წლის მარტში გამოქვეყნებულ კვლევაში ნათქვამია, რომ ბავშვებს, რომელთა დედებმაც ორსულობის დროს ისეთი ინფექციები გადაიტანეს, როგორიც არის სეფსისი, გრიპი ან პნევმონია, აუტიზმის მომატებული რისკები აქვთ.
მკვლევართა ჯგუფმა მაშინ შვედეთის ეროვნული რეესტრში არსებული პაციენტების მონაცემები გააანალიზა. მათი ინტერესის სფეროში 1973-დან 2014 წლამდე ჰოსპიტალიზირებული ორსული ქალები იყვნენ.
კვლევის ფარგლებში 1 791 520 ბავშვის მონაცემების დამუშავების შემდგომ დადგინდა, რომ ბავშვებს, რომელთა დედებმაც ორსულობის დროს ინფექცია გადაიტანეს, აუტიზმის დადგენის რისკი 79%-ით ჰქონდათ მომატებული. ბავშვებში აუტიზმის მომატებული რისკი ფიქსირდებოდა იმისდა მიუხედავად, თუ რამდენად მძიმე იყო დედის მიერ გადატანილი დაავადება: სულერთია იქნებოდა ეს სეფსისის, გრიპის, პნევმონიისა და მენინგიტის შემთხვევები, თუ საშარდე გზების ინფექციები. ჩატარებული კვლევა თავის მასშტაბურობით ნამდვილად შთამბეჭდავი გახლდათ.
აუტისტური სპექტრის აშლილობების გამომწვევ მიზეზებში უფრო ზუსტად გასარკვევად მკვლევართა ჯგუფმა ამჯერად 5 ქვეყნიდან აიღო მონაცემები და ჯამში 2 001 631 ბავშვის ჯანმრთელობის მდგომარეობა გამოიკვლია. მათგან 22 156 ინდივიდს ასა-ს დიაგნოზი ჰქონდა დადგენილი.
მონაცემთა ანალიზის შედეგად მეცნიერები შეეცადნენ გამოევლინათ 4 ძირითადი რისკ-ფაქტორის როლი ასა-ს განვითარებაში. ესენია:
- მემკვიდრული გენეტიკური ფაქტორები;
- საერთო გარემო ფაქტორები (გარემო ფაქტორები, რაც საერთოა მთელი ოჯახისთვის);
- არასაერთო გარემო ფაქტორები (მაგ. საკეისრო კვეთა);
- დედობრივი ეფექტები (დედობრივი ფაქტორები, რომლებიც შთამომავლობით არ გადაეცემა, მაგრამ გავლენას ახდენს ასა-ზე).
მემკვიდრეობითი ფაქტორების უკეთ გამოსაკვეთად ანალიზში ასევე შედიოდა ოჯახების 3 თაობის გენეტიკური კვლევა. მსგავსი დეტალური ანალიზი მეცნიერებს დაეხმარა ნათესაობრივი სიახლოვისა და დაავადების რისკების ურთიერთკავშირის უფრო ზუსტად გაგებაში.
აქამდე ჩატარებულ კვლევების შორის ეს ყველაზე დიდია, რომელიც დეტალურ ოჯახურ ანალიზს აწარმოებს და თავისი მასშტაბურობიდან გამომდინარე, მიღებული შედეგები ძალზე ზუსტ ფაქტობრივ მტკიცებულებას წარმოადგენს.
კვლევის ამგვარი მასშტაბურობის მიუხედავად, გასარკვევი კიდევ ბევრი რამ არის. კერძოდ, აქამდე არ არის ზუსტად ცნობილი, თუ კონკრეტულად რომელი გენები წარმოადგენენ ასა-ს რისკს. ასევე დასაზუსტებელია ის პოტენციური გარემო ფაქტორები, რომლებიც დამოუკიდებლად ან გენებთან კომბინაციაში ზრდიან ასა-ს განვითარების რისკს.
ამიერიდან მშობლები, რომელთაც აუტისტური სპექტრის აშლილობის ოჯახური ისტორია აქვთ, უფრო მეტი ყურადღებით დააკვირდებიან თავიანთი შვილების განვითარებას და საჭიროების შემთხვევაში, დროულად შეძლებენ ექიმთან ვიზიტს, რასაც ასა-ს მკურნალობაში ძალზე დიდი მნიშვნელობა ენიჭება.
-
გადახედვაშესაძლოა, ქართული დიპლომები საზღვარგარეთ აღარ აღიარონ — რას წერენ ევროპული ორგანიზაციები შესაძლოა, ქართული დიპლომები საზღვარგარეთ აღარ აღიარონ — რას წერენ ევროპული ორგანიზაციები
-
გადახედვაკალაძე: ნაძვის ხე დედაქალაქში დაიდგმება.. ომის დროსაც კი იდგმება საახალწლო ნაძვის ხე კალაძე: ნაძვის ხე დედაქალაქში დაიდგმება.. ომის დროსაც კი იდგმება საახალწლო ნაძვის ხე
-
გადახედვაირაკლი კობახიძე: არანაირი ეფექტი არ შეიძლება ჰქონდეს თეატრის გაფიცვას, სასოწარკვეთილების გამოხატულება ირაკლი კობახიძე: არანაირი ეფექტი არ შეიძლება ჰქონდეს თეატრის გაფიცვას, სასოწარკვეთილების გამოხატულება
-
გადახედვახმაური თეატრალურ უნივერსიტეტთან — სტუდენტები რექტორისგან ითხოვენ ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებზე აზრის დაფიქსირებას ხმაური თეატრალურ უნივერსიტეტთან — სტუდენტები რექტორისგან ითხოვენ ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებზე აზრის დაფიქსირებას
-
გადახედვა"პუბლიკის" ჟურნალისტ მინდია გაბაძეს თავს დაესხნენ "პუბლიკის" ჟურნალისტ მინდია გაბაძეს თავს დაესხნენ
-
გადახედვაირაკლი კობახიძე: თუ ვინმეს რაიმესი უნდა ეშინოდეს, ეს არის რადიკალური ოპოზიციის ირაკლი კობახიძე: თუ ვინმეს რაიმესი უნდა ეშინოდეს, ეს არის რადიკალური ოპოზიციის
-
გადახედვათბილისის სამ იუსტიციის სახლში მოქალაქეები გაფიცვის მოწოდებით აქციებს მართავენ თბილისის სამ იუსტიციის სახლში მოქალაქეები გაფიცვის მოწოდებით აქციებს მართავენ
-
გადახედვაეკონომისტების განცხადება: ვგმობთ "ოცნების" მთავრობის გადაწყვეტილებას ევროკავშირში გაწევრიანების მოლაპარაკებების გახსნის შეჩერებაზე ეკონომისტების განცხადება: ვგმობთ "ოცნების" მთავრობის გადაწყვეტილებას ევროკავშირში გაწევრიანების მოლაპარაკებების გახსნის შეჩერებაზე
-
გადახედვანათია ფანჯიკიძე: რატომ სცემეს [გვარამია], ისეთი დევგმირია, ათი ჩასკვნილი კაცი ვერ დააპატიმრებდა სხვანაირად? ნათია ფანჯიკიძე: რატომ სცემეს [გვარამია], ისეთი დევგმირია, ათი ჩასკვნილი კაცი ვერ დააპატიმრებდა სხვანაირად?
-
გადახედვასაქართველოს პროკურატურამ, პოლიციელებზე თავდასხმისა და სხვისი ნივთის დაზიანების ფაქტებზე ოთხ პირს ბრალდება წარუდგინა საქართველოს პროკურატურამ, პოლიციელებზე თავდასხმისა და სხვისი ნივთის დაზიანების ფაქტებზე ოთხ პირს ბრალდება წარუდგინა
-
გადახედვასააკაშვილი: ხალხო, რანაირი ავტორიტარი ვიყავი?! 7 ნოემბერს პოლიციის მოქმედება რომ არ მომეწონა, პრეზიდენტობიდან გადავდექი და ვადა შევიმცირე! სააკაშვილი: ხალხო, რანაირი ავტორიტარი ვიყავი?! 7 ნოემბერს პოლიციის მოქმედება რომ არ მომეწონა, პრეზიდენტობიდან გადავდექი და ვადა შევიმცირე!
-
გადახედვაშალვა პაპუაშვილი: საკმარისი დრო გავიდა იმისათვის, რომ ემოციები ჩაცხრეს, ცხოვრება დაუბრუნდეს ჩვეულ კალაპოტს შალვა პაპუაშვილი: საკმარისი დრო გავიდა იმისათვის, რომ ემოციები ჩაცხრეს, ცხოვრება დაუბრუნდეს ჩვეულ კალაპოტს
-
გადახედვა„უარს ვამბობთ სახელმწიფო ღონისძიებებში მონაწილეობაზე!“ — მუსიკოსების მანიფესტი „უარს ვამბობთ სახელმწიფო ღონისძიებებში მონაწილეობაზე!“ — მუსიკოსების მანიფესტი
-
გადახედვათბილსერვის ჯგუფი: ამ დროისთვის უცნობია, სად და როდის აინთება დედაქალაქის მთავარი ნაძვის ხე თბილსერვის ჯგუფი: ამ დროისთვის უცნობია, სად და როდის აინთება დედაქალაქის მთავარი ნაძვის ხე
-
გადახედვა13 დეკემბერს ქართველი ემიგრანტები ბრიუსელში მარშს გამართავენ 13 დეკემბერს ქართველი ემიგრანტები ბრიუსელში მარშს გამართავენ
-
გადახედვა"საქართველოს ინტერესების პუტინისთვის მიყიდვა ივანიშვილს კარგს არაფერს მოუტანს" — ვოლოდიმირ ზელენსკი "საქართველოს ინტერესების პუტინისთვის მიყიდვა ივანიშვილს კარგს არაფერს მოუტანს" — ვოლოდიმირ ზელენსკი
-
გადახედვანიკა გამყრელიძე: საქართველოს საგარეო ვექტორის შეცვლის მცდელობას წერტილი უნდა დაესვას ნიკა გამყრელიძე: საქართველოს საგარეო ვექტორის შეცვლის მცდელობას წერტილი უნდა დაესვას
-
გადახედვაპოლიციამ რომ 5 პირი დააკავა, მათ შორის ონისე ცხადაძე და ანდრო ჭიჭინაძე — მათ 9 წლამდე თავისუფლების აღკვეთა ემუქრებათ პოლიციამ რომ 5 პირი დააკავა, მათ შორის ონისე ცხადაძე და ანდრო ჭიჭინაძე — მათ 9 წლამდე თავისუფლების აღკვეთა ემუქრებათ
-
გადახედვამამუკა ხაზარაძე: არა მხოლოდ თბილისში და რუსთაველზე, არამედ ყველა ქალაქში წყდება საქართველოს ბედი მამუკა ხაზარაძე: არა მხოლოდ თბილისში და რუსთაველზე, არამედ ყველა ქალაქში წყდება საქართველოს ბედი
-
გადახედვაელენე ხოშტარია: ფეიერვერკებიც იქნება, ლაზერებიც, კვერცხებიც და ყველაფერი, რაც საჭიროა, რომ წინააღმდეგობა გავწიოთ ელენე ხოშტარია: ფეიერვერკებიც იქნება, ლაზერებიც, კვერცხებიც და ყველაფერი, რაც საჭიროა, რომ წინააღმდეგობა გავწიოთ
-
გადახედვაალეკო ელისაშვილი დუშეთის იზოლატორში დააბრუნეს — რას ამბობს მისი ადვოკატი ალეკო ელისაშვილი დუშეთის იზოლატორში დააბრუნეს — რას ამბობს მისი ადვოკატი
კომენტარები