კოსმოსში არსებული პირობები ჩვენი ბუნებრივი საცხოვრებელი გარემოსგან ძალიან განსხვავდება. მართალია, ორბიტაზე მყოფ ასტრონავტებს წყალი, ჟანგბადი და ყველა საჭირო რესურსი აქვთ, მაგრამ მათზე მიკროგრავიტაცია მაინც მოქმედებს. კერძოდ, მისი გავლენა ძვლების სიმკვრივეზე შეინიშნება, რის შესახებაც მეტის გასაგებად NASA-მ საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე (ISS) თაგვები გაგზავნა.

დადგინდა, რომ ძვლების ცვლილებაში კოსმოსურ რადიაციას, მზის სხივების ნაკლებობასა და მსგავს სისტემურ ფაქტორებს მნიშვნელოვანი წვლილი არ ჰქონდა. ორბიტაზე გატარებული 37 დღის შემდეგ მღრღნელების ჩონჩხის ზოგიერთ ნაწილში მეტი დაზიანება დაფიქსირდა. ხმელეთზე არსებულ კონტროლ ჯგუფთან შედარებამ აჩვენა, რომ ამ ცხოველთა უკანა ფეხების ბარძაყის ძვლებში მოზრდილი ღრუები იყო წარმოქმნილი, განსაკუთრებით კი მენჯთან და მუხლთან შეერთების ადგილებში. აღსანიშნავია, რომ წელის არეში ხერხემალმა თავდაპირველი მდგომარეობა შეინარჩუნა

"ჩვენს კვლევაში ბარძაყის ძვალს მთავარი ყურადღება დაეთმო, რადგან თაგვების წონას დატვირთვა სწორედ მასზე მიაქვს", — აცხადებენ მეცნიერები.

ადამიანში იმავე დანიშნულებას წელი ასრულებს, რადგან ჩვენი სხეულის ნაწილები ვერტიკალურადაა განლაგებული. თაგვებში პირიქითაა — ისინი ოთხ ფეხზე დადიან, ამიტომ ბარძაყი იტვირთება. აქედან ვარაუდობენ, რომ მიკროგრავიტაციის პირობებში ძუძუმწოვრებში ყველაზე მეტად სწორედ ის ძვლები ზიანდება, რომლებსაც წონა აწევს. შესაძლოა, ამის მიზეზი მათი ფუნქციის დაკარგვა იყოს.

ცვლილებაზე სისტემური ფაქტორების გამოსარიცხად სპეციალისტებმა ხმელეთზე მყოფ თაგვებს ფრენის სიმულაციაც ჩაუტარეს. ამით რაკეტით გაშვებასთან ასოცირებული სტრესის როლი გამორიცხეს. ასევე, რადიაციას რომ ემოქმედა, ძვლის ღრუს ზემოდან მკვრივი გარე შრის ფრაგმენტები უნდა დაეფიქსირებინათ, მაგრამ ასე არ მიმხდარა. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ცხოველები მხოლოდ მცირე რადიაციის ქვეშ იყვნენ, რადგან ორბიტაზე მხოლოდ 37 დღე დაჰყვეს.

ISS-ის მისიებში მონაწილე ასტრონავტები ყოველთვე ძვლების სიმკვრივის საშუალოდ 1%-ს ან მეტს კარგავენ. ეს ოსტეოპოროზზე დაახლოებით 10-ჯერ სწრაფი ტემპია და გრძელი ძვლების გაბზარვის რისკს ზრდის. კოსმოსური სადგურის ეკიპაჟისგან განსხვავებით, ცდისპირი თაგვები ახალგაზრდები იყვნენ და მათი ჩონჩხი ჩამოყალიბების ბოლო ეტაპზე იყო. ამ მღრღნელების ბარძაყის ძვალს ზრდა უნდა გაეგრძელებინა, მაგრამ მიკროგრავიტაციაში მისი ხრტილი ნაადრევად გაძვალდა.

ეს და სხვა კვლევები ასტრონავტთა ჯანმრთელობის დაცვას ემსახურება. მსგავსი მიგნებებით შესაძლებელი ხდება, რომ მათი ძვლების სიმკვრივის შენარჩუნების ყველაზე ეფექტიანი გზები მოვძებნოთ.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში PLOS ONE გამოქვეყნდა.