1972 წლის შემდეგ მთვარეზე ფეხი არავის დაუდგამს, თუმცა ნასას Artemis-ის პროგრამის ფარგლებში, ასტრონავტები 2024 წლისთვის დედამიწის ბუნებრივ თანამგზავრზე დაბრუნდებიან.

ისინი გეგმავენ, რომ მთვარეზე დიდხანს გაჩერდნენ, თუმცა აქ ცხოვრებისა და მუშაობისათვის დიდი ენერგია დასჭირდებათ, რაც პრობლემას წარმოადგენს — მთვარეზე ელექტრომომარაგების ვერანაირ სისტემას ვერ შეხვდებით.

მსგავსი საკითხის გადაჭრას, ალბათ, არაერთი ორიგინალური მიდგომა შეძლებდა, თუმცა წლებია, ასტრონავტთა სამომავლო კოლონიებისათვის ნასა ბირთვულ ენერგიას ყველაზე პრაქტიკულ წყაროდ მიიჩნევს. კოსმოსური სააგენტო ახალ ნაბიჯებს დგამს, რათა მთვარეზე ბირთვული რეაქტორის განთავსების იდეა რეალობად აქციოს.

"დიდძალი ენერგია სამომავლოდ კოსმოსის ათვისების უტყუარი საშუალებაა", — ამბობს ჯიმ როიტერი, ნასას კოსმოსური ტექნოლოგიების მისიათა დირექტორატის (STMD) ასოცირებული ადმინისტრატორი.

ნასა Kilopower-ის პროექტის ფარგლებში მთვარეზე ბირთვული ენერგიის პერსპექტივებს წლების განმავლობაში იკვლევდა, ახლა კი მზადაა, შეერთებული შტატების ენერგიის დეპარტამენტთან (DOE) ერთად ამ კუთხით ბირთვული ენერგიის კვლევას მიჰყოს ხელი.

ბირთვული ენერგიის სისტემათა დიზაინის იდეებს ორგანიზატორები ამჟამად ამერიკული საწარმოო პარტნიორებისგან მოელიან. სამომავლო სისტემა მთვარის ზედაპირზე მუშაობას შეძლებს, გაშვებისა და საკუთარი პოტენციალის გამომჟღავნებისთვის კი დაახლოებით 10 წლის განმავლობაში იქნება მზად.

ნასაზე დაყრდნობით, პატარა, მსუბუქი სისტემა მთვარის ჩამოსაშვებ აპარატსა ან მთვარემავალზე მუშაობას შეძლებს და დაახლოებით 10-მდე კილოვატ ელექტროენერგიას წარმოქმნის, რაც რამდენიმე ჩვეულებრივი სამოსახლოს ელექტრული საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად სრულებით საკმარისი იქნება.

მთვარეზე მიმდინარე ოპერაციები რომ დედამიწელთა სახლების ელექტრულ საჭიროებებს შევადაროთ, განსხვავებას ნამდვილად დავინახავთ: მთვარეზე ელექტროენერგია სიცოცხლის უზრუნველსაყოფ სისტემათა გამართვის, მთვარემავალთა დატენვისა და ექსპერიმენტების ჩატარებისათვის ესაჭიროებათ.

NASA-სა და DOE-ს თუ დავუჯერებთ, სამომავლო სისტემებმა საბოლოო ჯამში მინიმუმ 40 კილოვატი ენერგია უნდა წარმოქმნას, რაც დაახლოებით 10 წლით შეძლებს 30-მდე სამოსახლოს ენერგიით უზრუნველყოფას.

იქ საკმარისი ენერგია უნდა იყოს, რათა მთვარეზე არსებობა დიდხანს შეძლონ, თუმცა საკმარისი იმისთვისაც, რომ ერთ დღეს მარსის შესწავლა და კოლონიზაციაც კი მოხერხდეს. სწორედ ესაა მიზანი, რომლისკენაც Artemis-ის ენერგიული მცდელობები გვაახლოებს.

ნასაში აცხადებენ, რომ ამჟამინდელი კვლევა შესაძლოა, ისეთი სისტემების შექმნასაც წაადგეს, რომლებიც ერთ დღეს ასტრონავტებს საშუალებას მისცემს, წითელ პლანეტაზე უფრო დიდი სიჩქარით, ნაკლებად ხანგრძლივი მისიებისათვის გაფრინდნენ.

მიუხედავად ყველაფრისა, მთვარეზე მომუშავე რეაქტორის ხილვამდე ჯერ კიდევ წლები გვაშორებს. წინა ექსპერიმენტებში ნასამ და DOE-მ Kilopower-ის პროტოტიპებში გარკვეულ წარმატებას მიაღწიეს, თუმცა ამგვარი რამ მთვარეზე არავის გამოუცდია.

იმისათვის, რომ საქმეში წინ წავიწიოთ, ორგანიზატორები ყველაზე იმედისმომცემ დიზაინებს ამოარჩევენ (შეთავაზებების მიღება უკვე დაიწყო და 2022 წლის თებერვლის ბოლომდე გაგრძელდება), 12 თვის განმავლობაში კი მათ დახვეწას შეეცდებიან.

პროექტთა შეფასების შემდეგ ისინი კვლევისაგან მოპოვებული ინფორმაციით იხელმძღვანელებენ, საბოლოოდ კი ბირთვული დაშლის ენერგიის სისტემა შეიქმნება, რომელსაც მთვარეზე სადემონსტრაციო მისიით გაუშვებენ. სავარაუდოდ, ეს ყველაფერი ამ ათწლეულის განმავლობაში მოხდება.

თამამად შეიძლება ითქვას, რომ შედეგად მთვარეზე ელექტრომომარაგების პირველი, თუმცა საწყისი სისტემა გაჩნდება და კოსმოსური ოპერაციებისთვისაც იმაზე დიდი ბაზა გვექნება, ვიდრე ოდესმე.

"მთვარეზე სანდო, მძლავრი სისტემის შექმნა ადამიანთა მიერ კოსმოსის ათვისებაში სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იქნება", — განაცხადა სებასტიან კორბისიერომ, უფროსმა ინჟინერმა და პროექტის ხელმძღვანელმა.