მოწყენილობისგან ვკვდები - ამ ფრაზას ხშირად წაიკითხავთ კლასიკურ წიგნებში, მაგრამ იშვიათად - თანამედროვე ლიტერატურაში. ამ საოცარ ეპოქაში ჩვენ იშვიათად ვართ მოწყენილები, რადგან ჯიბეში სხვადასხვა გასართობით სავსე მობილური გვიდევს. ფეისბუქს ჩასქროლავ, "ქლეშ ოფ ქლენს" წაითამაშებ, რომელიმე საიტზე შეეხეტები და თავს გაირთობ. მოწყენილობა მხოლოდ მაშინ გვახსენებს თავს, თუ ტელეფონი გვიჯდება, მაგრამ ეს მდგომარეობა იმაზე დიდხანს არ გრძელდება, რამდენი ხანიც დენის წყარომდე მისასვლელად გვჭირდება.

მაგრამ არსებობს ერთი მაგრამ...

მოწყენილობა სასარგებლოა.

ერთ-ერთი ექსპერიმენტის ფარგლებში მკვლევარებმა ცდის მონაწილეების ნახევარს მოსაწყენი, რუტინული საქმის შესრულება აიძულეს. მათ ნომრები უნდა გადაეწერათ ტელეფონების წიგნში. მეორე ნაწილს კი საინტერესო და სახალისო დავალება შეხვდა. პირველადი დავალებების შესრულების შემდეგ ფსიქოლოგებმა ორივე ჯგუფს კრეატიული დავალება მისცეს. ვინ გაართვა თავი უკეთ ექსპერიმენტის უმთავრეს მიზანს? მათ, ვინც მანამდე მოსაწყენი საქმით იყო დაკავებული.

ტეხასის უნივერსიტეტის ფსიქოლოგი, ჰეზერ ლენჩი ამბობს, რომ მოწყენილობა "მაძიებლის" მდგომარეობაა. ამ დროს ტვინი ცდილობს, სტიმული საკუთარ თავში იპოვოს. როცა არ ხარ კმაყოფილი იმით, რასაც აკეთებ, ეძებ, რითი გაერთო. მოწყენილი ბავშვები ხშირად პოულობენ სიამოვნებას ოცნებაში ან სულელური თამაშების მოგონებაში. მშობლები გეტყვიან, რომ ბავშვები მაშინვე კრეატიულები ხდებიან, როგორც კი საქმეები ელევათ. მათ შეუძლიათ მუყაოს ყუთისგანაც შექმნან ახალი გასართობი. ფილოსოფოსებმა ეს ამბავი საუკუნეების განმავლობაში იცოდნენ. სიორენ კირკეგორი წერდა: ღმერთებმა მოიწყინეს, ამიტომაც შექმნეს მათ ადამიანები.

ფსიქოლოგები ღელავენ, რომ დღეს იშვიათად ვართ უსაქმურები და ვცდილობთ, ყოველი თავისუფალი წუთი შევივსოთ. ბავშვებსაც მუდმივად ვტვირთავთ ათასი აქტივობით და გვეშინია, რომ ბევრი თავისუფალი დრო მათზე ცუდად იმოქმედებს. სინამდვილეში კი, სწორედ იმას გავურბივართ, რაც გვჭირდება.

კვლევის ავტორების თქმით, მოწყენილობისგან გაქცევა გამოსავალი არაა. თუ საკუთარ თავს დააკვირდებით, აღმოაჩენთ, რომ ყველაზე სასარგებლო იდეები მაშინ იბადება, როცა გასართობი არ გვაქვს: შხაპის მიღებისას ან მანქანის მართვისას. აპლიკაციები, რომლებიც ინტერნეტთან წვდომას ზღუდავენ, სწორედ ამას აკეთებენ: ძალით აბრუნებენ ჩვენს ცხოვრებაში სასარგებლო, პროდუქტიულ მოწყენილობას.

თუმცა, ყველა ტიპის მოწყენილობა სასარგებლო არაა. თუ კარგი ვერსია ტვინს აქტივობისკენ უბიძგებს, ცუდი, ლეთარგიული მოწყენილობა გულგრილობაში ითრევს ადამიანს. მთავარი გამოწვევა მოწყენილობის ამ ორი ტიპის ერთმანეთისგან განსხვავებაა.

მუშაობა მოწყენილობის შესასწავლად კვლავ გრძელდება. როგორც აღმოჩნდა, მოწყენილობა საკმაოდ საინტერესო შეიძლება იყოს.