საერთაშორისო გამჭვირვალობა-საქართველოში (TI) აცხადებენ, რომ თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოებში დავის ყველა სფერო ვიწროდ სპეციალიზებულია. ოფიციალური განმარტებით, ვიწრო სპეციალიზაციები მოსამართლეებს დროის მენეჯმენტსა და საქმეთა ადმინისტრირებაში ეხმარება. თუმცა, TI-ში აღნიშნავენ, რომ ხშირ შემთხვევაში სპეციალიზაცია დაუსაბუთებლად იქმნება. ამასთან, მათივე თქმით, სპეციალიზაციის შექმნით, სხვა პრობლემებთან ერთად, საქმეთა განაწილებაზე მანიპულირების რისკები იქმნება.

TI-მ ვიწრო სპეციალიზაციების შექმნის პრაქტიკა, მათი ეფექტიანობა და ის რისკები შეისწავლა, რაც შესაძლოა სპეციალიზაციების არსებულმა ფორმებმა წარმოშვას:

ორგანიზაციის თანახმად, სასამართლოს თავმჯდომარე მოსამართლეებს ვიწრო სპეციალიზაციებში ერთპიროვნულად ანაწილებს. TI-ში მიაჩნიათ, რომ ასეთი პრაქტიკა სახიფათოა, ვინაიდან მსგავსი ბერკეტის არსებობა საქმეთა ელექტრონულ განაწილებაზე მანიპულირების რისკებს წარმოშობს. მათივე ინფორმაციით, შემთხვევების უმეტესობაში ვიწრო სპეციალიზაციაში მოსამართლეთა დანიშვნის პრაქტიკა დაუსაბუთებელია და წინასწარ დადგენილ ობიექტურ კრიტერიუმებს არ ეფუძნება.

"პრობლემურია, აგრეთვე, ვიწრო სპეციალიზაციიდან მოსამართლის როტაცია, რომელიც დაუსაბუთებლად ხდება. მაგალითად სასამართლოს თავმჯდომარეს ნებისმიერ დროს, ერთპიროვნულად და დაუსაბუთებლად შეუძლია მოსამართლეს შეუცვალოს ვიწრო სპეციალიზაცია", — აცხადებენ არასამთავრობო ორგანიზაციაში.

იუსტიციის უმაღლესი საბჭო საერთო სასამართლოების სისტემაში ვიწრო სპეციალიზაციების შექმნის მიზეზად, საქმეთა გადატვირთულობას ასახელებს. თუმცა, TI-ში აღნიშნავენ, რომ ამ პრობლემის გადასაჭრელად, წლებია საბჭოს შესაბამისი ზომები არ მიუღია. მაგალითად, სისტემის შევსება ახალი მოსამართლეებით არ მომხდარა.
მათივე თქმით, თბილისის სააპელაციო სასამართლოში ვიწრო სპეციალიზაციების შემოღება აჩენს აღქმას, რომ მოსამართლეების გავლენიანმა ჯგუფმა საქმეთა განაწილების სისტემაზე მანიპულირების შესაძლებლობაზე უარი არ თქვა.
TI დადებითად აფასებს იმას, რომ იმ სასამართლოებში სადაც მოსამართლეთა მცირე რაოდენობაა, ვიწრო სპეციალიზაციები არ მოქმედებს.

პრობლემის აღმოსაფხვრელად ორგანიზაციას შემდეგი რეკომენდაციები აქვს:

  • ვიწრო სპეციალიზაციების არსებული ფორმა უნდა გაუქმდეს. კონკრეტულ დარგში ვიწრო სპეციალიზაციის შექმნა კვლევის შედეგად დადგენილ ობიექტური საჭიროებას უნდა ეფუძნებოდეს;
  • ვიწრო სპეციალიზაციებში მოსამართლეებს სასამართლოს თავმჯდომარის ნაცვლად იუსტიციის უმაღლესი საბჭო უნდა ნიშნავდეს;
  • საჭიროა, დადგინდეს ვიწრო სპეციალიზაციებში მოსამართლეების განაწილების კრიტერიუმები. მნიშვნელოვანია, გათვალისწინებული იყოს შესაბამის დარგში მოსამართლეთა კვალიფიკაცია და კონკრეტული სპეციალიზაციისთვის საჭირო სპეციფიური უნარ-ჩვევები;
  • ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, სათანადოდ დასაბუთდეს მოსამართლეთა სპეციალიზაციაში განსაზღვრის/შეცვლის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების საჭიროება;
  • საჭიროა დაიხვეწოს კომერციული დავების ვიწრო სპეციალიზაციის იურისდიქცია იმგვარად, რომ მხოლოდ თანხის მოცულობასთან არ იყოს დაკავშირებული;
  • გადატვირთულობის პრობლემა არა ვიწრო სპეციალიზაციების შემოღების, არამედ მოსამართლეთა რაოდენობის ზრდითა და საერთო სასამართლოების სწორი ადმინისტრირებით უნდა გადაიჭრას.