როგორ გვიბიძგებს სოციალური მედია ფულის ხარჯვისკენ
ფეისბუქი და ინსტაგრამი სავსეა ჩვენი მეგობრების თვალისმომჭრელი ფოტოებით - მაგრამ როგორ გავლენას ახდენს ეს ჩვენს ჯიბეზე?
იქამდე რამდენიმე კვირით ადრე, სანამ ქმართან ერთად დასასვენებლად ირლანდიაში გაემგზავრებოდა, ვიზეჯ ვიჯეი იმაზე ფიქრს მოეცვა, ღირდა თუ არა საზღვარგარეთ ყოფნისას ძვირადღირებული ნივთის შეძენა.
მას თვალი იმ 3,000-დოლარიან შანელის ხელჩანთაზე ჰქონდა დადგმული, რომელიც ისნტაგრამზე მეგობრებისა და სელებრითების ფოტოებზე ნახა. "აკვიატებული მაქვს, რომ შანელის ჩანთის ქონა მინდა. ასე რომ, ალბათ მალე შევიძენ", - განაცხადა 37 წლის ქალმა, - "ინსტაგრამის თვალიერებისას განსაკუთრებით ჩანთები მომწონს ხოლმე".
ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როცა ტორონტოში მცხოვრებ ფარმაკოზედამხედველობის მენეჯერს ფულის ფლანგვის სურვილი ინსტაგრამის პოსტების გავლენით გაუჩნდა. მან იმავე რაოდენობის თანხა 2017 წელს იტალიაში მოგზაურობისას პრადას ჩანთაში გადაიხადა. ყველაფერს, რასაც ის აკეთებს - იქნება ეს არდადეგების დაგეგმვა, მდიდრულ რესტორნებში სადილობა, სხვადასხვა კურსზე სიარული თუ ტანსაცმლის ყიდვა - რაიმე ტიპის კავშირი აქვს იმასთან, თუ რა ნახა სოციალური მედიის გვერდზე.
"მაშინაც კი, როცა სხვაგან ვაწყდები რაიმე ისეთს, რაც მომწონს, შესაბამის ჰეშტეგს აუცილებლად ვამოწმებ ინსტაგრამზე, რათა ვნახო, რას პოსტავენ მის შესახებ", - ამბობს ვიჯეი, - "ეს რეკლამისგან განსხვავდება. ინსტაგრამი გვიჩვენებს რეალურ ადამიანებს და მათ რეალურ ყოფას. ასე რომ, მე, უბრალოდ, იმით ვარ შთაგონებული, რასაც სხვები აკეთებენ, რადგან ჩანს, ისინი ამით სიამოვნებას იღებენ".
მაგრამ ამ სიამოვნებას გარკვეული საფასური აქვს. კალიფორნიისა და ტორონტოს უნივერსიტეტების პროფესორების რამდენიმე წლის წინ ჩატარებული კვლევის თანახმად, ადამიანები იმიტომ ხარჯავენ მეტს და აგროვებენ ნაკლებს, რომ სხვების შემყურე მხოლოდ იმას ხედავენ, თუ როგორ ხარჯავენ ისინი ფულს და არასოდეს იმას - თუ რამდენს ზოგავენ. სოციალურმა ქსელებმა კი ეს პრობლემა კიდევ უფრო გაამწვავა. ეს ფენომენი წარმოშობს არასწორ აღქმას, - ეგრეთ წოდებულ ვიზუალურ მიკერძოებას - რაც, მკვლევრების აზრით, ჩვენს მომხმარებლურ ჩვევებს ცვლის.
რა არის ვიზუალური მიკერძოება?
კვლევის ერთ-ერთი ავტორის და მერაჟის ბიზნესის სკოლის პროფესორის, დევიდ ჰირშლეიფერის აზრით, ვიზუალური მიკერძოება იმის მიხედვით წარმოიქმნება, თუ როგორ ვურთიერთობთ სოციალურ გარემოში. "ადამიანებს უყვართ იმაზე საუბარი, თუ რას აკეთებენ. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ ყოველთვის მეტად ვუსვამთ ხაზს იმას, თუ რას მოვიხმართ და არა იმას, თუ რისი მოხმარებისგან ვიკავებთ თავს", - ამბობს ის.
"თუ მეგობარს სახლში ვსტუმრობ, მაშინ შეიძლება შევამჩნიო, რომ ის იაფფასიან ყავას სვამს ან იაფფასიანი ტანსაცმელი აცვია", - აგრძელებს ჰირშლეიფერი, - "მაგრამ თუ მის სოციალურ ქსელს გადავხედავ, ვნახავ, როგორ ისადილა მან ძვირადღირებულ რესტორანში ან როგორი გადასარევი დრო ატარა მოგზაურობისას". ის ასევე ურთავს, რომ ნებისმიერი კომუნიკაცია, რომელიც პირისპირ არ ხდება, უფრო დიდ ვიზუალურ მიკერძოებას წარმოქმნის.
ვიზუალური მიკერძოება სულ მეტად განსაზღვრავს ყიდვის პრაქტიკას, რადგან ონლაინ-კომუნიკაცია უფრო იაფი და მრავალფეროვანი გახდა. ამან ადამიანებს მეტი შესაძლებლობა მისცა, თვალი ედევნებინა იმისთვის, თუ რა ნივთებს ყიდულობენ და რა სერვისებს მოიხმარენ სხვები.
კვლევის მიხედვით, იმის ზედმიწევნით ცოდნა, თუ რას აკეთებენ სხვა ადამიანები, არამხოლოდ მეტ თანხას გვახარჯვინებს, არამედ არასწორ წარმოდგენას გვიქმნის საკუთარ ფინანსურ მდგომარეობასა და მომავლის პერსპექტივებზეც.
გამაძლიერებელი ფაქტორი
კვლევის კიდევ ერთი ავტორი და ტორონტოს უნივერსიტეტის როტმანის ბიზნესის სკოლის პროფესორი, ბინგ ჰანი ამბობს, რომ როცა საქმე ფულის დაზოგვას ეხება, ადამიანებზე ზეგავლენას ახდენს ის, თუ რას პოსტავენ სოციალური ქსელების სხვა მომხმარებლები. ასეთ დროს ჩვენ გვგონია, რომ ონლაინ-მეგობართა და ჩვენი სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა იდენტურია. "ჩემი თანატოლებისგან წამოსული სიგნალი იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ ხედავენ საკუთარ მომავალს, შემოსავლის ზრდის პერსპექტივას და თუ როგორ იქცევიან ამ მოლოდინის შესაბამისად, გარკვეულ მინიშნებებს მაძლევს საკუთარ მომავალზეც", - ამბობს ის.
ყოველთვის, როცა სოციალურ ქსელში რაიმე შენაძენზე ან გამოცდილებაზე წერ ან ფოტოს ტვირთავ, არის შანსი, რომ შენს მიმდევრებსა თუ ონლაინ-მეგობრებზე გავლენას ახდენ. "ეს ყველაფერი დომინოს ეფექტივით უბიძგებს ადამიანებს მოქმედებისკენ. ისინი, ფაქტობრივად, შენი ქმედებებისა და მომხმარებლური ჩვევებისგან რაღაც ახალს სწავლობენ. შენ გაქვს გარკვეული ხედვა, რომელიც მათთვის რელევანტურია. შედეგად, ისინი მსგავს სტრატეგიებსა და ქცევებს იმუშავებენ", - ამბობს ჰანი.
კვლევის ავტორების აზრით, სოციალურმა მედიამ ვიზუალური მიდრეკილებები გააძლიერა, რადგან მოხმარებასთან დაკავშირებული ქმედებები მეტად ხილული გახადა. სტეფან კოუტური, იორკის უნივერსიტეტის კომუნიკაციების ასისტენტ-პროფესორი, ამბობს, რომ სოციალური მედიისთვის დამახასიათებელი წამახალისებელი კულტურა ადამიანებს ისეთი სივრცით უზრუნველყოფს, სადაც საკუთარი დანახარჯების გამოფენა შეუძლიათ.
"მსგავსი სამომხმარებლო ქცევა სოციალური მედიის გაჩენამდეც არსებობდა: როცა ჩვენ გარშემო ადამიანები ბევრს ხარჯავენ, ჩვენც იმავეს გაკეთების სურვილი გვიჩნდება. სოციალური მედია ამ ტენდენციას, უბრალოდ, აძლიერებს", - ამბობს კოუტური.
წახალისება პრაქტიკულობის წინააღმდეგ
კვლევის ავტორები ამბობენ, რომ ვიზუალურ მიკერძოებას შეუძლია ამოხსნას ის თავსატეხი, თუ რატომ დაეცა აშშ-სა და დასავლეთ ევროპის ქვეყნებში პირადი დანაზოგების მაჩვენებლი ბოლო რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში.
ვიჯეი აღიარებს, ფული ბრენდულ ხელჩანთაში რომ არ გაეფლანგა, ამ თანხას დანაზოგს მიამატებდა ან უფრო საჭირო ნივთს იყიდდა - მაგალითად, ავეჯს ახალი სახლისთვის. "ხანდახან ვფიქრობ, რომ არაპრაქტიკული ვარ", - ამბობს ის, - "ჩვენი სახლი ცოტა ძველია. რაიმეს შეკეთება თუ დასჭირდება, ალბათ დანაზოგის გამოყენება მოგვიწევს, რადგან ხელზე საჭირო თანხა არ გვექნება".
ფართ ბოვმიკს, 28 წლის ფინანსურ მენეჯერს ტორონტოდან, სჯერა, რომ ინსტაგრამი მას თვეში კვებაზე 150 დოლარზე მეტს ახარჯვინებს, რადგან ის კვირაში ოთხჯერ ან ხუთჯერ რესტორანში სადილობს. საქმე ისაა, რომ მის ერთ-ერთ მეგობარს ინსტაგრამის გვერდი აქვს, სადაც რესტორნებს უკეთებს რეკლამას.
"ზოგჯერ ვათვალიერებ მის გვერდს და ვხედავ, როგორ სადილობს ჩინურ რესტორანში. ეს ჩემს ქვეცნობიერში აჩენს ფიქრს, რომ დიდიხანია, ჩინური სამზარეულო არ დამიგემოვნებია; კარგი იქნება, თუ იქ წავალ და ამ დანაკლისს შევივსებ", - ამბობს ის.
მისივე თქმით, ინსტაგრამზე ახალი რესტორნების ძიება შეყვარებულთან ერთად კვირაში რამდენჯერმე გარეთ სადილობის ჩვევაში გადაეზარდა. მისი აზრით, ინსტაგრამი რომ არ ჰქონოდა, გარეთ უფრო იშვიათად შეჭამდა, ამიტომ ახლა ცდილობს, ნაკლებ ისეთ გვერდს მისდიოს, რომელიც კვების ობიექტებს უწევს რეკლამას. "შედეგად, მართლაც დავინახე, რომ ნაკლებად მქონდა რესტორნაში წასვლის ან იმ ადგილას სადილობის სურვილი, სადაც აქამდე არასოდეს ვყოფილვარ".
ბოვმიკს მაინც აკვირვებს, თუ რამდენად დიდ თანხას ხარჯავს გარეთ ჭამაში. "თვის ბოლოს დანახარჯს ერთბაშად თუ დაითვლი, უფრო ცხადად დაინახავ, რამდენად დიდი თანხა გეფლანგება. ეს მახსენებს, რომ უფრო ხშირად უნდა ვამზადებდე სახლში საკვებს და ამდენს არ ვხარჯავდე".
ბაბლში ცხოვრება
ჰირშლეიფერი ამბობს, რომ კვლევის ერთ-ერთი მიზანი იყო, ადამიანებს უკეთესად გაეცნობიერებინათ, რამდენ თანხას ხარჯავენ ყოველთვიურად. "ფსიქოლოგებმა აღმოაჩინეს, რომ, ზოგიერთ შემთხვევაში, თუ ადამიანი გაიაზრებს საკუთარ ფსიქოლოგიურ მიკერძოებას, ამას ამ მიკერძოებისადმი მიდრეკილების შესუსტება შეუძლია".
კოუტურის აზრით, ადამიანები ფრთხილად უნდა იყვნენ, რომ მათ მიერ შექმნილმა სოციალური მედიის ბაბლმა შეცდომაში არ შეიყვანონ. ტერმინი გაფილტრული ბაბლი აღწერს მდგომარეობას, როცა ჩვენ ინსტაგრამზე ან ფეისბუქზე მეგობრების შერჩევით ვქმნით ერთგვარ ჩაკეტილ სოციალურ წრეს. ასეთ დროს ჩვენში უკვე არსებულ რწმენებსა და ღირებულებებს ყველა გარშემომყოფიც იზიარებს, რაც იმის ილუზიას ქმნის, რომ ამ წრის გარეთაც ანალოგიური რეალობა არსებობს.
თუმცა, როცა საქმე ფულის ხარჯვას და დაზოგვას ეხება, ალბათ განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ ადამიანებმა სოციალური მედიის მიერ შექმნილი ამ "რეალობის" მიღმაც გაიხედონ.
-
გადახედვაჰაბლის მონაცემებში 1000-ზე მეტი ახალი ასტეროიდი აღმოაჩინეს ჰაბლის მონაცემებში 1000-ზე მეტი ახალი ასტეროიდი აღმოაჩინეს
-
გადახედვამანჯგალაძე: მინდა იცოდეს ყველამ, ვინც აპირებს 29 აპრილის აქციაზე მისვლას, ეს არ არის უბრალოდ თბილისში გასეირნება, ეს არის ღალატში თანამონაწილეობა მანჯგალაძე: მინდა იცოდეს ყველამ, ვინც აპირებს 29 აპრილის აქციაზე მისვლას, ეს არ არის უბრალოდ თბილისში გასეირნება, ეს არის ღალატში თანამონაწილეობა
-
გადახედვასანქციები ივანიშვილს და უვიზო რეჟიმის პუნქტების გადახედვა — ევროპარლამენტმა საქართველოზე რეზოლუცია შესწორებებით მიიღო სანქციები ივანიშვილს და უვიზო რეჟიმის პუნქტების გადახედვა — ევროპარლამენტმა საქართველოზე რეზოლუცია შესწორებებით მიიღო
-
გადახედვა"ლგბტ პროპაგანდის ამკრძალავი" კანონის გამო, რუსეთში პაზოლინის ბიოგრაფიულ წიგნის ნაწილს ცენზურა დაადეს "ლგბტ პროპაგანდის ამკრძალავი" კანონის გამო, რუსეთში პაზოლინის ბიოგრაფიულ წიგნის ნაწილს ცენზურა დაადეს
-
გადახედვაჯო ბაიდენმა TikTok-ის აკრძალვის კანონპროექტს ხელი მოაწერა ჯო ბაიდენმა TikTok-ის აკრძალვის კანონპროექტს ხელი მოაწერა
-
გადახედვატროლები და ბოტები: როგორ გამოვააშკარაოთ ყალბი პროფილები — ინტერვიუ ანი ქისტაურთან ტროლები და ბოტები: როგორ გამოვააშკარაოთ ყალბი პროფილები — ინტერვიუ ანი ქისტაურთან
-
გადახედვავენეციაში შესასვლელად €5 უნდა გადაიხადოთ ვენეციაში შესასვლელად €5 უნდა გადაიხადოთ
-
გადახედვაორბანი მიიჩნევს, რომ კობახიძე პოლიტიკაში დიდი მოჭადრაკეა, მას გროსმაისტერის უნარები აქვს — რა თქვეს ლიდერებმა უნგრეთში, კონფერენციაზე ორბანი მიიჩნევს, რომ კობახიძე პოლიტიკაში დიდი მოჭადრაკეა, მას გროსმაისტერის უნარები აქვს — რა თქვეს ლიდერებმა უნგრეთში, კონფერენციაზე
-
გადახედვარამ გამოიწვია ათენის ცის გასაოცარი მოწითალო შეფერილობა რამ გამოიწვია ათენის ცის გასაოცარი მოწითალო შეფერილობა
-
გადახედვახატია დეკანოიძე: 29 აპრილს იქნება აქცია "რუსული მარში" რუსული კანონის დასაცავად ხატია დეკანოიძე: 29 აპრილს იქნება აქცია "რუსული მარში" რუსული კანონის დასაცავად
-
გადახედვაროგორი ამინდი იქნება საქართველოში უქმეებზე როგორი ამინდი იქნება საქართველოში უქმეებზე
-
-
-
-
გადახედვადაკავებული აზერბაიჯანელი ჟურნალისტი ამბობს, რომ პოლიცია მას სცემს და აწამებს — რა ვიცით იმრან ალიევზე დაკავებული აზერბაიჯანელი ჟურნალისტი ამბობს, რომ პოლიცია მას სცემს და აწამებს — რა ვიცით იმრან ალიევზე
-
-
გადახედვაყალბი ჯანმრთელობის ცნობა 2000 დოლარის სანაცვლოდ — სუსმა რუსთავის პოლიკლინიკის დირექტორი და ექიმი ამხილა ყალბი ჯანმრთელობის ცნობა 2000 დოლარის სანაცვლოდ — სუსმა რუსთავის პოლიკლინიკის დირექტორი და ექიმი ამხილა
-
გადახედვარა ასაკში მიაჩნიათ ადამიანი ხანდაზმულად რა ასაკში მიაჩნიათ ადამიანი ხანდაზმულად
-
გადახედვამკვლევრებმა კოსმოსში ახალი მოლეკულა აღმოაჩინეს მკვლევრებმა კოსმოსში ახალი მოლეკულა აღმოაჩინეს
-
გადახედვამოლაპარაკებები არ დაიწყება, ვიდრე ეს კანონი დღის წესრიგშია — ევროპარლამენტის რეზოლუციის საბოლოო პროექტი მოლაპარაკებები არ დაიწყება, ვიდრე ეს კანონი დღის წესრიგშია — ევროპარლამენტის რეზოლუციის საბოლოო პროექტი
-
გადახედვაშესაძლოა, პაციენტებს გადარჩენის მეტი შანსი ჰქონდეთ, თუ მათი ექიმი ქალია — კვლევა შესაძლოა, პაციენტებს გადარჩენის მეტი შანსი ჰქონდეთ, თუ მათი ექიმი ქალია — კვლევა
კომენტარები