ნობელის პრემია 2019 — ლითიუმ-იონის ელემენტის შემქმნელი ქიმიკოსები
დღეს ნობელის პრემიის კომისიამ ქიმიაში 2019 წლის გამარჯვებულები დაასახელა. ჯილდო ლითიუმ-იონის ელემენტის შექმნაზე მომუშავე მეცნიერთა სამეულს გადაეცა
2019 წლის ქიმიის დარგში ნობელის პრემიის გამარჯვებულები შვედეთის სამეფო აკადემიაში დღეს გამოაცხადეს. ჟიურის წლევანდელი ფავორიტი ლითიუმ-იონის ელემენტების შემქმნელები გახდნენ.
ნობელიანტთა სამეული ასე გამოიყურება:
ფულადი პრიზი, 9 მილიონი კრონი (დაახლოებით 908 000 $) გამარჯვებულებს შორის თანაბრად განაწილდება.
ელემენტი — წინ გადადგმული ნაბიჯი
ელემენტები (ანდა აკუმულატორები) ქიმიურ ენერგიას ელექტროენერგიად გარდაქმნიან. ტიპური ელემენტი ორი ელექტროდისგან, ანოდისა და კათოდისგან კეთდება. ისინი ერთმანეთისგან დამუხტული ნაწილაკებით გაჯერებული სითხით არიან გამიჯნულნი. ორივე ელექტროდი წრედშია ჩართული. როდესაც ელემენტი ელექტრომოწყობილობას მუხტავს, ელექტრონები ანოდიდან წრედის გავლით კათოდისკენ მიემართებიან, რა დროსაც დადებითად დამუხტული იონები ელექტროლიტებში გაივლიან. დამუხტვადი ელემენტის შემთხვევაში შესაძლებელია, რომ ენერგია პირიქით, მოწყობილობაში ჩავდოთ და ეს პროცესი საპირისპირო მიმართულებით წარვმართოთ.
დამუხტვადი ელემენტები 1970-იანი წლებიდან იყო ბაზარზე, თუმცა მათ ძალზე საყურადღებო ნაკლი ჰქონდათ — საკმარისი რაოდენობით ენერგიის დამარაგებას ვერ ახერხებდნენ. ლითიუმი თავიდანვე კარგი პრეტენდენტი იყო დამუხტვად ელემენტებში გამოსაყენებელ მეტალთა შორის არჩევანში — ეს ძალზე მსუბუქი მეტალი ადვილად კარგავს ელექტრონებს. თუმცა, ასევე უნდა ითქვას, რომ მისი გამოყენება გარკვეულ ზიანსა თუ რისკთან იყო დაკავშირებული.
ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად, მაგრამ საერთო მიზნისკენ
ლითიუმ-იონის ელემენტების შემქმნელებს ასეთ პრესტიჟულ ჯილდოს დიდი ხანია უწინასწარმეტყველებდნენ. სწორედ ამ ტექნოლოგიურმა გარღვევამ გამოძერწა ის თანამედროვე სამყარო, რომელშიც ჩვენ ახლა ვცხოვრობთ.
1970-იან წლების ნავთობის კრიზისის ფონზე ალტერნატიული ენერგიის წყაროების ძიება აქტიურად დაიწყო. სტენლი ვაითინჰემი ამ პერიოდიდან მოყოლებული მუშაობდა არაბუნებრივ წიაღისეულზე მომუშავე ენერგო-ტექნოლოგიაზე. მან ენერგიით მდიდარი ნივთიერება, ტიტანის დისულფიდი აღმოაჩინა. ამან მას საშუალება მისცა შეექმნა კათოდი — ლითიუმის ელემენტის დადებითი ელექტროდი. მალევე მან შექმნა დამუხტვადი ელემენტის უარყოფითი ელექტროდი, ანოდი. ამისათვის მეცნიერმა ლითიუმის მეტალი გამოიყენა. ამ აღმოჩენამ შესაძლებელი გახადა კომპაქტური ელემენტების კონცეფცია რეალური გამხდარიყო.
ვაითინჰემის შექმნილი ლითიუმის დამუხტვადი ელემენტი მხოლოდ 2 ვოლტს გამოიმუშავებდა, თუმცა ლითიუმის მეტალმა იგი ხელახლა დამუხტვისას ფეთქებადად აქცია. უსაფრთხოების გასაუმჯობესებლად მეცნიერმა ანოდში გამოყენებულ ლითიუმის მეტალს ალუმინი შეურია.
ჯონ გუდინაფმა ივარაუდა, რომ კათოდის ხარისხი გამოსწორდებოდა, თუ მის შესაქმნელად სულფიდის ნაცვლად მეტალის დიოქსიდს გამოიყენებდნენ. სწორედ ეს კონცეფცია დახვეწა ამ მეცნიერმა 1980-იან წლებში და ლითიუმის ელემენტში კობალტის ოქსიდის გამოყენებით დამატებით 4 ვოლტი მიიღო.
გუდინაფის კათოდი საბაზისო ათვლის წერტილი გახდა აკირა იოშინოსთვის, რომელმაც პირველი კომერციული ლითიუმ-იონის ელემენტი 1985 წელს დაამზადა. მისი პროდუქტი ძალზე უსაფრთხო გახლდათ, რადგანაც იაპონელმა მეცნიერმა ლითიუმის მეტალის ნაცვლად ნახშირბადის ბოჭკო, იგივე კარბონი გამოიყენა.
დაფასებული პროგრესი
ლითიუმ-იონის ელემენტი გვხვდება ყველგან — მობილური ტელეფონებიდან ელექტრო-ავტომობილებამდე. დროის სვლასთან ერთად, ის სულ უფრო დახვეწილი, მსუბუქი, უსაფრთხო და ტევადი ხდება. თანამედროვე ცხოვრებაში ამ უმნიშვნელოვანეს, მაგრამ ლამის უხილავ დეტალს იმდენად დიდი მნიშვნელობა აქვს, რომ მის გარეშე არსებობა გაცილებით რთული იქნებოდა.
წლის დასაწყისში ჯონ გუდინაფმა ინტერვიუში საკუთარი ღვაწლის მნიშვნელობაზე ისაუბრა, სადაც ხაზგასმით აღნიშნა, რომ თავის გამოგონებას იგი ჯეროვნად ვერ აფასებდა.
ელემენტების შექმნა აუცილებლად გასაკეთებილი საქმე გახლდათ. მე არ მიფიქრია იმაზე, თუ რა გამოყენებას მოუძებნიდნენ მას ელექტრო-ინჟინერები. მე წინასწარ ნამდვილად არ მიფიქრია, რომ მობილური ტელეფონებს, ვიდეოკამერებს და დანარჩენ ელექტროობას გამოიგონებდნენ
მეცნიერისთვის ეს ძალზე წარმატებული კვირაა. გუშინ მას ლონდონში მეცნიერებაში შეტანილი წვლილისათვის სამეფო საზოგადოების ძალზე პრესტიჟული ჯილდო, კოპლის მედალი გადასცეს. ეს უკანასკნელი ყველაზე ძველი სამეცნიერო ჯილდო გახლავთ, რომელსაც 1731 წლიდან გასცემენ. ჯონ გუდინაფისთვის ნობელის პრემია სხვა სიმბოლურ დატვირთვასაც ატარებს: მეცნიერი 97 წლის არის და ამ მოგებით იგი ყველაზე მხცოვანი ნობელიანტია კონკურსის ისტორიაში.
-
გადახედვაGPBA: კონსოლიდაცია რუსეთის დამპყრობლურ პოლიტიკასთან ბრძოლის აუცილებელი პირობაა GPBA: კონსოლიდაცია რუსეთის დამპყრობლურ პოლიტიკასთან ბრძოლის აუცილებელი პირობაა
-
გადახედვასააკაშვილი ენმ-ს პარტიის ბორდის შექმნას და თავმჯდომარედ მისი კანდიდატურის განხილვას სთხოვს სააკაშვილი ენმ-ს პარტიის ბორდის შექმნას და თავმჯდომარედ მისი კანდიდატურის განხილვას სთხოვს
-
გადახედვაშესაძლოა, არამიწიერი სიცოცხლე იისფერი ბაქტერიების სახით არსებობდეს შესაძლოა, არამიწიერი სიცოცხლე იისფერი ბაქტერიების სახით არსებობდეს
-
გადახედვაოზურგეთის საკრებულოს თავმჯდომარის, დავით დარჩიას შვილი: არა რუსულ კანონს! ოზურგეთის საკრებულოს თავმჯდომარის, დავით დარჩიას შვილი: არა რუსულ კანონს!
-
გადახედვაკვლევის თანახმად, მელიები ადამიანების "საუკეთესო მეგობრები" იყვნენ კვლევის თანახმად, მელიები ადამიანების "საუკეთესო მეგობრები" იყვნენ
-
გადახედვალაზარეს განაჩენის სარეზოლუციო ნაწილი პრეზიდენტს ჯერ არ მიუღია — მის მოსამზადებლად, მოსამართლემ 14-დღიანი ვადა აიღო ლაზარეს განაჩენის სარეზოლუციო ნაწილი პრეზიდენტს ჯერ არ მიუღია — მის მოსამზადებლად, მოსამართლემ 14-დღიანი ვადა აიღო
-
გადახედვალავროვი ოცნების რუსულ კანონზე ამბობს, რომ "ძალიან რბილია" ლავროვი ოცნების რუსულ კანონზე ამბობს, რომ "ძალიან რბილია"
-
გადახედვადეა მელაძე: არა რუსულ კანონს! გელით რუსთაველზე დეა მელაძე: არა რუსულ კანონს! გელით რუსთაველზე
-
გადახედვავახტანგ გომელაური: აქციის მონაწილეები სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდნენ პოლიციას, ამის შემდეგ მოხდა დაპირისპირება ვახტანგ გომელაური: აქციის მონაწილეები სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდნენ პოლიციას, ამის შემდეგ მოხდა დაპირისპირება
-
გადახედვახაბეიშვილი: ელისაშვილის ცემა იყო მიზანმიმართული, საზოგადოებას უთხრეს — თუ პარლამენტარს ასე ვექცევით, თქვენ უარესად მოგექცევით ხაბეიშვილი: ელისაშვილის ცემა იყო მიზანმიმართული, საზოგადოებას უთხრეს — თუ პარლამენტარს ასე ვექცევით, თქვენ უარესად მოგექცევით
-
გადახედვაოცნების დეპუტატის, გია ცაგარეიშვილის შვილი: მედვედევს რაც მოსწონს, დუგინს რაც მოსწონს — ჩვენ ავტომატურად არ მოგვწონს, 2x2 ოცნების დეპუტატის, გია ცაგარეიშვილის შვილი: მედვედევს რაც მოსწონს, დუგინს რაც მოსწონს — ჩვენ ავტომატურად არ მოგვწონს, 2x2
-
გადახედვაახალგაზრდების ორგანიზებით, პარლამენტთან საპროტესტო აქცია დღეს 19 საათზე იგეგმება ახალგაზრდების ორგანიზებით, პარლამენტთან საპროტესტო აქცია დღეს 19 საათზე იგეგმება
-
-
გადახედვატაბიძეზე მომხდარი დაჭრის ფაქტზე ერთ პირს ბრალი წარუდგინეს ტაბიძეზე მომხდარი დაჭრის ფაქტზე ერთ პირს ბრალი წარუდგინეს
-
გადახედვარატომ გაუჩინარდნენ ევროპის მონადირე-შემგროვებლები რატომ გაუჩინარდნენ ევროპის მონადირე-შემგროვებლები
-
გადახედვასაფრანგეთმა აზერბაიჯანიდან კონსულტაციებისთვის ელჩი გაიწვია საფრანგეთმა აზერბაიჯანიდან კონსულტაციებისთვის ელჩი გაიწვია
-
გადახედვაოცნება ოფშორებთან დაკავშირებულ კანონს ივანიშვილს არგებს, იზრდება კრიმინალური და რუსული კაპიტალის შემოდინების რისკიც — TI ოცნება ოფშორებთან დაკავშირებულ კანონს ივანიშვილს არგებს, იზრდება კრიმინალური და რუსული კაპიტალის შემოდინების რისკიც — TI
-
გადახედვაპარლამენტში გომელაურის მოსმენისას ხმაური იყო — პაპუაშვილმა სალომე სამადაშვილს დარბაზი დაატოვებინა პარლამენტში გომელაურის მოსმენისას ხმაური იყო — პაპუაშვილმა სალომე სამადაშვილს დარბაზი დაატოვებინა
-
გადახედვაევროკავშირს კი არა, ყველანაირ დასავლეთს დაგვავიწყებენ, არც ვიზალიბერალიზაცია შეგვრჩება — რას ამბობს ოპოზიცია ოფშორების კანონზე ევროკავშირს კი არა, ყველანაირ დასავლეთს დაგვავიწყებენ, არც ვიზალიბერალიზაცია შეგვრჩება — რას ამბობს ოპოზიცია ოფშორების კანონზე
-
გადახედვაპარლამენტმა ე.წ. ოფშორების შესახებ კანონი დაამტკიცა პარლამენტმა ე.წ. ოფშორების შესახებ კანონი დაამტკიცა
-
გადახედვავენერას ატმოსფეროდან კოსმოსში ნახშირბადი და ჟანგბადი ჟონავს ვენერას ატმოსფეროდან კოსმოსში ნახშირბადი და ჟანგბადი ჟონავს
კომენტარები