როგორ გადაუმალეს ბრიტანელებმა ჰიტლერს ეროვნული გალერეის განძეულობა
თითქმის ოთხმოცი წლის წინ მსოფლიოს რამდენიმე ყველაზე ძვირფას ნახატს სნოუდონიას მთიან რეგიონში გერმანელებისგან გადასამალად ამზადებდნენ.
ამ დროისათვის ფაშისტებს ევროპის გარშემო უკვე მილიონობით ფუნტის ღირებულების ხელოვნების ნიმუშების მოპარვა და განადგურება მოესწროთ.
მაშინ, როცა ანტიჰიტლერული კოალიციის წევრი ქვეყნების ჯარები ქალაქ დიუნკერკიდან გამოჰყავდათ, ლონდონი იბომბებოდა და გერმანელების ინგლისში შეჭრაც გარდაუვალი ჩანდა, ბრიტანელებმა იმაზე დაიწყეს ფიქრი, თუ როგორ გადაერჩინათ ეროვნული გალერეის განძეულობა.
მეორე მსოფლიო ომის დაწყების დღიდან ნახატებს უელსში სხვადასხვა ადგილას დროებით მალავდნენ, მაგრამ მათი ხანგრძლივად შესანახად ამ სამალავთაგან არცერთი გამოდგებოდა.
1940 წელს პრემიერ-მინისტრმა უინსტონ ჩერჩილმა ხელოვნების ნიმუშებზე ცნობილი განცხადება გააკეთა: "დამალეთ ისინი გამოქვაბულებში და სარდაფებში, მაგრამ ამ კუნძულს ერთი ნახატიც არ დატოვებს".
ექსპერტები სამალავს დიდი ბრიტანეთის მთელ ტერიტორიაზე მანამ ეძებდნენ, სანამ გვინედის საგრაფოს ქალაქ ბლაენაუ ფესტინიოგში მანოდის კარიერს არ მიაგნეს.
იქამდე მანოდის მთის საბადო საუკუნეზე მეტ ხანს ფუნქციონირებდა. ამ პერიოდში ჩატარებულმა გათხრებმა მთის შუაგულში გამოქვაბულის მსგავსი სივრცე შექმნა, რომელიც ასობით მეტრი სისქის ფიქალითა და გრანიტით იყო დაფარული. ეს გარემოება ამ ადგილს, ფაქტობრივად, ბომბებისთვის შეუვალად აქცევდა.
კარიერის დიდი ქალაქებიდან ასეთი მოშორებული მდებარეობა კი ნახატების გადამალვის ოპერაციის საიდუმლოდ შენახვასაც აადვილებდა.
ეროვნული გალერეის ნახატების უფროსი მკვლევარი და წიგნის, ეროვნული გალერეა ომის დროს, ავტორი, სუზან ბოსმენი ამბობს, რომ ლეონარდო და ვინჩის, რემბრანდტის, ვან დეიკის, უილიამ ტერნერის, ჯონ კონსტაბლის და სხვა მხატვართა ხელით შესრულებული ორი ათასამდე ნახატისთვის ადგილმდებარეობის შეცვლა ადვილი საქმე არ ყოფილა.
"ცივი, ნესტიანი მთის საბადო ხელოვნების შეუფასებელი ნიმუშების შესანახად შესაფერისი ადგილი სულაც არ არის. ამიტომაც მათი იქ გადატანამდე კარიერში აგურებისგან ექვსი ჰაერგაუმტარი სათავსო ააშენეს", - გვიხსნის ბოსმენი, - "შედეგად, ნახატები მანოდის მთაში ბევრად უკეთეს პირობებში აღმოჩნდნენ, ვიდრე ეროვნულ გალერეაში იყვნენ ომამდე. მუზეუმის თანამშრომლებს ამ ევაკუაციამ ხელოვნების ნიმუშების შენახვაზე ბევრი რამ ასწავლა და ამ ცოდნის გამოყენება ომის შემდეგაც განაგრძეს".
ყველაზე დიდი ზომის ნახატებს სპეციალურად ამ მიზნით შექმნილ ეგრეთ წოდებულ სპილოს ყუთებში აწყობდნენ და სახმელეთო ტრანსპორტით გადაჰქონდათ. შედარებით პატარა ზომის ნახატები კი, ზედმეტი ყურადღების თავიდან ასარიდებლად, საფოსტო ფურგონებით და საკონდიტრო კომპანიის ქედბარის სატვირთო მანქანებით გადაჰქონდათ.
მთის ძირამდე მისვლის შემდეგ ისინი სპეციალურად შექმნილი ვიწრო სარკინიგზო გზაზე დახუფული ვაგონებით ზუსტად სათავსოების კარამდე მიჰქონდათ. ნახატებს მხოლოდ მას შემდეგ ათავისუფლებდნენ ყუთებიდან, რაც ისინი მკაცრად გაკონტროლებული ტემპერატურის მქონე სივრცეში აღმოჩნდებოდნენ.
თუმცა, ბოსმენისვე თქმით, ხელოვნების ნიმუშების გადაადგილება ყოველთვის შეუფერხებლად ვერ ხერხდებოდა: "ვან დეიკის ცხენზე ამხედრებული ჩარლზ I-ის პორტრეტი უზარმაზარია. ყუთში მოთავსების მერე აღმოჩნდა, რომ ის სიმაღლეში მნიშვნელოვნად აღემატებოდა სატვირთო მანქანას. კარიერთან მიახლოებისას, სარკინიგზო ხიდის თაღის ქვეშ გამავალი გზა მიხვეულ-მოხვეულია. ნახატის ამ ადგილზე გაძვრენა დაახლოებით ხვეულ კიბეზე დივანის ატანას ჰგავდა; სიმაღლე საკმარისი კი იყო, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ნახატს ზუსტი კუთხით დახრიდი. საბოლოოდ, გზის ზედაპირის გათხრა მოუწიათ, რათა ის რამდენიმე სანტიმეტრით დაბლა დაეწიათ. დღესაც კი ამ ადგილას ბორდიური შესამჩნევად უფრო მაღალია; ეს დეტალი იმის დავიწყების საშუალებას არ გვაძლევს, თუ რამდენად მნიშვნელოვანი იყო სურათთა ევაკუაცია", - ამბობს ბოსმენი.
მთავრობა მანოდის საბადოს ქირაობას 1950-იან წლებამდე განაგრძობდა, რადგან მას მესამე მსოფლიო ომის დაწყების შემთხვევაში იგივე ფუნქცია უნდა შეესრულებინა. თუმცა კარიერი და სამალავი კაბინები ახლა ცუდ მდგომარეობაშია და იქ მოხვედრა მკაცრად კონტროლდება.
ბოსმენი ამ სათავსოებში მიმდინარე საუკუნეში მოხვედრილთა მცირერიცხოვანი ჯგუფის წევრი მას შემდეგ გახდა, რაც მწერალსა და მკვლევარს, უილ მილარდს BBC-ის დოკუმენტური სერიალის, დამალული უელსის, გადაღებისას შეუერთდა. მილარდმა ამ ვიზიტს თავისი პროფესიული ცხოვრების ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავი გამოცდილება უწოდა.
"სრულიად გაოცებული დავრჩი, როცა ვნახე, რამდენის მიღწევა შეძლეს მხოლოდ ექვს თვეში. ეს იმის მტკიცებულებაა, თუ როგორი გამჭრიახობა და სიმტკიცე გამოიჩინა ბრიტანეთმა ომის დროს", - ამბობს მილარდი, - "კედლებზე დღემდე შეიმჩნევა ნიშნები, რომლის მიხედვითაც ხვდები, სად ეკიდა ნახატები. იატაკზე კი ის ჰიგირომეტრები და თერმომეტრებია მიმოყრილი, რომლებიც გარემო პირობების ყველა პარამეტრის საზომად გამოიყენებოდა. ძალიან სამწუხაროა, რომ მომავალში ამ ადგილის მონახულებას ცოტა ადამიანიღა თუ შეძლებს. ჩვენ ეროვნული მემკვიდრეობის ნაწილს გაქრობის საშუალება მივეცით".
-
გადახედვააქციაზე დაშავებული 8 ადამიანის ჰოსპიტალიზაცია გახდა საჭირო — ჯანდაცვის სამინისტრო აქციაზე დაშავებული 8 ადამიანის ჰოსპიტალიზაცია გახდა საჭირო — ჯანდაცვის სამინისტრო
-
გადახედვაახალგაზრდა კაცი თვალის არეშია დაჭრილი სავარაუდოდ, რეზინის ტყვიით ახალგაზრდა კაცი თვალის არეშია დაჭრილი სავარაუდოდ, რეზინის ტყვიით
-
გადახედვამოვუწოდებთ შსს-ს, უარი თქვას კანონსაწინააღმდეგო, ღირსების შემლახავ ძალადობრივ პრაქტიკაზე — საია მოვუწოდებთ შსს-ს, უარი თქვას კანონსაწინააღმდეგო, ღირსების შემლახავ ძალადობრივ პრაქტიკაზე — საია
-
გადახედვამოვუწოდებთ, შეწყვიტონ ძალადობა, წინააღმდეგ შემთხვევაში სპეციალური საშუალებებით შევწყვეტთ აქციას — შს მინისტრის მოადგილე მოვუწოდებთ, შეწყვიტონ ძალადობა, წინააღმდეგ შემთხვევაში სპეციალური საშუალებებით შევწყვეტთ აქციას — შს მინისტრის მოადგილე
-
გადახედვაპარლამენტში უსაფრთხოების წითელი დონე ამოქმედდა პარლამენტში უსაფრთხოების წითელი დონე ამოქმედდა
-
გადახედვამამუკა მდინარაძე: აღმოჩნდა, რომ 12-მილიმეტრიანი თიაქრით დავდიოდი, ამიტომ ვერ ვიყავი დღეს, ჩათვალეთ, 84-ე ხმა ჩემია მამუკა მდინარაძე: აღმოჩნდა, რომ 12-მილიმეტრიანი თიაქრით დავდიოდი, ამიტომ ვერ ვიყავი დღეს, ჩათვალეთ, 84-ე ხმა ჩემია
-
გადახედვა"მნიშვნელოვანია აქციის მონაწილეები არ გაცდნენ მშვიდობიანი შეკრების უფლების ფარგლებს" — სახალხო დამცველი "მნიშვნელოვანია აქციის მონაწილეები არ გაცდნენ მშვიდობიანი შეკრების უფლების ფარგლებს" — სახალხო დამცველი
-
გადახედვაფოტოებში: აქციაზე დაშავებული მშვიდობიანი დემონსტრანტები ფოტოებში: აქციაზე დაშავებული მშვიდობიანი დემონსტრანტები
-
გადახედვაფონ დერ ლაიენი: დიდი შეშფოთებით ვაკვირდები საქართველოში არსებულ ვითარებას და ვგმობ ძალადობას თბილისის ქუჩებში ფონ დერ ლაიენი: დიდი შეშფოთებით ვაკვირდები საქართველოში არსებულ ვითარებას და ვგმობ ძალადობას თბილისის ქუჩებში
-
გადახედვავითარება რუსთაველზე — ვრცელდება ინფორმაცია რეზინის ტყვიების გამოყენების შესახებ ვითარება რუსთაველზე — ვრცელდება ინფორმაცია რეზინის ტყვიების გამოყენების შესახებ
-
გადახედვაშსს-ს განცხადება დემონსტრანტების წინააღმდეგ წყლის ჭავლისა და წიწაკის სპრეის გამოყენებასთან დაკავშირებით შსს-ს განცხადება დემონსტრანტების წინააღმდეგ წყლის ჭავლისა და წიწაკის სპრეის გამოყენებასთან დაკავშირებით
-
გადახედვააქციის მონაწილეთა ნაწილს "ქართული ოცნების" ოფისისკენ, ნაწილს კი — კანცელარიისკენ გადასვლისკენ მოუწოდეს აქციის მონაწილეთა ნაწილს "ქართული ოცნების" ოფისისკენ, ნაწილს კი — კანცელარიისკენ გადასვლისკენ მოუწოდეს
-
-
-
გადახედვა"დროა, ურთიერთობებმა ქუჩიდან მოლაპარაკების მაგიდასთან უნდა გადაინაცვლოს" — საპატრიარქოს განცხადება "დროა, ურთიერთობებმა ქუჩიდან მოლაპარაკების მაგიდასთან უნდა გადაინაცვლოს" — საპატრიარქოს განცხადება
-
გადახედვაშსს განცხადებას ავრცელებს — რუსული კანონის მხარდამჭერი დეპუტატები შენობიდან სამართალდამცველების დახმარებით გაიყვანეს შსს განცხადებას ავრცელებს — რუსული კანონის მხარდამჭერი დეპუტატები შენობიდან სამართალდამცველების დახმარებით გაიყვანეს
-
გადახედვასია: ოცნების 83 დეპუტატი, რომლებიც რუსულ კანონს კენჭისყრაზე მხარს უჭერენ სია: ოცნების 83 დეპუტატი, რომლებიც რუსულ კანონს კენჭისყრაზე მხარს უჭერენ
-
გადახედვადეპუტატები მალე პარლამენტს დატოვებენ, აქციის მონაწილეები პარლამენტის გვერდითა ქუჩებზე ინაცვლებენ დეპუტატები მალე პარლამენტს დატოვებენ, აქციის მონაწილეები პარლამენტის გვერდითა ქუჩებზე ინაცვლებენ
-
გადახედვაპარლამენტმა რუსული კანონი მეორე მოსმენით მიიღო პარლამენტმა რუსული კანონი მეორე მოსმენით მიიღო
-
გადახედვარა არის წიწაკის სპრეი და როგორ მოვიქცეთ, თუ შეგვასხამენ რა არის წიწაკის სპრეი და როგორ მოვიქცეთ, თუ შეგვასხამენ
-
გადახედვა9 აპრილის ქუჩაზე დიდი რაოდენობის სპეცრაზმი და საპოლიციო ძალებია მობილიზებული 9 აპრილის ქუჩაზე დიდი რაოდენობის სპეცრაზმი და საპოლიციო ძალებია მობილიზებული
კომენტარები