"საუკუნის დებატები" – რა მოხდა, როცა ჟიჟეკი და პეტერსონი ერთმანეთს შეხვდნენ
განსხვავებულ სააზროვნო პლატფორმებზე მდგომმა მოაზროვნეებმა ტორონტოში ბედნიერებაზე, კაპიტალიზმსა და მარქსიზმზე ისაუბრეს, თუმცა ღონისძიებამ, რომელიც "ტიტანების ბრძოლად" იყო შეფუთული, ამგვარი შეგრძნება ნამდვილად ვერ დატოვა.
"საუკუნის დებატები", "გონების სამეფოში მიმდინარე ორთაბრძოლა" - რომ არ გცოდნოდათ, რომ საუბარი დებატებზეა, გეგონებოდათ, რომ მძიმეწონიან მოკრივეთა შეჯიბრებაზე მიგიწვიეს: ერთ კუთხეში ჯორდან პეტერსონი, ადგილობრივი ბიჭი, მეორე კუთხეში კი - სლოვენიელი ექსცენტრული ფილოსოფოსი, სლავოი ჟიჟეკი.
პეტერსონმა საკუთარ შესავალ სიტყვაში აღნიშნა, რომ ამ შეხვედრის ბილეთები ბოლოს იმაზე უფრო მაღალ ფასად იყიდებოდა, ვიდრე Maple Leafs-ის პლეიოფის თამაშისა, რომელიც ქალაქის მეორე ბოლოში მიმდინარეობდა. დაუჯერებელია, არა?
პეტერსონი და ჟიჟეკი 21-ე საუკუნეში ინტელექტუალური ცხოვრების საბაზისო ფაქტის ილუსტრაციას წარმოადგენენ: ჩვენ ჩვენი მტრებით განვისაზღვრებით.
პეტერსონმა პოპულარობა უმეტესად პოლიტკორექტულობის უარყოფით მოიპოვა: მისი ცნობადობის მასშტაბი მეტნაკლებად იდენტობის პოლიტიკის ზიზღით განისაზღვრება და მისი რეპუტაცია ამაზე უფრო არის დამყარებული, ვიდრე მის წიგნებზე. რაც შეეხება ჟიჟეკს, მას პოსტმოდერნული თეორიის უგულებელყოფითა და პოლიტკორექტულობის აკადემიური განზომილებების კრიტიკით იცნობენ.
პეტერსონის 30-წუთიანი სიტყვა აუდიტორიაში მსხდომი მისი ფანებისთვისაც კი იმედგაცრუების მიზეზი აღმოჩნდა. კომუნისტური პარტიის მანიფესტის მისეული წაკითხვა ზოგადი და ზედაპირული იყო. ისმოდა ისეთი შეფასებები, როგორებიცაა "ეს ცოტა უცნაური პუნქტია" ან "თითქმის ყველა იდეა არასწორია".
პეტერსონის სიტყვა ჰგავდა ლექტორის მცდელობას, ზოგადი ცოდნით გადაფაროს კონკრეტული ლექციისთვის მოუმზადებლობა. ის პალეოლითის ეპოქიდან მცირე ბიზნესის მართვამდე ყველაფერს შეეხო. ერთ-ერთ მომენტში ისიც განაცხადა, რომ ადამიანური იერარქიები ძალაუფლებით არ განისაზღვრება, რადგან ეს ზედმეტად არამყარი სისტემა იქნებოდა. ამ განცხადებას დარბაზში რამდენიმე ადამიანის სიცილი მოჰყვა, რამაც პეტერსონი თავდაცვის რეჟიმში გადაისროლა: "ვისაც ეცინება, შეიძლება ის სწორედ ასე მოქცეულიყო", - თქვა მან. მთელი გამოსვლის განმავლობაში პეტერსონს ერთხელაც არ უხსენებია დებატების საკვანძო სიტყვა, ბედნიერება.
ჟიჟეკმა გამოსვლა კრიტიკოსებზე საუბრით დაიწყო ("დღეს ყველაზე მეტად მემარცხენე ლიბერალები მესხმიან თავს") და იმედი გამოთქვა, რომ "ისინი საკუთარ საფლავებში ბრუნავენ, თუნდაც ცოცხლები იყვნენ". მისი სიტყვა ისეთივე გაფანტული იყო, როგორიც - პეტერსონისა, ის შეეხო ტრამპს, სანდერსს, დოსტოევსკის, ემიგრანტების კრიზისსა და ნაციზმის ესთეტიკას. თუკი პეტერსონი ცუდად მომზადებულ პროფესორს ჰგავდა, ჟიჟეკი უფრო სვეტის ავტორს მოგაგონებდათ, რომელმაც რამდენიმე 1000-სიტყვიანი ესსე ერთმანეთზე გადააბა. საკუთარი სიტყვა ჟიჟეკმაც პოლიტკორექტულობის კრიტიკით დაასრულა. მისი აზრით, უძლური სამყარო სწორედ ასე ნიღბავს საკუთარ მარცხს.
დებატების მთავარი სიურპრიზი კი იმის აღმოჩენა იყო, თუ რამდენი რამ შეიძლება აერთიანებდეთ ძველი სკოლის მარქსისტსა და იდენტობის პოლიტიკის კრიტიკოსს კანადიდან.
ერთს კომუნიზმი ეზიზღება. მეორესაც ეზიზღება კომუნიზმი, მაგრამ ფიქრობს, რომ კაპიტალიზმი თვისობრივ წინააღმდეგობებს შეიცავს. პირველი ეთანხმება, რომ კაპიტალიზმი წინააღმდეგობრივია და სულ ესაა. ორივეს ერთი და იგივე რამ უნდა: კაპიტალიზმი რეგულაციებით. პეტერსონისა და ჟიჟეკის შეხვედრა, შესაძლოა, 2019 წლის ისტორიაში ის უიშვიათესი შემთხვევა იყოს, როცა დებატები ზედმეტად ცივილურად წარიმართა.
ორივე მათგანს სჭირდება მტრები, დაპირისპირება, რადგან მათ გარეშე ბევრი არაფერი აქვს შესათავაზებელი: პეტერსონი არც რასისტია და არც მიზოგინი. ის კონსერვატორია. ტრიბუნასთან ის საკმაოდ თავაზიანი კაცი ჩანს და, ამის მიუხედავად, აგრესიულმა ჯგუფებმა პეტერსონი იმ ყველაფრის სიმბოლოდ აქციეს, რასაც ის არ წარმოადგენს: თუ მას საკუთარი მტრებისგან განაცალკევებთ, დაგრჩებათ სემუელ სმაილსის ან ეკჰარტ ტოლის მსგავსი ავტორი, რომელიც რთულ პრობლემებზე მარტივ პასუხებს გთავაზობთ. ცხოვრების წესები. თითქოს ასეთი რამ საერთოდ არსებობდეს.
ამ ცნობილი მოაზროვნეების ერთ სცენაზე დგომა რეალურად უფრო დიდი სანახაობა იყო, ვიდრე ყველაფერი, რასაც ისინი ამბობდნენ, თუმცა მთელი საღამოს განმავლობაში ნამდვილად იყო ერთი არაჩვეულებრივი მომენტი, რომლის გამოც ამ ყველაფრის ნახვა ღირდა.
"ჩვენ, სავარაუდოდ, აპოკალიფსისკენ მივექანებით", - თქვა ჟიჟეკმა თავისი სიტყვის ბოლოს და მას პეტერსონიც დაეთანხმა, - "და ჩემთვის ნათელი არაა, როგორ შეგვიძლია იმ პრობლემების გადაჭრა, რომელთა წინაშეც ვდგავართ". ჟიჟეკიც და პეტერსონიც თვითაღიარებული "რადიკალი პესიმისტები არიან" როგორც ხალხთან, ისე სამყაროსთან დაკავშირებით. იქნებ სწორედ აქედან გამომდინარეობს ბრაზი, რომელიც თანამედროვე ეპოქაში ყველა საჯარო დისკუსიას გასდევს: იქნებ იმიტომ კი არ ვუყვირით ერთმანეთს, რომ არ ვეთანხმებით, არამედ იმიტომ, რომ ვეთანხმებით და გამოსავლის პოვნა მაინც არ შეგვიძლია?
ჟიჟეკმაც და პეტერსონმაც იციან, რომ რეალურ გამოწვევებზე პასუხები არ აქვთ: ვგულისხმობთ გარემოს და ჩინეთის, დემოკრატიის არმქონე კაპიტალისტური ქვეყნის აღზევებას (ჩინეთის წარმატება სასაცილოდ აქცევს დებატების მთავარ თემას: დრომოჭმულ დაპირისპირებას კომუნიზმსა და კაპიტალიზმს შორის). არც ერთ მათგანს არ შეუძლია რეალობისთვის ან მომავლისთვის თვალის გასწორება. ამიტომაც ისინი თავშესაფარს სხვაგან ეძებენ.
პეტერსონი "ხასიათის სიმტკიცესა" და იუდო-ქრისტიანულ ღირებულებებს უბრუნდება (ისე, როგორც მათ თავად ხედავს). ჟიჟეკი კი პასუხების ნაცვლად თაობა X-ის ნოსტალგიას გვთავაზობს (1960-80-იანების თაობა), როცა შეგეძლო კოლეჯის ბარში მჯდარიყავი და თანატოლებთან განგეხილა, როგორ დაინახე შენი პროფესორი ქუჩაში ორი ჰოთდოგით ხელში.
სამწუხაროდ, საერთო წარუმატებლობის აღიარების მომენტი დიდხანს არ გაგრძელებულა. მოდებატეები ბუნებრივ თემას დაუბრუნდნენ: ვინ არის მტერი? ჟიჟეკმა პეტერსონს ჰკითხა, რას გულისხმობდა კულტურულ მარქსისტებში, როცა ფუკოს მსგავსი პოსტმოდერნისტი მოაზროვნეები მარქსისტები სულაც არ იყვნენ. პეტერსონმა კი ამ საკითხში, როგორც იქნა, კომპეტენტურობა გამოავლინა. მან მიმოიხილა ფრანგი მოაზროვნეები, რომლებმაც 1960-იან წლებში კლასობრივი ჩაგვრის კატეგორიები ჯგუფური ჩაგვრის კატეგორიებით ჩაანაცვლეს.
ბოლოს კი ისინი შეთანხმდნენ, რომ ყველაფერი მემარცხენე აკადემიური წრეების ბრალია. როგორც ჩანს, მათ მართლა სჯერათ, რომ აკადემიური მემარცხენეები ძლევამოსილ კულტურულ ძალას წარმოადგენენ, ნაცვლად უძლური, გაქრობის საფრთხის წინაშე მყოფი არარელევანტური ჯგუფისა.
ეს იყო ამ დებატების მთავარი ირონია: ჟიჟეკი და პეტერსონი იმდენადვე თამაშობენ მსხვერპლებს, რამდენადაც მათი "მტრები".
რომ შევაჯამოთ, პეტერსონი-ჟიჟეკის შეხვედრა მძიმეწონიან მოკრივეთა დაპირისპირებაზე მეტად გრანდ-სლემის მატჩს ჰგავდა, თუმცა ეს ნამდვილად იყო "საუკუნის დებატები", უფრო სწორად კი, "ამ საუკუნის დებატები" - დიდი ამბავი, საოცარი რიცხვები და ძალიან ცოტა რამ აჟიოტაჟის მიღმა.
-
გადახედვაქვეყნის საპრეზიდენტო არჩევნების წინ მოქალაქეებს მოკვლით ემუქრებიან — მოლდოვის პრემიერმინისტრი ქვეყნის საპრეზიდენტო არჩევნების წინ მოქალაქეებს მოკვლით ემუქრებიან — მოლდოვის პრემიერმინისტრი
-
გადახედვაესპანეთის მთავრობა ვალენსიაში დამატებით 5000 ჯარისკაცსა და 5000 პოლიციელს გაგზავნის ესპანეთის მთავრობა ვალენსიაში დამატებით 5000 ჯარისკაცსა და 5000 პოლიციელს გაგზავნის
-
გადახედვათბილისში კაცმა ყოფილი ცოლი და მისი თანამშრომელი ცივი იარაღით დაჭრა თბილისში კაცმა ყოფილი ცოლი და მისი თანამშრომელი ცივი იარაღით დაჭრა
-
გადახედვაგირჩი: ახალი არჩევნების ჩატარების ამ დროისთვის ერთადერთი ლეგიტიმური საფუძველი — ფარულობის პრინციპის დარღვევაა გირჩი: ახალი არჩევნების ჩატარების ამ დროისთვის ერთადერთი ლეგიტიმური საფუძველი — ფარულობის პრინციპის დარღვევაა
-
გადახედვალილუაშვილის თქმით, არჩევნების გაყალბების პირობებში ქვეყნის ეკონომიკური პერსპექტივები მნიშვნელოვნად გაუარესდა ლილუაშვილის თქმით, არჩევნების გაყალბების პირობებში ქვეყნის ეკონომიკური პერსპექტივები მნიშვნელოვნად გაუარესდა
-
გადახედვადიდი ბრიტანეთის "კონსერვატიული პარტიის" ლიდერი კემი ბეიდინოკი გახდა დიდი ბრიტანეთის "კონსერვატიული პარტიის" ლიდერი კემი ბეიდინოკი გახდა
-
გადახედვანინო ლომჯარია: [იოსელიანს] როგორც ჩანს ჩვენი ანგარიშების კითხვა დაგეზარათ ნინო ლომჯარია: [იოსელიანს] როგორც ჩანს ჩვენი ანგარიშების კითხვა დაგეზარათ
-
გადახედვალევან სამუშია: გაიხსნას ე.წ. შავი ყუთი და ნახოს საზოგადოებამ, ჩაიდინეთ თუ არა სისხლის სამართლის დანაშაული ლევან სამუშია: გაიხსნას ე.წ. შავი ყუთი და ნახოს საზოგადოებამ, ჩაიდინეთ თუ არა სისხლის სამართლის დანაშაული
-
გადახედვაანა ნაცვლიშვილი: "ძლიერი საქართველოს" სახელით შეგვაქვს სარჩელი სასამართლოში ანა ნაცვლიშვილი: "ძლიერი საქართველოს" სახელით შეგვაქვს სარჩელი სასამართლოში
-
გადახედვადარიუს ვიტკაუსკასი: [EU-ს გაფართოების ანგარიშზე] საქართველო ჩიხშია შესული დარიუს ვიტკაუსკასი: [EU-ს გაფართოების ანგარიშზე] საქართველო ჩიხშია შესული
-
გადახედვაიოსელიანის თქმით, რუს პროპაგანდისტზე აკრედიტაცია საარჩევნო კანონმდებლობის დაცვით გაიცა იოსელიანის თქმით, რუს პროპაგანდისტზე აკრედიტაცია საარჩევნო კანონმდებლობის დაცვით გაიცა
-
გადახედვაშალვა პაპუაშვილი: მწუხარებას გამოვთქვამ წალენჯიხის მერის, გიორგი ხარჩილავას გარდაცვალების გამო შალვა პაპუაშვილი: მწუხარებას გამოვთქვამ წალენჯიხის მერის, გიორგი ხარჩილავას გარდაცვალების გამო
-
-
გადახედვაწალენჯიხის მერი გია ხარჩილავა გარდაიცვალა წალენჯიხის მერი გია ხარჩილავა გარდაიცვალა
-
გადახედვაევროპის ქვეყნებში მცხოვრები ქართველი ემიგრანტები საპროტესტო აქციებს აანონსებენ ევროპის ქვეყნებში მცხოვრები ქართველი ემიგრანტები საპროტესტო აქციებს აანონსებენ
-
გადახედვაეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა ეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა
-
გადახედვაზაალ სამადაშვილი გარდაიცვალა ზაალ სამადაშვილი გარდაიცვალა
-
გადახედვალევან იოსელიანი: არც მე და არც ერთ სახალხო დამცველს, ვინც საქართველოში ყოფილა, არავის შეუფასებია არჩევნების ლეგიტიმურობა ლევან იოსელიანი: არც მე და არც ერთ სახალხო დამცველს, ვინც საქართველოში ყოფილა, არავის შეუფასებია არჩევნების ლეგიტიმურობა
-
გადახედვასერგეი ლებედევი: ვიმედოვნებ, რომ საქართველო დსთ-ს დაუბრუნდება სერგეი ლებედევი: ვიმედოვნებ, რომ საქართველო დსთ-ს დაუბრუნდება
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის პრეზიდენტს ტელეფონით ესაუბრა სალომე ზურაბიშვილი გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის პრეზიდენტს ტელეფონით ესაუბრა
-
გადახედვაგერმანია ირანის ყველა საკონსულოს დახურავს გერმანია ირანის ყველა საკონსულოს დახურავს
კომენტარები