მეოცე საუკუნე გამორჩეული იყო ფრანგული ლიტერატურისა და ფილოსოფიისთვის. პირველმა და მეორე მსოფლიო ომმა არაერთი გენიალური მწერალი და მოაზროვნე შექმნა, მათ შორის ჟან-პოლ სარტრი, რომლის ნაშრომებიც დღესაც ფართოდ განიხილება და უამრავი მიმდევარი ჰყავს. სარტრი არ იყო ჩვეულებრივი მოვლენა. ფრანგი მწერალი ყველასგან გამორჩეული, იშვიათი წერის სტილითა და იდეებით გამოირჩეოდა, რის გამოც მსოფლიო ლიტერატურის საუკეთესო წარმომადგენლების ნუსხაში საპატიო ადგილი დაიმკვიდრა.

ჩვენ გაგაცნობთ რამდენიმე ფაქტს მისი ცხოვრების შესახებ, რომელიც სარტრის გამორჩეულობას უსვამს ხაზს.

1. სარტრი ნობელის ლაურეატი გახდა, თუმცა ჯილდოს მიღებაზე უარი განაცხადა

1964 წელს ჟან-პოლ სარტრი ლიტერატურის დარგში ნობელის ლაურეატი გახდა. ნობელის კომიტეტმა მას შემდეგი სიტყვები მიუძღვნა: "ნობელის პრიზი გადაეცემა მას იმ ნაშრომისთვის, რომელიც მდიდარია იდეებით და სავსეა თავისუფლების სულისკვეთებითა და ჭეშმარიტების ძიებით, რომელმაც ჩვენს ეპოქაზე დიდი გავლენა მოახდინა".

მიუხედავად ასეთი დამსახურებისა, სარტრმა ჯილდოს მიღებაზე უარი განაცხადა. ამის მიზეზები მწერალმა და ფილოსოფოსმა 1964 წელს, Le Figaro-ს 26 ოქტომბრის ნომერში ახსნა.

სარტრი წერდა, რომ ის ყოველთვის უარყოფდა ოფიციალური ჯილდოების მნიშვნელობას და სწორედ ამ მიზეზით, ღირსების ლეგიონის წევრობაზეც უარი თქვა. მისი თქმით, არამხოლოდ ნობელის პრიზზე, არამედ ლენინის ჯილდოზეც უარს იტყოდა, რომ მიეღო. ნობელზე უარის თქმის მიზეზად ისიც დაასახელა, რომ არ სურდა ასოცირებული ყოფილიყო ისეთი ტიპის ინსტუტიტებთან, რომლის წინააღმდეგად გამოდიოდა როგორც მწერალი.

2. ჟან-პოლ სარტრი და ალბერ კამიუ ჯერ მეგობრები, შემდეგ კი დაპირისპირებულები იყვნენ

ფოტო: Wikimedia

ერთი ეპოქისა და პერიოდის ორი უდიდესი მოაზროვნე წლების განმავლობაში საუკეთესო მეგობრები იყვნენ. ისინი წერილებს სწერდნენ ერთმანეთს, ერთად დადიოდნენ თავყრილობებზე, ერთმანეთს უცვლიდნენ აზრებსა და იდეებს. აშშ-ში ლექციის წასაკითხად გამგზავრებული სარტრი კამიუს ახალი ფრანგული ლიტერატურის საუკეთესო წარმომადგენლადაც კი ასახელედება, თუმცა მათი მეგობრობა ცუდად განვითარდა.

მათი დაპირისპირება განსხვავებული იდეოლოგიური შეხედულებების გამო დაიწყო. პირველ რიგში, კამიუ აკრიტიკებდა სსრკ-ს პოლიტიკასა და კონცეფციას, რაც სარტრის არ მოსწონდა. ორ მწერალს ერთმანეთისგან განსხვავებული შეხედულებები ჩამოუყალიბდათ მწერლის როლზე პოლიტიკაში. სარტრი მიიჩნევდა, რომ მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მწერლებს უფრო მეტი უნდა ეწერათ პოლიტიკურ კონტექსტში, ხოლო კამიუს აზრით, მწერალი სოციალურ თემებზე უნდა კონცენტრირებულიყო, ლიტერატურა კი სოციალურად პასუხისმგებლიანი ყოფილიყო.

მათი ურთიერთობა ასეთმა განსხვავებულმა შეხედულებებმა კრახამდე მიიყვანა, თუმცა როდესაც ალბერ კამიუ გარდაიცვალა, სარტრმა მას ემოციური წერილი მიუძღვნა, რომელშიც ალბერს ქება-დიდება არ დააკლო.

3. მეორე მსოფლიო ომის დროს სარტრი გერმანელების ტყვე იყო

სარტრისა და მეორე მსოფლიო ომის ისტორია ცალკე ამბავია, თუმცა უნდა იცოდეთ, რომ ის საფრანგეთის არმიაში 1939 წელს იძულებით წაიყვანეს, როგორც მეტეოროლოგი. ერთი წლის შემდეგ, ფრანგი მწერალი გერმანელებმა შეიპყრეს და 9 თვის განმავლობაში ტყვეობაში იმყოფებოდა ნანსიში.

უცნაური სათქმელია, თუმცა სარტრისთვის ტყვეობაში ყოფნის პერიოდი ნაყოფიერი აღმოჩნდა. სწორედ ამ დროს დაწერა მან თავისი პირველი პიესა "ბარონია" და ამავე პერიოდში ნაყოფიერად გაეცნო გერმანელი ფილოსოფოსის, მარტინ ჰაიდეგერის ნაშრომებს. ამ უკანასკნელმა სარტრის ნაშრომებზე დიდი გავლენა მოახდინა, განსაკუთრებით კი მის ცნობილ ესეზე "არსებობა და არარაობა".

4. 1965 წელს სარტრმა თავისი დიასახლისი იშვილა

ფოტო: Getty Images

ჟან-პოლ სარტრის ალჟირელი დიასახლისი ჰყავდა, რომელიც არლეტა ელკაიმის სახელით არის ცნობილი. სარტრის არლეტა იმდენად უყვარდა და იმდენად მადლიერი იყო მისი გაწეული სამსახურისთვის, რომ გადაწყვიტა, შვილად აეყვანა. თანაც მაშინ საფრანგეთში შვილად აყვანა გავრცელებული ფენომენი იყო. ნაშვილები არლეტას მონათვლა ჟან-პოლ სარტრმა ცნობილ კინორეჟისორს, კლაუდ ლანზმანს სთხოვა.

5. სარტრის დაკრძალვას 50 000 ადამიანი ესწრებოდა

ჟან-პოლ სარტრის დაკრძალვა

ჟან-პოლ სარტრის დაკრძალვა

ფოტო: AP Images

საკმარისია გავიგოთ, რამდენი ადამიანი ესწრებოდა ფრანგი მწერლის დაკრძალვას, მაშინვე ცხადი ხდება, თუ რაოდენ დიდი ფიგურა იყო ის. ჟან-პოლ სარტრი 1980 წლის 15 აპრილს გარდაიცვალა, დაკრძალვის ცერემონია კი 19 აპრილს ჩატარდა. სწორედ ამ დღეს ქუჩაში 50 000 პარიზელი გამოვიდა და ქუჩაში სარტრის პატივსაცემად მსვლელობა მოაწყვეს.

ჟან-პოლ სარტრის ბიოგრაფია და მისი პირველი რომანი "გულისრევა" შაბათის შუადღეში სცენარისტმა ქეთი დევდარიანმა განიხილა. თქვენ შეგიძლიათ მოუსმინოთ ქეთის წარდგენას და კიდევ უფრო მეტი გაიგოთ ცნობილი ფრანგი მწერლის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის შესახებ.