თუ ოდესმე სპაგეტი მოგიხარშავთ, გეცოდინებათ, რომ თითქმის შეუძლებელია, ქვაბში ჩაყრამდე მისი ისე გადატეხვა, რომ არ დაიმსხვრეს და თქვენ გარშემო სპაგეტის ნამსხვრევების ზვავი არ გაჩნდეს.

სპაგეტის გატეხვა ძალიან საინტერესო მოვლენაა. თუ მასზე ხელი მიგიწვდებათ, ეს თქვენ თვითონაც შეგიძლიათ შეამოწმოთ. ერთი ცალი სპაგეტი ბოლოებით დაიჭირეთ და მისი ორ ნაწილად გადატეხვა სცადეთ, ეჭვი მაქვს, რომ ორის ნაცვლად თქვენ რამდენიმე სხვადასხვა ნატეხს მიიღებთ.

ამ ფენომენს ნობელის პრემიის ლაურეატი ფიზიკოსი რიჩარდ ფეიმენი იკვლევდა, თუმცა სამწუხაროდ მან ამ კითხვაზე პასუხი სიცოცხლეში ვერ მიიღო. მისი გარდაცვალებიდან 17 წლის შემდეგ, 2005 წელს, გამოქვეყნდა ფრანგი მეცნიერების კვლევა, რომელიც სპაგეტის გადატეხვის მექანიკას ხსნიდა.

კველა მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის მეცნიერებმა ჩაატარეს და აღმოაჩინეს, რომ სპაგეტის საპირისპირო ბოლოებზე მოდებული თანაბარი ძალები მოხრისას მის გადატეხვას იწვევს. ამის შემდეგ სპაგეტის ორი განცალკევებული ნაწილი სწრაფად სწორდება, ეს კი მასში დაჭიმულობის ტალღებს ავრცელებს, რაც სპაგეტის სხვა ნაწილებშიც ტეხავს.

მართალია, მსხვრევადობის საიდუმლო გახსნეს, თუმცა მეცნიერებს აინტერესებდათ შესაძლებელია თუ არა სპაგეტის ისე გატეხვა, რომ ის მხოლოდ ორ ნაწილად გაიყოს.

ფოტო: Heisser et al./MIT

პასუხი დადებითია. მათ შექმნეს სპეციალური მოწყობილობა, რომელიც სპაგეტს ორ მთლიან ნაწილად ჰყოფს. ამისთვის საჭიროა სპაგეტი მოღუნვის პარალელურად დავატრიალოთ, ეს მასში წარმოქმნილი დაჭიმულობის ტალღების გაფანტვას უწყობს ხელს.

იმისთვის, რომ სპაგეტი იდეალურ ორ ნაწილად გავყოთ, საჭიროა ის 270 გრადუსით დავატრიალოთ, მისი ბოლოები კი 3 მმ/წმ-ით მოვღუნოთ. ექსპერიმენტების შედეგად აღმოჩნდა, რომ ეს მიდგომა ნებისმიერი სისქის სპაგეტის ორ იდეალურ ნაწილად ჰყოფს. კვლევის ფარგლებში არა ერთი, არამედ ასობით სპაგეტი დაშავდა.

შეიძლება ამ ინფორმაციით სპაგეტის ნაწილებად დამსხვრევის პრობლემა ვერ აღმოფხვრათ, მაგრამ კვლევის შედეგები მეცნიერებს გამოადგებათ განსაზღვრონ და შეისწავლონ ის ძალები, რომლებიც ორგანზომილებიანი ან სამგანზომილებიანი ობიექტების ღუნვისას ან დატრიალებისას წარმოიქმნება.