მკვლევრებმა აღმოაჩინეს გზა, თუ როგორ აღადგინონ დაბადებიდან ბრმა ზრდასრული თაგვების მხედველობა.

თაგვები მოდელირებდნენ ადამიანის თვალის ბადურის იშვიათ დარღვევას, ლებერის თანდაყოლილ ამავროზს (LCA), რომელიც ხშირად იწვევს სიბრმავეს ან მხედველობის მძიმე დაქვეითებას დაბადებისას. როგორც ჩანს, ეს მემკვიდრეობითი მდგომარეობა გამოწვეულია ბადურასა და მის სინათლის აღქმის უნარებთან ასოცირებული ათეულობით გენიდან რომელიმეს მუტაციით.

მკვლევრები რამდენიმე ათეული წლის განმავლობაში მუშაობდნენ მკურნალობაზე, რომელსაც შეუძლია აღადგინოს დაზიანებული ან დისფუნქციური ფოტორეცეპტორები თვალის ამ ნაწილში. ზოგიერთი სტრატეგია მოიცავს ბადურის იმპლანტებს, გენის რედაქტირების ინტერვენციებსა და წამლებით მკურნალობას.

ეს განვითარებადი თერაპიები სხვადასხვა დონის წარმატებით აძლიერებს მხედველობას, მაგრამ სინთეზური ნაერთები, რომლებიც მიზანში იღებს ბადურას, განსაკუთრებით იმედისმომცემია მათთვის, ვისაც აქვს მუტაციები, რომლებიც პროცესში ითრევს ჩხირის ფოტორეცეპტორებს.

ჩხირები არის ფოტორეცეპტორები თვალის უკანა მხარეს, რომლებიც გრძნობენ ბუნდოვან სინათლეს. ეს სპეციალიზებული ნეირონები იყენებს ბიოქიმიური რეაქციების სერიას, რათა სენსორული სინათლე გარდაქმნას ელექტრულ სიგნალად, რომ ტვინის დანარჩენმა ნაწილმა იგი წაიკითხოს.

ბადურის ჩხირების სინათლისადმი მგრძნობიარე პიგმენტები შთანთქავს სინათლის დაბალ დონეს, გარდაქმნის მოლეკულა 11-cis რეტინალურს ყველა ტრანს ბადურაში, რაც თავის მხრივ წარმოქმნის იმპულსს, რომელიც მიემართება ოპტიკური ნერვიდან ტვინში.

LCA-ს მქონე ბავშვებზე წინა კვლევებმა აჩვენა, რომ სინთეზური რეტინოიდების მკურნალობა შეიძლება დაეხმაროს მხედველობის გარკვეული დაკარგვის კომპენსაციას პირდაპირ თვალში შეყვანისას. მაგრამ როგორ მოქმედებს ეს მკურნალობა ამ მდგომარეობის მქონე ზრდასრულებზე, ჯერჯერობით კარგად არ ვიცით.

"მიუხედავად იმისა, რომ მიღწეულია გარკვეული პროგრესი, ჯერ კიდევ უცნობია, რამდენად შეიძლება ზრდასრულთა ვიზუალური სქემების აღდგენა სრულად ფუნქციურ მდგომარეობაში ვიზუალური ქერქის დონეზე ბადურის დეფექტის გამოსწორებისას", — აღნიშნეს მკვლევრებმა.

ტრადიციულად, ითვლებოდა, რომ ტვინის ვიზუალური სისტემა ყალიბდება და ძლიერდება ადრეულ ასაკში განვითარების გარკვეულ ეტაპებზე. თუ თვალი არ არის გავარჯიშებული ამ კრიტიკულ პერიოდებში, მაშინ ტვინში ვიზუალური ქსელები შეიძლება არასდროს იყოს მხედველობისთვის სათანადოდ დაკავშირებული, რაც გამოიწვევს მხედველობის დეფიციტს მთელი სიცოცხლის განმავლობაში.

მაგრამ ძუძუმწოვრების მხედველობის სისტემა შეიძლება არც ისე ხისტად იყოს დაქსელილი, პირიქით — შეიძლება, ვარაუდებისგან განსხვავებით, ბევრად უფრო მოქნილიც იყოს.

ამ იდეის შესასწავლად მკვლევრები შვიდი დღის განმავლობაში აძლევდნენ სინთეზურ რეტინოიდს ბადურის გადაგვარებით დაბადებულ ზრდასრულ მღრღნელებს. მკურნალობა საბოლოოდ წარმატებული იყო ცხოველთა სინათლის მგრძნობელობის ნაწილობრივი და მათი სინათლით ორიენტირებული ტიპური ქცევის აღდგენის კუთხით. მკურნალობიდან ცხრა დღის შემდეგ, მხედველობის ქერქში გაცილებით მეტი ნეირონი აქტიურდებოდა ოპტიკური ნერვის მიერ. ეს იმაზე მეტყველებს, რომ მხედველობის ცენტრალური გზა, რომელიც აწვდის ინფორმაციას თვალიდან მხედველობის ქერქში, შეიძლება მნიშვნელოვნად აღდგეს რეტინოიდული მკურნალობით, თუნდაც ზრდასრულ თაგვებში.

"გულწრფელად რომ ვთქვათ, გაოგნებული ვიყავით იმით, თუ რამდენად გადაარჩინა მკურნალობამ მხედველობაში ჩართული ტვინის სქემები", — ამბობს ნეირობიოლოგი სუნილ განდი კალიფორნიის უნივერსიტეტიდან. "მხედველობა მოიცავს უფრო მეტს, ვიდრე ხელუხლებელი და მოქმედი ბადურაა. ის იწყება თვალიდან, რომელიც აგზავნის სიგნალებს მთელ ტვინში. ვიზუალური აღქმა რეალურად ტვინის ცენტრალურ სქემებში ხდება."

კვლევა მხოლოდ თაგვებზე ჩატარდა, თუმცა, ნეირომეცნიერების აზრით, იგი ადამიანის მხედველობის სისტემაზეც გვაწვდის სასარგებლო ინფორმაციას. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ბავშვობაში მხედველობის ნაკლებობა სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ მხედველობა ვერასოდეს აღდგება ზრდასრულ ასაკში.

საჭიროა შემდგომი კვლევები ცხოველების მოდელებზე. მაგრამ, შესაძლოა, ერთ დღეს, ნეირომეცნიერებს მიეცეთ შესაძლებლობა, შეამოწმონ, მსგავს სარგებელს მოუტანს თუ არა ზრდასრულ ადამიანებს ეს მკურნალობა. ეს უკანასკნელი ადასტურებს იმას, რომ, შესაძლოა, მხედველობას ფარული პოტენციალი ჰქონდეს, რომელსაც მხოლოდ გააქტიურება სჭირდება.