პონტო, ზღვა ვრცელი

დმანისის რაიონის ერთ პატარა, მთიან სოფელს ჩემი სოფელი ჰქვია, გორა. მერე რა, რომ სულ უფრო და უფრო იშვიათად ვხვდები იქ. სამაგიეროდ, არასდროს დამავიწყდება ქვის სახლები, მკაცრი ბუნება, ზანზალაკების ხმა საღამოობით, ძროხების დაბრუნებისას, რძის, ყველის, ფუნის, მოხარშული კარტოფილის, ნივრის და კვამლის სუნი, კარაქის სადღვები, უგემრიელესი, ცოტა მძაფრსუნიანი ყველი და პონტოური ენა, რომელზეც ხმამაღლა და თითქოს ჩხუბით ლაპარაკობდნენ თავსაფრიანი ქალები.

ეს ჩემი ბავშვობაა, ახლა კი სევდიანი აწმყო — იქ მომრავლებული საფლავები ღვთისმშობლის სახელობის ეკლესიის ეზოსა და სასაფლაოზე. თუ ბერძნულ მითოსსა და ფილოსოფიაში მოგზაურობა გინდათ, ამ საფლავის ქვების წარწერების წაკითხვა მოგიწევთ — არისტოტელე, სოკრატე, ჰერაკლე, ათენა და კიდევ ბევრი სახელი თავისივე ბერძნული გვარით ჩემი წინაპრები და წინაპრების წინაპრები.

მე პონტოელი ბერძენი ვარ, სამშობლოდან — შავიზღვისპირა ქალაქიდან საუკუნეების წინ გამოდევნილი. ვიცი თუ არა რამე? — ბევრი, წაკითხული, ამბად გაგონილიც — ტრაპიზონის წმინდა დიმიტრის სახელობის ტაძრის წინამძღვრისა და მისი ბევრი შვილის შესახებ, რომელთაგან ერთ-ერთი-ჩემი პაპის პაპა აღმოჩნდა, კავკასიისკენ შეცდომით წამოსულმა სახლი მთიან დმანისში მოძებნა, იქ პატარა ეკლესიაც ააშენა. ეს ეკლესია დღესაცაა, 28 აგვისტოს იქ სხვადასხვა ქვეყნიდან ჩამოსული პონტოელი ბერძნები იკრიბებიან. ეს უბერებელი, დაუვიწყარი ტრადიციაა, აგვისტოს ბოლოს აუცილებლად უნდა დაბრუნდე წინაპრების სოფელში.

ნოდარ დუმბაძის მოთხრობა ჰელადოს ხომ გახსოვთ? ამბავი სოხუმიდან საბერძნეთში ვერდაბრუნებულ ბიჭზე, იანგულიზე, რომელიც სამუდამოდ შავი ზღის ნაპირზე დარჩა. მხოლოდ მოთხრობა წაგიკითხავთ, თუ ეკრანიზაციაც გინახავთ? ეს ის იშვიათი მხატვრული ფილმია, სადაც პონტოური დიალექტი ისმის. იანგულის ამბავი ერთი პატარა წვეთია იმ დიდი ისტორიისა, რთული, ტრაგიკული საუკუნეებისა, დაკარგვის, სიკვდილის და დაბრუნებისა, რასაც პონტოელ ბერძენთა ისტორია ჰქვია.