The Atlantic-ის ჟურნალისტი და მწერალი, დერეკ ტომპსონი გვიყვება, რისი სწავლება შეუძლია მონადირე-შემგროვებელ საზოგადოებებს სამუშაოს, დროისა და ბედნიერების შესახებ.

რამდენიმე თვის წინ ჩემს კოლეგასთან გრძელ დისკუსიაში ჩავები იმის შესახებ, თუ საიდან წარმოიშობა კვირა დღის შიშები — შფოთვის მოზღვავება, რომელსაც ბევრი ჩვენგანი დასვენების მიწურულს, სამუშაო კვირის მოახლოებისას გრძნობს. მან თქვა, რომ მიზეზი გვიანდელი კაპიტალიზმისეული სამუშაო სტრესის და სამსახურის არასაიმედოობის გამანადგურებელი ნარევი იყო. მაგრამ კაპიტალიზმი ორშაბათიდან შაბათამდეც არსებობს და რატომ არის მაინცდამაინც კვირა დღე შფოთვის ასე გამორჩეულად გამომწვევი?

უფრო ღრმა მიზეზი, ჩემი აზრით, თანამედროვე სამყაროს ფსიქოლოგიასთანაა კავშირში. წარმოიდგინეთ 21-ე საუკუნეში მომუშავე ადამიანი, რომელსაც ფიქრის ორი რეჟიმი აქვს: პროდუქტიულობის გონება და დასვენების გონება. როდესაც პირველის გავლენის ქვეშ ვართ, ჩვენ დროზე და შედეგზე კონცენტრირებულ არსებად გარდავისახებით. ჩვენი მიზანია, დავუმტკიცოთ მსოფლიოს და, პირველ რიგში, საკუთარ თავს, რომ ნაყოფიერნი ვართ. დასვენების რეჟიმში კი მომუშავე მანქანის ხმა ცხრება; საშუალება გვეძლევა, ვუყუროთ ფილმს ან ჩავცალოთ ჭიქა ღვინო ისე, რომ არ ვინერვიულოთ, რა გავლენას იქონიებს ეს ჩვენს რეპუტაციაზე ან შრომისუნარიანობის შეფასებაზე. კვირაში რამდენიმე საათით, ყოველი კვირა დღის საღამოს ჩვენში ამ ორ პერსპექტივას შორის ფსიქოლოგიური ომი მიმდინარეობს. პროდუქტიულობის რეჟიმის ამოქმედებასთან ერთად ჩნდება განტვირთვით გამოწვეული ბრალეულობის განცდა. ხოლო დასვენების რეჟიმის შესუსტებასთან ერთად იღვიძებს სამუშაო დღის წნეხთან დაკავშირებული მომავლის შიში.

კარგი იქნებოდა, მარტივად შეგვეძლებოდა ჩვენი დანაწევრებული ცხოვრების მართვა — თუმცა, იქნებ, სიმარტივე ის სულაც არ არის, რაც უმეტესობა ჩვენგანს უნდა? 2012 წელს მერილენდის უნივერსიტეტის სოციოლოგმა, ჯონ რობინსონმა, მიმოიხილა ბოლო 40 წელიწადში ჩატარებული გამოკითხვები ბედნიერებასა და დროის მენეჯმენტზე. მათში ამერიკელებს ეკითხებოდნენ, რამდენად ხშირად გრძნობდნენ თავს ისე, თითქოს "ზედმეტი დრო" ჰქონდათ ან "ეჩქარებოდათ". როგორც რობინსონმა დაადგინა, ყველაზე ბედნიერი ხალხი იყო "არასოდეს–არასოდეს" კატეგორიის ადამიანები — ისინი, ვინც ამბობდნენ, რომ ძალიან იშვიათად გრძნობდნენ მოწყენილობასაც და დროის არქონით გამოწვეულ სტრესსაც. თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ეს ადამიანები მუშაობით თავს არ იწუხებდნენ. მათი დღის განრიგი შეესაბამებოდა მათი ენერგიის დონეს, ხოლო სამუშაო მათ ყურადღებას ისე მოითხოვდა, რომ დღის ბოლოს გათანგვას არ გრძნობდნენ. თავისი კვლევის შემაჯამებელ სტატიაში რობინსონმა წარმოადგინა ბედნიერების ფორმულა: "ბედნიერება ნიშნავს, იყო საკმარისად დატვირთული".

ბედნიერებაზე კონცენტრირებული სათაურის მიუხედავად, რობინსონის ყველაზე მოულოდნელი შეფასებები ადამიანთა უკმაყოფილებას ეხებოდა. ჩვენ, შეიძლება, მუდმივად ვჩიოდეთ ჩვენი მომთხოვნი გრაფიკის გამო, თუმცა ბედნიერების რეალური მკვლელი, სინამდვილეში, გრაფიკის არარსებობა აღმოჩნდა. მკვლევრის თქმით, "საკმარისად დატვირთულ" ადამიანებზე გაცილებით უბედურნი აღმოჩნდნენ ისინი, ვისაც ბევრი ზედმეტი დრო ჰქონდათ. რობინსონმა, სამუშაო სივრცესთან დაკავშირებული სხვა კვლევების მსგავსად, აღმოაჩინა, რომ ადამიანები გასაოცრად გაღიზიანებულები არიან, როდესაც საქმით არ არიან დაკავებულები — თუნდაც მასში გასამრჯელოს არც კი იღებდნენ.

რობინსონის ბედნიერების სკალის ბოლოში "უბედურების უკონკურენტო დონით" მოხვდნენ ისინი, ვინც იმის მიუხედავად, რომ დიდად დატვირთული სამუშაო გრაფიკი არ ჰქონდათ, თავს თითქმის ყოველთვის დაკავებულად გრძნობდნენ. ესაა ფსიქოლოგიური ტანჯვა უმიზნო ადამიანის, რომლისთვისაც უსაქმურობის დაძლევის გადაუდებელი მოთხოვნა, საზრისის პოვნა, სტრესის წყარო ხდება. სწორედ ამგვარი "მუდამ–მუდამ" მდგომარეობა მეჩვენა თანამედროვე შფოთვის, კვირა დღის შიშების მსგავსი — იმ განსხვავებით, რომ რობინსონის მიერ აღწერილი სტრესი მთელი კვირა გრძელდება.

საიდან მოდის ეს უცნაური მოთხოვნა, დაკავებულად ვიგრძნოთ თავი ან დრო სტრუქტურირებულად აღვიქვათ მაშინაც კი, როდესაც კვირა დღეს ტახტზე ვართ წამოწოლილნი? ნუთუ ეს ჩვენი დნმ–ის ნაწილია? ან ის, იქნებ, ისევეა ინდუსტრიალიზებული კულტურის გამოგონება, როგორც ფურცლის სამაგრი ან მიკროჩიპი? ამ კითხვას პასუხი რომ გავცეთ, უნდა გავიგოთ, როგორი იყო ადამიანის ცხოვრების ტექსტურა ისტორიის განმავლობაში — მანამ, სანამ ცივილიზაცია და სამუშაო კვირა შემოაბიჯებდა ჩვენს ყოფაში. ამისათვის ჩვენი ეპოქიდან უნდა გვყავდეს ისეთი დამკვირვებელი, რომელიც მონადირე-შემგროვებლებთან ერთად იცხოვრებდა და თავის თავზე გამოცდიდა მათ დამოკიდებულებას სამუშაოს, დროისა და ბედნიერებისადმი.

ანთროპოლოგმა ჯეიმს სუზმანმა ამის მსგავსი რამ გააკეთა. მან 30 წელი მიუძღვნა ბუშმენების კვლევას — ტომის, რომლის წევრებიც მე-20 საუკუნემდე იზოლირებულად ცხოვრობდნენ ნამიბიასა და ბოტსვანაში, სანამ ადგილობრივი ხელისუფლება შეიჭრებოდა მათ საცხოვრებელ გარემოში. სუზმანი თავის ახალ წიგნში, მუშაობა: ღრმა ისტორია, ქვის ხანიდან რობოტების ხანამდე, ბუშმენების ტომის წევრებს ჯანმრთელ და ბედნიერ ადამიანებად აღწერს. მათ მუშაობის დროის მინიმუმამდე დაყვანა სრულიად კომფორტულად აგრძნობინებთ თავს და შესანიშნავად გამოსდით ისეთი წეს-ჩვეულებების შექმნა, რომლებიც ტომის წევრებს შორის კონკურენციასა და სტატუსის მოპოვების სურვილს ახშობს.

ფრთხილი ანთროპოლოგიური კვლევის სოციოლოგიასთან და ფსიქოლოგიასთან შეხამებით, სუზმანი სვამს კითხვას, თუ როგორ გავხდით იმ მცირემასშტაბიან თემთა წევრებზე უფრო დატვირთულები და უფრო უბედურები, რომელთაგანაც განვითარდა ჩვენი ცივილიზაცია. და თუ არსებობს თანამედროვეობის მოთხოვნებთან და ზეწოლასთან გამკლავების უკეთესი გზები, შეუძლია მათი ჩვენება ბუშმენების ტომს?

სუზმანის დაკვირვებით, მუშაობის უნარია ის, რაც განასხვავებს ცოცხალ ორგანიზმს — პირველ რიგში კი, ადამიანს — უძრავი მატერიისგან: "მხოლოდ ცოცხალი არსებები ეძებენ მუდმივად ენერგიას და იჭერენ მას, რათა იცოცხლონ, გაიზარდონ და გამრავლდნენ". თუმცა, ამის მიუხედავად, სწორედ მუშაობის საპირისპირო, მილიონწლიანი ისტორიის მქონე მოცლილობაა ის, რაც კაცობრიობის განსაკუთრებულობას უსვამს ხაზს — ხსნის მის გასაოცარ პროგრესს და იმ უკმაყოფილების მიზეზს, რომელიც განვითარების ამ დიდ ნაბიჯებს მოყვა.

როგორც ვიცით, 2.5 მილიონი წლის წინ ჩვენი ავსტრალოპითეკი წინაპრები ძალიან გავდნენ ისეთ თანამედროვე პრიმატებს, როგორებიც შიმპანზეები არიან. ეს უკანასკნელები საჭმლის მოპოვებასა და ჭამაში დღეში დაახლოებით 8 საათს ხარჯავენ. და როდესაც არ იკვებებიან, გორილებს და შიმპანზეებს 9-12 საათის განმავლობაში ძინავთ. მსგავსი რუტინა დღე-ღამის ნათელი პერიოდიდან ბევრ დროს არ ტოვებს ისეთი რეკრეაციული აქტივობებისთვის, რომლებიც ზანტად ფხანვაზე მეტ ენერგიას მოითხოვს.

ცეცხლმა ყველაფერი შეცვალა. ანთროპოლოგებმა ზუსტად არ იციან, როგორ მოათვინიერა ადამიანმა პირველად ცეცხლი დაახლოებით ერთი მილიონი წლის წინ. თუმცა აშკარაა, როგორად ჩამოაყალიბა ადამიანი ცეცხლმა. ხორცისა და ბოსტნეულის შერბილებით ცეცხლი წინასწარ ამუშავებს ჩვენს საკვებს, რითაც საშუალებას გვაძლევს, შევჭამოთ და შევინარჩუნოთ მეტი კალორია ნაკლებ დროში. მტაცებლების შეშინებით კი მან საშუალება მისცა ჩვენს წინაპრებს, ჩამოსულიყვნენ ხეზე გაკეთებული საწოლებიდან და უსაფრთხოდ დაეძინათ მიწაზე. სწრაფი ძილის ფაზის (REM) გახანგრძლივებამ მათი მეხსიერება და კონცენტრაციის უნარი გააუმჯობესა. ცეცხლმა ასევე საშუალება მისცა ადამიანებს, გაზრდოდათ ბევრი ენერგიის მომთხოვნი ტვინები, რომლებიც ჩვენი კალორიების დაახლოებით მეხუთედს მოიხმარენ — ბევრად მეტს, ვიდრე სხვა პრიმატების ტვინები.

ჩვენი გონებისა და თავისუფალი დროის გაზრდით ცეცხლმა ადამიანს გაუჩინა მოწყენილობის, სიხარულის, ხელობისა თუ ხელოვნების უნარი. და როგორც ვვარაუდობთ, ჩვენმა ჰომო საპიენსმა წინაპრებმა სიხარულით მიიღეს თავისუფალი დროის საჩუქარი.

როგორც სუზმანმა საკუთარი დაკვირვებისა და სხვა ეთნოგრაფების კვლევებიდან შეიტყო, ბუშმენების ტომი დღეში 2,140 კალორიის ოდენობის საკვების მოპოვებაში კვირაში საშუალოდ 17 საათს ხარჯავდა. ხოლო კიდევ 20 საათს საშინაო საქმეებს უთმობდა. ასე მათ უფრო მეტი თავისუფალი დრო რჩებოდათ, ვიდრე სრულ განაკვეთზე მომუშავე, ტიპურ ამერიკელს, რომელიც კვირაში დაახლოებით 44 საათს ხარჯავს მუშაობაში — ესეც მაშინ, თუ საშინაო საქმეებსა და ბავშვის მოვლას არ მივათვლით. ბუშმენების ტომმა საუკუნეების განმავლობაში შეძლო, თავი აერიდებინა სურვილისთვის, რომელიც "პროდუქტიული" აქტივობებით გამოატენინებდა თავისუფალ დროს. დღისით ისინი ბავშვებთან ერთად დადიოდნენ და ასწავლიდნენ მათ, როგორ ამოეცნოთ ცხოველთა ნაკვალევი, თუმცა ასევე უსაქმურობდნენ, ჭორაობდნენ და ფლირტაობდნენ. ცეცხლით განათებული საღამოებისას მღეროდნენ, ცეკვავდნენ და ამბებს ყვებოდნენ. ერთმა ანთროპოლოგმა, რომელიც 1960-იან წლებში სხვა მონადირე-შემგროვებელ ტომს, ჰადზას იკვლევდა ჩრდილოეთ ტანზანიაში, ამ ტომის წევრები დაახასიათა, როგორც პატარა ფსონებზე მოთამაშეები, რომელნიც დღეებს აზარტულ თამაშებში ისრების მოგება–წაგებაში ატარებდნენ.

და მაინც, როგორ მოვხვდით ამ სამყაროდან ისეთ კულტურაში, რომელშიც დასვენება ისევ სამუშაოსთვის არსებობს — რომელშიც რეკრეაციული აქტივობები (როგორიც არის სოციალური მედიის გამოყენება) ადამიანის წარმატებას ზომავს, ხოლო ბავშვების თამაშები (როგორიც არის ჯგუფური სპორტი) კარიერული წინსვლის წინაპირობად იქცა? სუზმანი ამ კითხვას პირდაპირ არ პასუხობს. თუმცა მისი მსჯელობა ხაზს უსვამს იმას, თუ რას ნიშნავს კვირა დღის შიშები პიროვნულ დონეზე. საქმე ისაა, რომ თანამედროვე ცხოვრებამ უფრო რთული გახადა სამუშაოს დავიწყება.

სუზმანი ყურადღებას ამახვილებს სამუშაოს ცვალებად ბუნებაზე. ის იშველიებს ფრანგი სოციოლოგის, ემილ დიურკემის ნაშრომს, რომელშიც მეცნიერმა აღნიშნა, რომ "პრიმიტიულ" და კომპლექსურ საზოგადოებებს ურთიერთთავსებადობის ცნებასთან განსხვავებული დამოკიდებულებები აქვთ. მონადირე-შემგროვებლებთან ბელადები და შამანები მონადირეების ან შემგროვებლების როლებსაც ითავსებდნენ. გადაკვეთილმა მოვალეობებმა შექმნა ერთობის ძლიერი განცდა. ეს განცდა კიდევ მეტად მტკიცდებოდა იმ ადათებისა და რელიგიის მიერ, რომლებიც ძალაში, უნარებსა და ამბიციებში ინდივიდუალურ სხვაობებს ღირებულებას არ აწერდნენ. ერთობლივი შრომა ნიშნავდა ერთობლივ ღირებულებებს.

მაგრამ ინდუსტრიულ ეკონომიკაში იურისტები არ ატარებენ ტვინის ოპერაციებს და სამხედრო ინსტრუქტორები არ კრეფენ ხორბლის მოსავალს — აქ განსხვავებულ უნართა მომთხოვნი სხვადასხვა სამუშაო სხვადასხვა გასამრჯელოს იძლევა. როდესაც სპეციალიზაციის ფენომენი გავრცელდა და სამუშაოს უკეთესად შესრულებისთვის დაჯილდოება დაიწყო, კონკურენციის კულტიც გაჩნდა. წარმატებაზე ორიენტირებულებმა დაიჯერეს, რომ შეეძლოთ და უნდა ეშრომათ უკეთესი ხელფასისთვის, უფრო დიდი სახლისთვის, მეტი პატივისთვის ან თავბრუდამხვევი წარმატებისთვის.

იქ, სადაც ოდესღაც დასვენება იყო მიმზიდველი, ახლა მოუსვენრობა მეფობს. განვითარდა პროდუქტიულობაზე მორგებული რეჟიმი და, სავარაუდოდ, სწორედ ამის დამსახურებაა (იღბალთან ერთად) მთელი სამეცნიერო პროგრესი და ტექნოლოგიური გამომგონებლობაც. თუმცა ამასთან ერთად პროდუქტიულობაზე მორგებულ რეჟიმს ბრალი მიუძღვის იმაში, რასაც დიურკემმა "მარადიული მისწრაფების დაავადება" უწოდა, რაც, როგორც უკვე ახლა ვიცით, ქრონიკულია. როდესაც Pew Research Center-მა კვლევა ჩაატარა იმის შესახებ, თუ რა არის ბედნიერების საიდუმლო, ყველა ასაკის ამერიკელების უმეტესობამ ქორწინებაზე, ბავშვებზე ან სხვა რომელიმე სერიოზულ ადამიანურ ურთიერთობაზე მაღლა "სასიამოვნო სამსახური ან კარიერა" დააყენა. კარიერიზმი და არა ერთობა — სწორედ ეს არის თანამედროვე ყოფის დედაბოძი.

თქვენ შეიძლება თქვათ, რომ დასვენების გონებას არასოდეს ჰქონდა შანსი, მაგრამ სუზმანი ამ მოსაზრების საწინააღმდეგო ერთ ცვლილებას უსვამს ხაზს. კერძოდ, ის საუბრობს დროის — უფრო კონკრეტულად, მომავალის მიმართ ჩვენი დამოკიდებულების ტრანსფორმაციაზე. სუზმანის თქმით, ტროპიკულ კლიმატში მცხოვრები მონადირე-შემგროვებელი პატარა ტომები იშვიათად ინახავდნენ საკვებს რამდენიმე დღეზე მეტი ხნით. თავიანთი გარემოს ნაყოფიერებას მინდობილნი, ბუშმენები მუშაობდნენ მოცემული მომენტის მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად, ხოლო შემდეგ, იმის მაგივრად, რომ მომავალი დაეგეგმათ, დასასვენებლად ჩერდებოდნენ.

ამასთან შედარებით, თანამედროვე ცივილიზაციამ მომავალი კერპად აქცია. ამ ახალ დამოკიდებულებაზე გადასვლა აგრარული რევოლუციის დროს მოხდა, როდესაც ადამიანი მიწათმოქმედების პერიოდებს, თესვისა და მოსავლის აღების სეზონებს დაექვემდებარა. დროის სტრუქტურირების ეს პროცესი ფულის გამოჩენამ დაასწრაფა. მაგრამ დღეისთვის მომავალზე კონცენტრირება კარგა ხანია გაცდა მოსავლის აღების პერიოდებს და გრძელვადიან სესხებს. ახლა იგი განათლებისა და კორპორაციული განვითარების ჩვენეული აღქმის ქვაკუთხედია. ის ადგენს, რომ ახალგაზრდა სტუდენტები და მუშები დიდი სიამოვნებით დახარჯავენ ათწლეულებს იმ უნარების განვითარებაში, რომლებისთვისაც სრულყოფილ კომპენსაციას მხოლოდ წლების შემდეგ მიიღებენ.

დღეს დასავლურ კულტურაში ყველაზე ნაკლებად საკამათო ღირებულებები — ამბიციურობის საჭიროება, პროგრესის იმედი, სოციალური სტატუსის გაუმჯობესების სურვილი — ადგენენ, რომ მომავალი ყოველთვის იცვლება და ჩვენ ბუნებრივად მივისწრაფით უკეთესი ცხოვრებისკენ. თუმცა, რეალურად, მომავალზე ორიენტირებული ჩვენი ფიქრები ხშირად საოცრად ნეგატიურია და მტანჯველი შფოთვითი აშლილობების გამომწვევი მიზეზიც კი ხდება.

ზოგადსაკაცობრიო დონეზე, მომავლის დიდმა მოლოდინებმა უეჭველად გახადეს სამყარო უკეთესი. 21-ე საუკუნის მაცხოვრებლების ყოფითი ჩივილების მიუხედავად, თანამედროვე ცივილიზაციამ ბევრი ისეთი რამ შექმნა, რისთვისაც უნდა ვუმადლოდეთ მას. ელექტროღუმელები, მობილური ტელეფონები, კნუტების იუთუბვიდეოები, ასპირინი და ვაქცინები, გამათბობელი ნათურები, ნაქსოვი ხელთათმანები, ამაზონი, საპონი, კონდიციონერი — ცხოვრების გამამარტივებელ ნივთთა ჩამოთვლა შორს წაგვიყვანს. თუმცა ინდივიდუალურ დონეზე სუზმანი გვთავაზობს ამაღელვებელ დაპირებას, რომ ბუშმენებისგან რაღაც გვესწავლება იმათ, ვის ტვინებსაც ცივილიზაციამ თავბრუ დაახვია.

როგორც ჩანს, აწმყოზე ორიენტირებულ მონადირე-შემგროვებლებსაც კი სჭირდებოდათ ერთობლივი სტრატეგიების შემუშავება, რათა გაექროთ ზედმეტი მუშაობის გამომწვევი მიზეზები — უთანასწორობა, დეფიციტი, სტატუსის შური. როდესაც ბუშმენების მონადირე გამორჩეულად კარგი ნანადირევით ბრუნდებოდა შინ, ტომის სხვა წევრები გრძნობდნენ იმის საფრთხეს, რომ მას ჩადენილი გმირობის გამო თავი სხვებზე მაღლა შეიძლებოდა დაეყენებინა. "ეს დაუშვებელია", — აღნიშნა ტომის ერთმა წევრმა, — "ამიტომ ჩვენ ასეთ მონადირეს ყოველთვის ვუწუნებთ ხორცს. ამით მის გულს ვაციებთ და ლმობიერს ვხდით". მკვლევრებმა ამ პრაქტიკას "მონადირის ხორცის შეურაცხყოფა" უწოდეს.

ეს ერთადერთი წეს-ჩვეულება არ იყო, რომელიც სტატუსისთვის კონკურენციის და ძალაუფლების მოხვეჭისკენ სწრაფვის სურვილის გაქრობას ისახავდა მიზნად. სუზმანის თქმით, ტომი ასევე "მიიჩნევდა, რომ ნანადირევის მფლობელი — ადამიანი, რომელიც ხორცს ტომის წევრებში გადაანაწილებდა — იყო არა მონადირე, არამედ ის, ვისი გაკეთებული ისრითაც განიგმირა ცხოველი". ამ გზით ტომი თავის ყველაზე ნიჭიერ მონადირეებს აკონტროლებდა, რათა ჯგუფის ეგალიტარიზმი დაეცვა. ამ პრაქტიკის კიდევ ერთი მისასალმებელი შედეგი კი ის იყო, რომ "მოხუცებს, ახლომხედველებს, დეფორმირებულფეხებიანებს და ზარმაცებს ეძლეოდათ შანსი, ზოგჯერ თავადაც ყოფილიყვნენ ყურადღების ცენტრში".

ამ სტრატეგიების კითხვისას ერთდროულად რამდენიმე რამ ვიგრძენი. მე განმაცვიფრა მათმა გამჭრიახობამ და გამაოცა "განსაკუთრებული მიღწევების" აბუჩად აგდების ფენომენმა. მაგრამ, ამასთან, ისიც გავიაზრე, რამდენად არ ვიყავი მზად, ამხელა ძალისხმევა გამომეჩინა იმისთვის, რომ ჩემი თავისუფალი დროის ჰარმონიულად გატარება შემძლებოდა. ეს კი ნიშნავდა იმას, რომ ჩემი ტვინი პროდუქტიულობის რეჟიმში მრავალწლიანი ყოფნით, კვირა დღის მრავალი მშფოთვარე საღამოთი გაფუჭებულიყო.

მაგრამ, რასაც კაცობრიობის წარსულში სუზმანის მოგზაურობა გვაგებინებს, არის ის, რომ ყველაზე ნელტემპიან კულტურებშიც კი დასვენება არასოდეს ყოფილა ჩვენი თანდაყოლილი მდგომარეობა. ცივილიზაციის ფსიქოლოგიური საფასური, კვირა დღის შიშების წყევლა და ბუშმენების გაკვეთილი ერთდებიან ერთ შეტყობინებაში, რომლის გულთან ახლოს მიტანაც ღირს: მოცლილობის დაცვა სამუშაოა. მანამ, სანამ პროგრესი ჯერ არარსებულ სამყაროზე ოცნებაზეა დამოკიდებული, ისინი, ვისაც მომავლის დაგეგმვის შეწყვეტა არ შეუძლიათ, განწირულები არიან, იმუშაონ ცხოვრებისთვის, რომლითაც ბოლომდე ვერასოდეს დატკბებიან.