რატომ შეიკრიბა ათასობით გერმანელი 1951 წელს ნაცისტებისთვის სოლიდარობის გამოსაცხადებლად
70 წლის წინ, გერმანიის ქალაქ ლანდსბერგში სიკვდილისმისჯილი ნაცისტების მხარდასაჭერად ათასობით ადამიანი შეიკრიბა. ეს მოვლენა მოწმობს, რამდენად ვერ იაზრებდა დანაშაულის სიმძიმეს გერმანიაში მცხოვრები ხალხის ნაწილი.
მიუნხენის დასავლეთით, ქალაქიდან 60 კილომეტრის მოშორებით, მდებარეობს ქალაქი ლანდსბერგი ლეხზე. 1951 წლის 7 იანვარს, კვირა დღეს, საგანგებოდ გამოწყობილი 4 000-მდე ადამიანი, ანუ ქალაქის მაშინდელი მოსახლეობის თითქმის მესამედი, ბაზრის მოედანზე გავიდა. მეორე მსოფლიო ომის დასრულებიდან ექვსი წლის შემდეგ, გერმანია ძალების აღდგენას ცდილობდა, ქვეყანაში კი ეგრეთ წოდებული ეკონომიკური სასწაული ხდებოდა.
დემონსტრანტები ირწმუნებოდნენ, რომ ქრისტიანული მიზანი ამოძრავებდათ — ისინი ითხოვდნენ, ლანდსბერგში დაპატიმრებული 28 სიკვდილისმისჯილი შეეწყალებინათ. სასიკვდილო განაჩენი ბრალდებულებს აშშ-ის სამხედრო სამართლის უწყებამ გამოუტანა, ლანდსბერგში კი მალევე გავრცელდა ხმა, რომ მისი აღსრულება ძალიან მალე იყო დაგეგმილი.
"ქალაქის მოსახლეობის ყველა ჯგუფის წარმომადგენლობა იყო შეკრებილი იმ დღეს", — იხსენებს ლანდსბერგში მდებარე ჰოლოკოსტის ევროპული მემორიალის დირექტორი, მანფრედ დაილერი, — "იქ იყო ქალაქის მერი, საბჭოს თანამშრომლები და სახელმწიფო პარლამენტის წევრებიც კი".
თუმცა, გამოცხადებული სოლიდარობა ჩვეულებრივ პატიმრებს როდი მიემართებოდათ. სიკვდილისმისჯილები იყვნენ ის ადამიანები, ვინც კაცობრიობის წინაშე ჩადენილ დანაშაულში ცნეს ბრალდებულებად. მაგალითად, მათ შორის იყო ოსვალდ პოლი, რომელიც შუცშტაფელის სამხედრო ერთეულის მთავარ ეკონომიკურ და ადმინისტრაციულ განყოფილებას ხელმძღვანელობდა, შესაბამისად, ჰოლოკოსტის მოწყობაში დიდი წვლილი მიუძღოდა.
სიკვდილიმისჯილებს შორის იყო ოტო ოლენდორფიც. იგი შუცშტაფელის შესრულებულ იმ დავალებას მეთაურობდა, რომელმაც 90 ათასზე მეტი მოქალაქის სიცოცხლე შეიწირა. 1941 წლის სექტემბერში მისმა ნაწილმა შუცშტაფელის ლიდერს, ჰაინრიხ ჰიმლერსა და რაიხის უშიშროების საბჭოს შეატყობინა, რომ მათზე მინდობილი ადგილები "ებრაელებისგან იყო გაწმენდილი". 19 აგვისტოდან 25 სექტემბრამდე 8 890 ებრაელი და კომუნისტი მოკლეს, მთლიანობაში კი დაღუპულების რაოდენობამ 17 315 შეადგინა.
პოლი და ოლენდორფი მეორე მსოფლიო ომის დასრულებიდან მალევე დააკავეს და ასობით სხვა პატიმრის მსგავსად, ლანდსბერგში გაგზავნეს განაჩენის მოლოდინში.
ლანდსბერგი — პატარა ქალაქის მტკივნეული ისტორია
ლანდსბერგის ისტორიის გამორჩეული ნაწილი ჯერ კიდევ მეოცე საუკუნის ადრეულ წლებში იწყება. 1924 წელს აქ ადოლფ ჰიტლერი იყო დაპატიმრებული. სწორედ ტყვეობისას დაწერა მისი ცნობილი ანტისემიტური წიგნი, ჩემი ბრძოლა. ნაცისტური რეჟიმის დამყარებისა და მეორე მსოფლიო ომის დაწყების შემდეგ აქ საკონცენტრაციო ბანაკი შეიქმნა, სადაც 23 ათას ადამიანს გერმანული იარაღის საწარმოებლად ამუშავებდნენ. ბანაკში მოხვედრილი ადამიანების უმეტესობა აღმოსავლეთ ევროპიდან შემოყვანილი ებრაელი იყო; მუშაობის პრინციპი კი ნაცისტური სახელმწიფოსთვის დამახასიათებელი იყო — "განადგურება შრომით".
ომის დასრულების შემდეგ ათასობით ებრაელმა გაჭირვებით განაგრძო ქალაქში, ყოფილი ბარაკების ნაწილში, ცხოვრება. მათი უმეტესობა აშშ-ში ან 1948 წელს შექმნილ ისრაელის სახელმწიფოში წასვლას ელოდებოდა.
ჰოლოკოსტს გადარჩენილების საპასუხო პროტესტი
1951 წლის 7 იანვარს, როცა ჰოლოკოსტს გადარჩენილებმა ლანდსბერგის ბაზრის მოედანზე შეკრებილი ხალხის შესახებ შეიტყვეს, თავადაც გავიდნენ დემონსტრაციაზე და ნაცისტური რეჟიმის მსხვერპლებისადმი გამოხატეს სოლიდარობა.
თუმცა, მოედანზე მისვლისას მათ წამყვანი პოლიტიკური ფიგურებისგანაც მოისმინეს სოლიდარული განცხადებები დამნაშავეებისადმი. დაილერის თქმით, "გებარდ სილოსმა, ბუნდესტაგის წევრმა, სიტყვით გამოსვლისას მკაცრად გააკრიტიკა ნიურნბერგის პროცესი და განაცხადა, რომ ამერიკელების გადაწყვეტილება კანონთან შეუსაბამობაში იყო".
ლიდერების სიტყვით გამოსვლებს მოსდევდა შეძახილები შეკრებილ ხალხში: "განდევნეთ ებრაელები!" და "წადით პალესტინაში!".
ეპოქის იდეა, რომელიც 70 წლის შემდეგაც ცოცხლობს
და მაინც, რამ აიძულა ათასობით მოქალაქე — გარდა გერმანელებს შორის ისევ ფართოდ გავრცელებული ანტისემიტიზმისა — სოლიდარობა გამოეხატათ დანაშაულებრივი რეჟიმის შემოქმედებისადმი? მანფრედ დაილერი აღნიშნავს, რომ ეს დანაშაულის ცნების უარყოფა იყო, რომელიც ომისშემდგომ გერმანიაში გამეფებულიყო.
"იმ დროისათვის ბევრი ადამიანი ამერიკელებს ოკუპანტებად ხედავდა, მიუხედავად იმისა, რომ ფედერაციული რესპუბლიკა უკვე შექმნილიყო. ხალხს კი მიაჩნდა, რომ გერმანიის ომის დანაშაულებები ამერიკულ ოკუპაციას ჯობდა", — ამბობს დაილერი.
დემონსტრაციაზე შეკრებილებს სიტყვით მიმართა რიხარდ იეგერმა, რომელმაც 28 სიკვდილისმისჯილის განაჩენს არაქრისტიანული ქმედება უწოდა. რამდენიმე წლის შემდეგ კი, როცა იგი იუსტიციის მინისტრი გახდა, თავად უჭერდა მხარს კანონმდელობაში სიკვდილით დასჯის შემოღებას. ამისთვის მან მეტსახელიც კი მიიღო — Kopf ab Jaeger — რაც სიტყვასიტყვით "თავი მოკვეთეთ იეგერს" ნიშნავს.
ლანდსბერგერების ნაწილისათვის, როგორც, მაგალითად, მანფრედ დაილერისთვის, იმ ეპოქის იდეა 70 წლის შემდეგაც ცოცხლობს.
"როცა გამოკითხვებს ვუყურებ, როგორი გამოხმაურება აქვს AfD-ის (ულტრამემარჯვენე პარტია გერმანიაში) ქმედებებს და როცა ვუსმენ მათ სლოგანებს, ნაცისტური პერიოდი მახსენდება. ვიტყოდი, რომ მოსახლეობის 20 პროცენტი დღესაც იზიარებს იმ ეპოქის იდეას".
ამ აზრს ეთანხმება ანგელა მერკელიც, რომელმაც გასულ წელს განაცხადა, რომ გერმანიაში "ანტისემიტიზმი და რასიზმი არასდროს გამქრალა" და მეტიც, ეს იდეა უფრო "ხილვადი გახდა და შეზღუდვის გარეშე ვრცელდება".
მიუხედავად საპასუხო პროტესტისა, ნაცისტების მხარდამჭერი დემონსტრანტების მოთხოვნა მაინც გაიზიარეს. 28 სიკვდილმისჯილიდან მხოლოდ 7 მათგანის შემთხვევაში აღსრულდა განაჩენი — მათ შორის იყვნენ პოლი და ოლენდორფი. ფედერაციული რესპუბლიკის ისტორიაში ისინი ბოლო პატიმრები იყვნენ, ვინც სიკვდილით დასაჯეს.
ცივი ომის პერიოდში ქვეყნისათვის ახალი ეპოქა დაიწყო. აშშ-სთვის მთავარ მტრად საბჭოთა კავშირი იქცა, გერმანია კი მოკავშირე გახდა. ამ პროცესმა ბევრ ყოფილ ნაცისტს შესაძლებლობა მისცა, ომისშემდგომი ქვეყნის პოლიტიკასა და ბიზნესსექტორში მნიშვნელოვანი პოზიციები დაეკავებინათ.
-
გადახედვაისრაელში შეიარაღებულმა თავდამსხმელმა ცეცხლი გახსნა — არის მსხვერპლი ისრაელში შეიარაღებულმა თავდამსხმელმა ცეცხლი გახსნა — არის მსხვერპლი
-
გადახედვაპაპუაშვილი: რაც შეეხება ჩვენს პოლიციელებს, ის ბრალდებები, რომლებიც ჩვენ მოვისმინეთ, არის უსაფუძვლო პაპუაშვილი: რაც შეეხება ჩვენს პოლიციელებს, ის ბრალდებები, რომლებიც ჩვენ მოვისმინეთ, არის უსაფუძვლო
-
გადახედვაბადრი ჯაფარიძე: ქართველ ხალხს "ქართული ოცნების" ხელისუფლებიდან გასტუმრება გადაწყვეტილი აქვს ბადრი ჯაფარიძე: ქართველ ხალხს "ქართული ოცნების" ხელისუფლებიდან გასტუმრება გადაწყვეტილი აქვს
-
გადახედვაღაზაში მეჩეთზე, სადაც დევნილები აფარებდნენ თავს, ისრაელის სარაკეტო იერიშს სულ ცოტა 18 ადამიანი ემსხვერპლა ღაზაში მეჩეთზე, სადაც დევნილები აფარებდნენ თავს, ისრაელის სარაკეტო იერიშს სულ ცოტა 18 ადამიანი ემსხვერპლა
-
გადახედვაკალაძე: [ჰერჩინსკიზე] განვითარებულ ქვეყანაში რომ გამოვიდეს საქართველოს ელჩი და გააკეთოს ამ ტიპის განცხადებები, გამოაპანღურებენ მაშინვე კალაძე: [ჰერჩინსკიზე] განვითარებულ ქვეყანაში რომ გამოვიდეს საქართველოს ელჩი და გააკეთოს ამ ტიპის განცხადებები, გამოაპანღურებენ მაშინვე
-
გადახედვაგომელაური: მე ჩემი სამშობლოს გულიზე ვაკეთებ ყველაფერს — [სანქცირებული] ხარაზიშვილი? ის ჩვეულებრივ იღებს ხელფასს გომელაური: მე ჩემი სამშობლოს გულიზე ვაკეთებ ყველაფერს — [სანქცირებული] ხარაზიშვილი? ის ჩვეულებრივ იღებს ხელფასს
-
გადახედვამდინარაძე: გამორიცხულია კონფედერაციაზე დათანხმება, რაც ასევე ნიშნავს ოკუპირებული ტერიტორიების დამოუკიდებლობის აღიარებას! მდინარაძე: გამორიცხულია კონფედერაციაზე დათანხმება, რაც ასევე ნიშნავს ოკუპირებული ტერიტორიების დამოუკიდებლობის აღიარებას!
-
გადახედვაკალაძე: ვინ ეკითხება სალომე ზურაბიშვილს პრემიერობის კანდიდატის წარმოდგენა?! კალაძე: ვინ ეკითხება სალომე ზურაბიშვილს პრემიერობის კანდიდატის წარმოდგენა?!
-
გადახედვაილონ მასკი ტრამპის წინასაარჩევნო შეხვედრას შეუერთდა ილონ მასკი ტრამპის წინასაარჩევნო შეხვედრას შეუერთდა
-
გადახედვაკახა კალაძემ საპატიო თბილისელის წოდება 25 მოქალაქეს მიანიჭა კახა კალაძემ საპატიო თბილისელის წოდება 25 მოქალაქეს მიანიჭა
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი: ხელისუფლება მოსკოვის მუსიკაზე უკრავს და ცეკვავს სალომე ზურაბიშვილი: ხელისუფლება მოსკოვის მუსიკაზე უკრავს და ცეკვავს
-
გადახედვამედიის ადვოკატირების კოალიცია: ტელეკომპანიებისთვის ჯარიმების საფრთხე საგანგაშო ტაქტიკაა მედიის ადვოკატირების კოალიცია: ტელეკომპანიებისთვის ჯარიმების საფრთხე საგანგაშო ტაქტიკაა
-
გადახედვააშშ-ში სანგუ-ს დელეგაციას ბოდბელი მთავარეპისკოპოსი იაკობი ხელმძღვანელობს აშშ-ში სანგუ-ს დელეგაციას ბოდბელი მთავარეპისკოპოსი იაკობი ხელმძღვანელობს
-
გადახედვაპრემიერი ირაკლი კობახიძე თსუ-ში ამ სემესტრში ლექციებს არ წაიკითხავს პრემიერი ირაკლი კობახიძე თსუ-ში ამ სემესტრში ლექციებს არ წაიკითხავს
-
გადახედვაკალაძე: შემიძლია დავიტრაბახო, რომ სრულად, სწორად მაქვს შევსებული დეკლარაცია კალაძე: შემიძლია დავიტრაბახო, რომ სრულად, სწორად მაქვს შევსებული დეკლარაცია
-
გადახედვაგიორგი კალანდარიშვილის თქმით, უსაფუძვლოა შეფასებები — თითქოს ცესკო მმართველი პარტიის რაიმე გავლენის ქვეშაა გიორგი კალანდარიშვილის თქმით, უსაფუძვლოა შეფასებები — თითქოს ცესკო მმართველი პარტიის რაიმე გავლენის ქვეშაა
-
გადახედვაReuters: ჰასან ნასრალას სავარაუდო შემცვლელ ჰაშემ საფიედინთან დაკავშირება ვერ ხერხდება Reuters: ჰასან ნასრალას სავარაუდო შემცვლელ ჰაშემ საფიედინთან დაკავშირება ვერ ხერხდება
-
გადახედვამასკი პენსილვანიაში ტრამპის საარჩევნო ყრილობაზე გეგმავს დასწრებას მასკი პენსილვანიაში ტრამპის საარჩევნო ყრილობაზე გეგმავს დასწრებას
-
გადახედვადღეს და ხვალ დედაქალაქში "თბილისობის" ღონისძიებები გაიმართება დღეს და ხვალ დედაქალაქში "თბილისობის" ღონისძიებები გაიმართება
-
გადახედვათამარ კორძაია: კომუნიკაციების ეროვნული კომისია ნომერ პირველი ცენზორი, გამოხატვის თავისუფლების ჯალათი გახდა და არა დამცველი თამარ კორძაია: კომუნიკაციების ეროვნული კომისია ნომერ პირველი ცენზორი, გამოხატვის თავისუფლების ჯალათი გახდა და არა დამცველი
-
გადახედვაDW: რუსეთი თალიბანს ტერორისტული ორგანიზაციების სიიდან ამოიღებს DW: რუსეთი თალიბანს ტერორისტული ორგანიზაციების სიიდან ამოიღებს
კომენტარები