გადაწვა გონებრივი და ფიზიკური გადაღლის ისეთი ეტაპია, როცა მუშაობისთვის, მეგობრებთან შესახვედრად თუ ოჯახის წევრებთან ურთიერთობისთვის სასიცოცხლო ძალები და ხალისი აღარ გვრჩება. ამას დიდი ხნის განმავლობაში სტრესულ სიტუაციაში ყოფნა, გახანგრძლივებული სამუშაო საათები ან უსიამოვნო ახალი ამბების გაგებაც კი იწვევს. ასეთ დროს, უმეტესად, ერთადერთი რამ, რაც ჩვენს თავში ტრიალებს — სამსახურიდან წამოსვლაა, მაგრამ არის ეს საუკეთესო გადაწყვეტილება? — ამ სტატიაში გადაწვის შესახებ მოგიყვებით და გეტყვით, თუ როგორ შეგიძლიათ ენერგიის აღდგენა.

გადაწვა ყოველთვის ადვილად დასადგენი არაა. მას ყურადღებით დაკვირვება სჭირდება. ჩვეულებრივი დაღლილობისგან განსხვავებით, გადაწვის დროს სტრესის მართვა და ყოველდღიური პასუხისმგებლობების შესრულება ძალიან რთულდება. ადამიანები, რომლებიც ამ ეტაპზე არიან, ხშირად ფიქრობენ, რომ აღარაფერი დარჩენიათ. ხშირად მათ საწოლიდან ადგომაც კი უჭირთ.

გადაწვა თავისით არ ქრება და თუ უყურადღებოდ დავტოვებთ, შესაძლოა სერიოზულ ფსიქიკურ და ფიზიკურ დაავადებებში გადაიზარდოს — მათ შორის, გამოიწვიოს დეპრესია, გულის ავადმყოფობები და დიაბეტიც კი.

ვინ შეიძლება "გადაიწვას"?

ნებისმიერი ადამიანი, რომელიც ხანგრძლივად დიდ სტრესს განიცდის, შესაძლოა, "გადაიწვას". ამ მდგომარეობამდე ხშირად ექიმები, ექთნები, გადაუდებელი დახმარების პროფესიონალები მიდიან. თუმცა, სამსახურისგან გამოწვეული გადაწვის გარდა, ეს იმ ადამიანებსაც ემართებათ, რომლებიც ბავშვებს ან ლოგინად ჩავარდნილ ადამიანებს უვლიან. გარდა ამისა, გარკვეული პიროვნული მახასიათებლები, როგორიცაა პერფექციონიზმი ან სურვილი, მუდამ აკონტროლო სიტუაცია, გადაწვის რისკებს ზრდის.

რა არის გადაწვის ნიშნები?

თუ ფიქრობთ, რომ გადაიწვით, მაგრამ დარწმუნებული მაინც არ ხართ, გთავაზობთ ნიშნების სიას, რომლებიც გზამკვლევად გამოგადგებათ:

გადაღლა — შეგრძნება, რომ ფიზიკურად და ემოციურად ძალაგამოცილილი ხართ. ფიზიკური სიმპტომებიდან შესაძლოა, გრძნობდეთ თავის ტკივილს, კუჭის ტკივილს, მადის ან ძილის რეჟიმის ცვლილებას.

იზოლაცია — ადამიანები, რომლებიც "გადაიწვნენ", ხშირად დათრგუნულები არიან. შედეგად, უარს ამბობენ სოციალიზაციაზე, მეგობრებთან, ოჯახის წევრებთან ან თანამშრომლებთან ურთიერთობაზე.

ფანტაზიები გაქცევაზე — ადამიანები, რომლებიც სამსახურში უსასრულოდ აკეთებენ საქმეს, შესაძლოა გაქცევაზე ან მარტო მოგზაურობაზე ოცნებობდნენ. ექსტრემალურ შემთხვევებში ისინი ემოციური ტკივილების შესამსუბუქებლად ალკოჰოლს ან ნარკოტიკებს მოიხმარენ ან ემოციებს ტკბილეულით ახშობენ.

გაღიზიანება — გადაწვისას შეიძლება, ადამიანებმა მეგობრებთან, ნაცნობებთან ურთიერთობისას სიმშვიდე და წონასწორობა ვერ შეინარჩუნონ. ისეთი ყოველდღიური საქმე, როგორიც სამსახურში შეხვედრისთვის მომზადება, ბავშვების სკოლაში წაყვანა ან საყოფაცხოვრებო საკითხების მიხედვაა, შესაძლოა, დაუძლევლად ეჩვენებოდეთ, მით უფრო, თუ ყველაფერი გეგმის მიხედვით არ მიდის.

ხშირი ავადმყოფობა — გადაწვა, ისევე, როგორც ხანგრძლივი სტრესი იმუნურ სისტემას ასუსტებს. შედეგად, გაციება, გრიპი და ინსომნია ადვილად გვერევა. ის ხშირად დეპრესიას და შფოთვით აშლილობასაც იწვევს.

გადაწვის 12 სტადია

ფოტო: Tech Republic

გაციების ან გრიპისგან განსხვავებით, გადაწვა მოულოდნელად არ გვატყდება თავს. ფსიქოლოგებმა ჰერბერტ ფროინდენბერგერმა და გაილ ნორსმა ამ სინდრომის 12 სტადია გამოყვეს:

გადაჭარბებული ენერგია / ამბიცია — ეს ხშირად იმ ადამიანებს ემართებათ, ვინც ახალ სამსახურს იწყებს ან ეკისრება უჩვეულო დავალება. ამბიციებს ისინი გადაწვისკენ მიჰყავს.

აიძულო შენ თავს, იმუშავოს უფრო მეტი — ამბიციები ხშირად მეტი და მეტი საქმის გაკეთებისკენ უბიძგებთ.

საკუთარი საჭიროებების უგულებელყოფა — იწყებენ ძილის, ვარჯიშის და ზოგჯერ ჭამის "მსხვერპლად შეწირვასაც" კი.

კონფლიქტის სხვაზე გადაბრალება — იმის გააზრების ნაცვლად, რომ საკუთარ თავს აიძულებენ, მაქსიმუმი აკეთოს, თავიანთი პრობლემების უფროსზე, სამსახურეობრივ პასუხისმგებლობებზე ან კოლეგებზე გადაბრალებას იწყებენ.

ღირებულებების გადაფასება — იწყებენ მეგობრებისა და ოჯახის წევრებისგან ცალკე ყოფნას. ისეთი აქტივობები, როგორიცაა წვეულებები, ფილმის ყურება ან პაემანი სასიამოვნოს ნაცვლად მოსაბეზრებელი ხდება.

უარყოფა — მოუთმენლობა იზრდება. პასუხისმგებლობის საკუთარ თავზე აღების ნაცვლად, იწყებენ სხვებზე ბრალის დადებას. ისინი არაკომპეტენტური, ზარმაცი და მბრძანებლური ხასიათის ჰქონიათ.

უკან დახევა — უარს ამბობენ სოციალურ აქტივობებზე. გრძნობენ, რომ სტრესისგან გათავისუფლება ჭირდებათ. იწყებენ ალჰოკოლის ან ნარკოტიკების მოხმარებას.

ქცევების ცვლილება ხდებიან აგრესიული და უხეშად ესაუბრებიან საყვარელ ადამიანებს უმიზეზოდ.

დეპერსონალიზაცია — ფიქრობენ, რომ ცხოვრებას ჩამოშორდნენ და მას ვეღარ აკონტროლებენ.

სიცარიელის ან შფოთვის შეგრძნება — შესაძლოა ამ ემოციებთან გასამკლავებლად ისეთ აქტივობებში ჩაერთონ, რომელიც მათში მომენტალურ სიამოვნებას გამოიწვევს — ეს შეიძლება იყოს ნარკოტიკების მიღება, აზარტული თამაშები ან ბევრი ჭამა.

დეპრესია — ამ ეტაპზე ცხოვრება კარგავს აზრს და ადამიანი უიმედოდ გრძნობს თავს.

გონებრივი ან ფიზიკური კოლაფსი — ამ ეტაპზე რთული ხდება გაძლება და საჭიროა სამედიცინო ჩარევა.

როგორ ავირიდოთ თავიდან გადაწვა?

სტრესის თავიდან არიდება რთულია, თუმცა გადაწვის პრევენცია ყოველთვის შესაძლებელია. ამისთვის შემდეგი ნაბიჯები უნდა გადადგათ:

ივარჯიშეთ

ვარჯიში არა მხოლოდ ფიზიკურ ჯანმრთელობას შეუწყობს ხელს, არამედ ემოციურადაც დადებითად დაგმუხტავთ. ამისთვის აუცილებელი არაა, სავარჯიშო დარბაზში საათები გაატაროთ. სახლში მოკლე ვარჯიშები ან თუნდაც გასეირნება ყოველთვის შეგიძლიათ, დღის გეგმაში ჩასვათ.

დააბალანსეთ კვება

ჯანსაღი საკვები, რომელიც ომეგა-3 ცხიმოვან მჟავებს შეიცავს, ბუნებრივი ანტიდეპრესანტია. თევზი, კაკალი, სელის თესლი და სხვა პროდუქტები თქვენი ხასიათის გაუმჯობესებაზე იზრუნებს.

გამოიმუშავეთ ძილის რეჟიმი

ჩვენს სხეულს დასვენება და "გადატვირთვა" სჭირდება, ამიტომ ჯანსაღი ძილი კეთილდღეობისთვის კარგი გზაა. მოერიდეთ ძილის წინ კოფეინს, ეცადეთ, ნაკლები დრო გაატაროთ ეკრანთან დაძინებამდე და შეიმუშავეთ ძილის რეჟიმი.

ითხოვეთ დახმარება

სტრესულ პერიოდში აუცილებელია, რომ დახმარება ითხოვოთ. თუკი ეს გიძნელდებათ, გაითვალისწინეთ, რომ შეგიძლიათ, საკუთარ მდგომარეობაზე ახლო მეგობრებს ან ოჯახის წევრებს ხშირად უამბოთ და რთულ პერიოდში ერთმანეთს დახმარება გაუწიოთ.

ამ საკითხებზე 24 ივნისს მთავარი არხის ეთერში, გადაცემაში "შენი დილა" მედიცინის დოქტორმა, ნეიროქირურგმა ედიშერ მაღალაშვილმა ისაუბრა.