თუ საკვებ-სასმელის ინდუსტრიაში გსურთ ძალების მოსინჯვა, შეგიძლიათ, უბრალოდ, ბოთლში წყალი ჩამოასხათ და გაყიდოთ - დიდი შანსია, რომ ამ გზით კარგადაც იხეირებთ. ულიმიტო რაოდენობით ონკანის წყლის თვიური გადასახადი საქართველოში ერთ სულ მოსახლეზე ოთხ ლარზე ნაკლებია. წყლის ერთლიტრიანი ბოთლი კი ერთ ლარამდე ღირს.

საზოგადოება სულ მეტად ინფორმირებული ხდება ინდუსტრიის მიერ პლანეტისთვის მიყენებულ ზარალზე, რაც იმის საყოველთაო განცდას ბადებს, რომ დროა, რაღაც შეიცვალოს. ამის მიუხედავად, ბოთლებში ჩამოსხმული წყლის წარმოება ასეთი მომგებიანი არასოდეს ყოფილა. მაგალითად, ბრიტანეთში პლასტმასის ბოთლების გაყიდვა ყოველწლიურად 7-8 პროცენტით მატულობს. კვლევითი ცენტრის, ნილსენის მიერ შეგროვებული მონაცემების მიხედვით, გასულ წელს ამ ქვეყნის მოსახლეობამ 2.2 მილიარდი ლიტრის ოდენობის ბოთლის წყალი შეიძინა. ამ რაოდენობის ბოთლების ერთ ადგილზე დატევას 514 მეტრის სიმაღლის ცათამბჯენი დასჭირდება.

გარემოს დამცველ აქტივისტებს ვერაფრით ამოუხსნიათ ის ფენომენი, როცა სასმელად გამოსადეგი ონკანის წყლის მქონე ქვეყნებში, რომელთა რიგში საქართველოცაა, სულ უფრო მეტი ბოთლებში ჩამოსხმული წყალი იყიდება. "ეს ფაქტი წარმოუდგენლად მაოცებს", - ამბობს არასამთავრობო გარემოსდაცვითი ორგანიზაციის, Greenpeace-ის პოლიტიკური მრჩეველი და ოკეანეებში მოხვედრილი პლასტმასას შემცირებაზე მომუშავე აქტივისტი, სემ ჩეტან-უოლში, - "საზოგადოება ამ საკითხში ასე გათვითცნობიერებული არასოდეს ყოფილა, მაგრამ შეტყობინება მაინც ვერ აღწევს საჭირო რაოდენობის ადამიანის ყურამდე".

ფოტო: iStock / Getty

თუმცა, როცა კი აღწევს, ის, მართლაც რომ, შთამბეჭდავია ხოლმე. გარდა იმისა, რომ ინდუსტრია წარმოებისა და ტრანსპორტირების ეტაპებზე აურაცხელი ოდენობის ნამარხ საწვავს იყენებს, ამასთან, ერთჯერადი გამოყენების პლასტმასის ნივთები ჩვენს ქალაქებსა და ზღვებსაც აბინძურებს. მაგალითად, დოკუმენტური სერიალის, ლურჯი პლანეტა II, 2017 წელს გადაღებულ კადრებში ჩანს, თუ როგორ კვებავენ ალბატროსები პლასტმასის ფრაგმენტებით თავიანთ ბარტყებს და როგორ შეიძლება, რომ დელფინის რძეც კი მოიწამლოს.

აქტივისტები ამ კადრებს იმ გარდამტეხ მომენტად აღიქვამენ, რომლის მერეც ერთჯერადი პარკების, საწრუპებისა და ყავის ჭიქების წინააღმდეგ მიმართულმა კამპანიებმა მნიშვნელოვან შედეგებს მიაღწია. მაგრამ ჩეტან-უელშის აზრით, ბოთლში ჩამოსხმული წყლის პოპულარობა უნიკალური და მრავლისმთქმელი ფენომენია: "თუ ასეთი სრულიად არასაჭირო პროდუქტი კვლავ განაგრძობს არსებობას, ეს იმის მანიშნებელია, რომ გარემოსდაცვითი სისტემა კარგად არ მუშაობს", - ამბობს ის.

თუმცა, სასურველი შედეგის მიღწევა ჯერ კიდევ შესაძლებელია და რაღაც ძვრები უკვე შეიმჩნევა. მაგალითად, იმავე ბრიტანეთში 2018 წლის ნოემბერში გაყიდვებმა 7 პროცენტით მოიმატა, წინა წელს კი ზრდა 8-პროცენტიანი იყო.

ფოტო: Paul Tomlins / Eye Ubiquitous / Getty

მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი ჩვენგანი პლასტმასის ბოთლების გამოყენებას გარემოს დაცვის გამო თავს ანებებს, სხვები მათ ყიდვას სულ უფრო მეტი მონდომებით აგრძელებენ. ამ ტენდენციას ისიც უწყობს ხელს, რომ ბოლო დროს თანამედროვე მედიაში ხშირად ვრცელდება ინფორმაცია იმ სიკეთეებზე, რაც წყლის სმას ჩვენი ჯანმრთელობისთვის მოაქვს. კვლევითი ცენტრი, კანტარი აცხადებს, რომ ადამიანები ონკანის წყლსაც სულ უფრო მეტი რაოდენობით მოიხმარენ.

ამ ყველაფრის შედეგად, გარემოში დაგროვილი პლასტმასის რაოდენობაც იზრდება. მწარმოებელი კომპანიები დაუღალავად იმეორებენ, რომ მათ მიერ გამოყენებული ბოთლები გადამუშავებადია. "მაგრამ შეგროვებული ბოთლების რაოდენობა, საუკეთესო შემთხვევაში, 56 პროცენტის ტოლია. შესაბამისად, რეალურად გადამუშავებული ბოთლების რაოდენობა ამ მონაცემზე მცირე იქნება", - ამბობს ჩეტან-უელში. და, მართალია, ბოთლები გადამუშავებადები არიან, მაგრამ რეალურად ძალიან ცოტა მათგანი მზადდება გადამუშავებული პლასტმასისგან. მაგალითად, მინერალური წყლის მწარმოებელმა კომპანიამ, Highland Springs-მა იანვრიდან სტანდარტული ბოთლების მხარდახარ გადამუშავებული მასალისგან დამზადებული ეკო-ბოთლების გაყიდვაც დაიწყო; ევიანმა კი პირობა დადო, რომ 2025 წლისთვის მხოლოდ გადამუშავებული პლასტმასის ბოთლებს გამოიყენებს.

ჩეტან-უოლშს სჯერა, რომ პლასტმასის ბოთლების გაყიდვა უნდა აიკრძალოს. მსგავსი წესი რამდენიმე ადგილას უკვე მოქმედებს. გლასტონბერის ფესტივალის ორგანიზატორებმა გამოაცხადეს, რომ წყლის ბოთლები ამ ზაფხულს აღარ გაიყიდება. სან-ფრანცისკოს მმართველობამ მათი გაყიდვა ქალაქის საკუთრებაში მყოფ ადგილებსა და ღონისძიებებზე აკრძალა. ბრიტანეთის პარლამენტი გეგმავს, რომ ერთჯერადი გამოყენების პლასტმასის ნივთებზე შეზღუდვები დააწესოს.

მუსიკის მოყვარულები გლასტონბერის დანაგვიანებულ ტერიტორიას ტოვებენ. 2017 წესლ ფესტივალზე დამსწრეებმა 1.3 მილიონი პლასტმასის ბოთლი მოიხმარეს.

ფოტო: Matt Cardy / Getty

გასაკვირი არაა, რომ ბოთლების მწარმოებლები მსგავს აკრძალვებს მხარს არ უჭერენ. ისინი ყურადღებას ჯანმრთელობის საკითხებზე ამახვილებენ. მინერალური წყლის მწარმოებელი კომპანიის, ჰეროგეიტის წყლების აღმასრულებელი დირექტორი, ჯეიმს კეინი, ამბობს, რომ "აკრძალვები შაქრიანი სასმელების მოხმარების ზრდას გამოიწვევს, რაც, თავის მხრივ, ჭარბწონიანობის, დიაბეტის და კარიესის შემთხვევათა მომატებას შეუწყობს ხელს".

ბოთლის წყლის უმსხვილეს მწარმოებელთა ბრიტანული ასოციაციის, ბუნებრივი ჰიდრაციის საბჭოს გენერალური მენეჯერი, კინვარა ქერი იმ გამოკითხვის შედეგებს ციტირებს, რომელშიც ადამიანებს ეკითხებოდნენ, რას მოიმოქმედებდნენ, თუკი ბოთლის წყალი ხელმისაწვდომი აღარ იქნებოდა: "44 პროცენტი სხვა სასმელს შეიძენდა, რაც ძალიან ცუდია; 14 პროცენტი წყლის გარეშე ივლიდა ქუჩაში; 4,5 პროცენტმამა კი თქვა, რომ სასმელი წყლის შადრევნებს მოძებნიდა. ის, თუ რა არჩევანს გააკეთებს მოსახლეობა ასეთ დროს, მნიშვნელოვანია", - ამბობს ის.

რა მოხდება, თუ ქალაქებში სასმელი წყლის მეტი შადრევანი დაიდგმება, ხოლო ონკანის წყალი კაფეებსა და რესტორნებში უფრო ხელმისასწვდომი გახდება? ლონდონის მერი, სადიქ ხანი, წყლის მომმარაგებელ კომპანიასთან, თემზის წყალთან თანამშრომლობით ქალაქში ათობით ახალ შადრევანს ამონტაჟებს. მსგავს ინიციატივებს სხვაგანაც ვხვდებით. იქამდე, სანამ პლასტამსის მწარმოებელი ინდუსტრია იმაში დაგვარწმუნებდა, რომ ბოთლის წყლის გარეშე ვერ გავძლებთ, შადრევნები ურბანული ინფრასტრუქტურის განუყოფელი ნაწილი იყო.

მსოფლიოს გარშემო ქალაქებში სასმელი შადრევნების დამონტაჟებამ პრობლემის მოგვარებას შეიძლება შეუწყოს ხელი.

ფოტო: CBW / Alamy

მიუხედავად იმისა, რომ ბოთლის წყლის გაყიდვების ზრდის ტემპი ნელ-ნელა იკლებს, მწარმოებლებმა უკვე დაიწყეს თავიანთი ბიზნეს-ხედვის ახალ ტრენდებსა და დამოკიდებულებებზე მორგება. არომატული წყლების ბიზნესი ჰყვავის - გაზიანი სასმელების გაყიდვები, კანტარის უკანასკნელი კვლევის მიხედვით, 20 პროცენტით გაიზარდა. პარალელურად კი ისეთი ბრენდები, როგორიც ევიანია, მაღალი ხარისხის მრავალჯერადი გამოყენების ბოთლებს ყიდიან.

მაგრამ, როგორც ხშირად ხდება ხოლმე, მახვილგონივრულ მარკეტინგს საჭირბოროტო პრობლემის გადაფარვა შეუძლია; ცნობიერების ამაღლება იშვიათადაა ხოლმე საკმარისი. "მსგავსი აცდენა საზრუნავს, განზრახვასა და შეცვლილ ქცევებს შორის ყოველთვის არსებობს", - ამბობს კანტარის ანალიტიკოსი, გაილს ქვიკი, - "ამის საუკეთესო მაგალითი სამთავრობო კამპანია დღეში ხუთჯერ არის, რომელიც ადამიანებს მეტი ხილ-ბოსტნეულის ჭამისკენ მოუწოდებს. ბრიტანეთში ამ ინიციატივის შესახებ თითქმის ყველამ იცის, მაგრამ მოსახლეობის მხოლოდ 15 პროცენტი თუ მიჰყვება იქ გაწერილ რჩევებს". არადა, სანამ პლასტმასის ბოთლების გამოყენების აკრძალვა არ შევა ძალაში, თავად მომხმარებლებს ეკისრებათ არა მხოლოდ ცვლილების მოთხოვნა, არამედ - შესაბამისი ჩვევების გამომუშავებაც.