ქალები, რომლებმაც მსოფლიო შეცვალეს
ქალთა უფლებები მრავალი წლის განმავლობაში იგნორირებული იყო, ხოლო მათი ხმა ყველაზე დაბალი, უიმედო და სასოწარკვეთილი. ქალებმა ხანგრძლივი, საინტერესო და წინააღმდეგობრივი გზის გავლის შედეგად, მათი მისამართით არსებული კულტურული ნორმების შეცვლა მოახერხეს - თუმცა არა ბოლომდე.
წარმოგიდგენთ, ქალებს, რომლმაც შეცვალეს მსოფლიო და გახადეს სამყარო უფრო უკეთესი ვიდრე იყო. ცხადია, აქ ყველას ჩამოთვლას ვერ შევძლებ და მხოლოდ მცირე ნაწილის შესახებ მოგითხრობთ.
1. შვედი ანტი-ნაცისტი
ჰოლოკოსტს გადარჩენილი ქალი, რომელიც შვედეთში ნეო ნაცისტების აქციის მონაწილეს თავში ჩანთას ურტყამს. (ფოტო: 1985 წლის 13 აპრილი)
2. მარია კიური
პოლონელი ფიზიკოსი მარი კიური, რომლის შრომები რადიოაქტიურ ნივთიერებათა შესწავლის შესახებ საფუძვლად დაედო ფიზიკისა და ქიმიის ახალ დარგებს. მან პირველმა მოამზადა რადიუმის ეტალონი და ორჯერ გახდა ნობელის პრემიის მფლობელი.
3. მალალა იუსაფზაი
„ავიღოთ ჩვენი წიგნები და კალმები, ისინი ჩვენი ყველაზე ძლიერი იარაღებია. ექსტრემისტებს მუდამ ეშინოდათ და ეშინიათ წიგნების და კალმების. მათ ქალებისაც ეშინიათ.
მე მინდა, რომ განათლება თალიბების, ტერორისტებისა და ექსტრემისტების შვილებმა მიიღონ. ერთ ბავშვს, ერთ მასწავლებელს, ერთ წიგნს და ერთ კალამს შეუძლია შეცვალოს მსოფლიო. განათლება ერთადერთი გამოსავალია. განათლება უპირველესია'' - ეს სიტყვები მალალა იუსაფზაის ეკუთვნის პაკისტანელ აქტივისტსა და ნობელის პრემიის ყველაზე ახალგაზრდა მფლობელს.
მალალა საქვეყნოდ ცნობილი მას შემდეგ გახდა, რაც 2009 წელს, 11 წლის ასაკში "ბიბისის" ბლოგერი გახდა, სადაც "თალიბანის" რეჟიმის პარალელურად საკუთარ ცხოვრებაზე და გოგონების განათლების უფლებებისთვის წერდა. 2009 წელს პაკისტანში თალიბების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ხელისუფლებამ გოგონებისათვის სკოლაში სიარული აკრძალა. 11 წლის მალალამ გადაწყვიტა, დაეცვა თავისი განათლების უფლება, თუმცა მის პროტესტს მძაფრი რეაქცია მოჰყვა.
2012 წელს "თალიბებმა" მისი მოკვლა სცადეს და გოგონა მძიმედ დაჭრეს.
მალალა ახლა დიდ ბრიტანეთში, მშობლებთან ერთად, ცხოვრობს. იქიდანვე აგრძელებს თავის საქმიანობას და ამ სიმამაცისა და შემართებისთვის ასევე მიღებული აქვს ანდრეი სახაროვისა და ანა პოლიტკოვსკაიას სახელობის პრემიები.
2015 წელს დიდ ეკრანებზე იუსაფზაის ისტორიაზე გადაღებული დოკუმენტური ფილმი გამოვიდა - “მან მე მალალა დამარქვა”. ფილმში ის თავდასხმამდე და თავდასხმის შემდეგ პერიოდს იხსენებს. ფილმის რეჟისორს სურს, რომ 18 წლის პაკისტანელი გოგოს ოცნებები გაამხილოს, მალალა კი მხოლოდ ერთი ოცნება აქვს - „მინდა მსოფლიოს ყველა გოგო და ბიჭი სწავლობდეს; სკოლაში თანაკლასელების გვერდით, ჩემს მაგიდასთან ჯდომა და კითხვა ჩემი უფლებაა. ყოველი ადამიანის სახეზე ბედნიერი ღიმილის ხილვაა ჩემი ოცნება”, ამბობს მალალა.
4. კეტრინ სვითზერი
მიუხედავად იმისა, რომ კატრინ სვითზერს საერთოდ არ ჰქონდა უფლება, მან 1967 წელს ბოსტონის მარათონში მაინც მიიღო მონაწილეობა. როცა ორგანიზატორებმა დაინახეს, რომ მარათონში ქალი იღებდა მონაწილეობას, მის შეჩერება სცადეს. თუმცა, კატერინი მაინც აგრძელებდა სირბილს.
ამ ამბიდან 5 წლის შემდეგ ორგანიზატორებმა ქალებს მარათონში მონაწილეობის უფლება მისცეს.
5. ვალენტინა ტერეშკოვა
პირველი ქალი-კოსმონავტი და საბჭოთა კავშირის გმირი. მისი სახელი მთვარის ერთ-ერთ კრატერს დაარქვეს.
6. ამელია ერჰარტი
პირველი ქალი პილოტი, რომელმაც ატლანტის ოკეანე გადაიფრინა, რისთვისაც მფრინავის ჯვრით დააჯილდოვეს. დაწერა რამდენიმე წიგნი საკუთრ ფრენებზე და დიდი როლი ითამაშა ქალი მფრინავების ორგანიზაციის ფორმირებაში. ერთ–ერთ ინტერვიუში ამელია ერჰარტმა განაცხადა: “ქალები მამაკაცების მსგავსად უნდა შევეჭიდოთ შეუძლებელს. ამ ჭიდილში წარუმატებლობა კი სხვისთვის ახალ გამოწვევად უნდა იქცეს".
7. კომაკი კიმურა
იაპონელი სუფრაჟისტი, რომელიც ქალების საარჩევნო უფლების მინიჭებას ითხოვდა. სუფრაჟისტები იყვნენ ქალები, რომლებიც ამ უფლებისთვის იბრძოდნენ. საბოლოოდ, მათ მიენიჭათ საარჩევნო უფლებები, თუმცა მთავარი ბრძოლა ჯერ კიდევ წინ იყო.
8. როზა პარკსი
ამერიკაში ცნობილია როგორც “ადამიანთა უფლებების პირველი ლედი”.
1955 წლის პირველ დეკემბერს, მონტგომერიში ავტობუსით მგზავრობისას, შავკანიანთა უფლებების ცნობილმა დამცველმა, როზა პარკსმა, მძღოლს უარი განუცხადა თეთრკანიანი მგზავრისთვის ადგილის გათავისუფლების მოთხოვნაზე.
როზა პარკსი დააკავეს და ბრალი საზოგადოებრივი წესრიგის დარღვევაში დასდეს. ამ ინციდენტმა შავკანიანთა დიდი საპროტესტო აქცია გამოიწვია, რომელიც ცნობილია როგორც მონტგომერის ავტობუსების ბოიკოტი. პროტესტი საზოგადოებრივ ტრანსპორტში რასისტული სეგრეგაციის წინააღმდეგ იყო მიმართული. მარტინ ლუთერ კინგის ინიციატივით შავკანიანმა მოსახლეობამ საზოგადოებრივ ტრანსპორტს 381 დღიანი ბოიკოტი გამოუცხადა. მისი 100 წლის იუბილეს აღსანიშნად კი შეერთებული შტატების საფოსტო მომსახურებამ როზას პორტრეტის საფოსტო მარკა გამოსცა, 4 თებერვალს კი, მისი დაბადების დღეს, როზა პარკის დღე დღე დააწესა.
9. მოდ ვაგნერი
ტატუს პირველი მხატვარი ქალი. მოდ ვაგნერი, თავდაპირველად, ცირკში აკრობატად მუშაობდა, სადაც, ცნობილი ტატუს ოსტატი გას ვაგნერი გაიცნო - სწორედ მან შეასწავლა ახალგაზრდა გოგონას ტატუს ხელობა, რომლისთვისაც მხოლოდ ნემსი და საღებავი იყო საჭირო. ვაგნერი იყო პირველი ქალი, ვინც ტატუ საკუთარ სხეულზე თავად გაიკეთა, რითაც თანამედროვე ქალებისთვის ნიადაგი შეამზადა. მოდ ვაგნერი 1961 წელს გარდაიცვალა, თუმცა მის მიერ დატოვებული მემკვიდრეობა მომავალი თაობისთვის თავისუფლების ერთგვარი მაგალითი იყო, რადგან მის ეპოქაში ტატუ მხოლოდ მამაკაცების “საქმეს” მიიჩნეოდა, მან კი დაამტკიცა, რომ ეს საქმე ქალსაც ისევე კარგად გამოსდის, როგორც კაცს.
10. ანეტ კელერმანი
გაგიკვირდებათ და, ფოტოზე გამოსახული ანეტ კელერმანი, ამ საცურაო კოსტიუმის გამო “საზოგადოების შეურაცხყოფისა და სითამამის” ბრალდებით დააპატიმრეს.
კელერმანი ფეხების თანდაყოლილი სისუსტის გამო ორგანიზმს ბავშვობიდან ცურვით იძლიერებდა, მოგვიანებით კი არა მხოლოდ პროფესიონალ მოცურავედ იქცა, არამედ სინქრონული ცურვის ერთ-ერთ ფუძემდებლადაც ითვლება.
ის იყო პირველი ქალი, რომელმაც საჯაროდ მოითხოვა, რომ, იმ დროისთვის გავრცელებული პანტალონების ნაცვლად, ქალებს ერთიანი (ერთნაჭრიანი) მოტკეცილი საცურაო კოსტიუმი ცმოდათ.
11. სუ ჩი
მიანმარის ხელისუფლებაში სამხედრო ხუნტის მოსვლის შემდეგ, სუ ჩი, რომელიც ახალი მმართველების ოპოზიცია იყო დააპატიმრეს და შინაპატიმრობა მიუსაჯეს. იგი პოლიტიკური მოძრაობის, “ეროვნული ლიგა დემოკრატიისათვის” წევრი იყო. უკანონო ხელისუფლებამ, პატიმრობის ალტერნატივად, მას ქვეყნის დატოვება შესთავაზა. თუმცა მისგან მტკიცე უარი მიიღო. 1990 წელს ხუნტამ არჩევნები ჩაატარა, რომელშიც გამარჯვებული "ეროვნული ლიგა დემოკრატიისათვის" გახდა, თუმცა, მიუხედავად ამისა, შეიარაღებულმა ძალებმა მათთვის ხელისუფლების გადაცემაზე უარი თქვეს და არჩევნების შედეგი გააუქმეს.
ამ მოვლენებმა საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღება მიიპყრო და 1991 წელს სუ ჩის ნობელის პრემია გადაეცა მშვიდობის დარგში. პრემიის სახით მიღებული $1,3 მილიონი მან საკუთარი თანამემამულეების ჯანმრთელობასა და განათლებას მოახმარა. აუნ სან სუ ჩი შინაპატიმრობიდან 1995 წლის ივლისში გათავისუფლდა. თუმცა 2000 წლის სექტემბერში პუტჩისტებმა ის კვლავ შინაპატიმრობაში აიყვანეს და მხოლოდ 2002 წლის 6 მაისს, გაეროს შუამავალთა ჩარევით, მას კვლავ დართეს თავისუფლად გადაადგილების ნება.
2003 წლის 30 მაისს, სოფელ დეპაინში, ხუნტის მიერ დაქირავებული შეიარაღებული პირები მის ავტომობილს თავს დაესხნენ. ჩიმ და მისმა მძღოლმა თავს გაქცევით უშველეს, თუმცა ის მალევე დააპატიმრეს და ქალაქ იანგონის ციხეში მოათავსეს. სუ ჩი 2010 წლამდე შინა პატიმრობაში იმყოფებოდა. ამჟამად მიანმარის საგარეო საქმეთა პოსტს იკავებს.
12. პატრისია არკეტი
2015 წელს პატრისია არკეტმა “Boyhood”-ში შესრულებული როლისთვის ოსკარი მიიღო. მსახიობი სიტყვით გამოსვლისას შეეხო თემას, რომელზე ქალები უკვე წლებია ხმამაღლა საუბრობენ - თანაბარი ანაზღაურება ყველას.
ჰოლივუდი, რომელიც სტერეოტიპებს უნდა ამსხვრევდეს, პატრიარქატული სამყაროს ერთ-ერთი დიდი ბუდეა, სადაც ჯერ კიდევ მიმდინარეობს ბრძოლა იმაზე, რომ ქალ და მამაკაც მსახიობებს ერთნაირი ანაზღაურება მისცენ. ამ თემაზე საუბრობენ ისეთი მსახიობები, როგორებიც არიან - მერილ სტრიპი, ჯენიფერ ლოურენსი, ჯულიანა მური, რობინ რაითი და ა.შ.
თანაბარ ანაზღაურებაზე ხმამაღლა საუბარი ჯერ კიდევ 1970 წელს დაიწყო, როდესაც რამდენიმე ქალმა აქცია მოაწყო, რომელზეც სქესის მიხედვით გადანაწილებულ ჰონორარებს აპროტესტებდნენ.
13. ლეოლა კინგი
პირველი ქალი რომელმაც 1918 წელს საგზაო პატრულად დაიწყო მუშაობა.
14. ვანგარი მაატაი
ნობელის მშვიდობის პრემიის პირველი აფრიკელი ქალი ლაურეატი. მაატაი აქტიურად იბრძოდა კენიაში დემოკრატიის განვითარებისათვის.
15. ჰეიდი ლამარი
ჰოლივუდის ოქროს ხანის ერთ-ერთი დიდი ვარსკვლავი. სწორედ მისი დამსახურებაა Wi-fi-ს საშუალებით ახლა ამ სტატიას რომ კითხულობთ, ასე რომ ვინც ამბობს, ყველა მნიშვნელოვანი გამოგონება კაცებს ეკუთვნისო, იმას არ ეღირსოს ვაი-ფაის შევსებული ლოგო არც კომპიუტერზე და არც მობილურზე.
რა თქმა უნდა, ეს არასრული ჩამონათვალია იმ ქალების, რომლებმაც მსოფლიო შეცვალეს. არასრულია იმიტომ, რომ რაც არ უნდა ბევრი დავწეროთ, რაც არ უნდა ბევრი ქალის შესახებ მოვყვეთ, ყოველთვის დარჩება კიდევ უფრო ბევრი, რომელთა ისტორიაც ისტორიამაც დაივიწყა და ჩვენც დაგვავიწყდა.
-
გადახედვამამუკა მდინარაძე: რომ ვთქვა, რეალურად 6 ათასი იყო-თქო, მთელი ღამე კლავიატურასთან და ბანერების მომზადებაში უნდა გაათენონ და იყოს 400 000 მამუკა მდინარაძე: რომ ვთქვა, რეალურად 6 ათასი იყო-თქო, მთელი ღამე კლავიატურასთან და ბანერების მომზადებაში უნდა გაათენონ და იყოს 400 000
-
გადახედვანინო წილოსანი: ხალხი ვერ შეუკრიბეს, მიკროფნი ვერ ჩაურთეს, ლიაკა ხოშტარიას და ანა ნაცვლიშვილის დონის აქტივისტად აქციეს… ნინო წილოსანი: ხალხი ვერ შეუკრიბეს, მიკროფნი ვერ ჩაურთეს, ლიაკა ხოშტარიას და ანა ნაცვლიშვილის დონის აქტივისტად აქციეს…
-
გადახედვაჯო უილსონი: ეუთო/ოდირის დასკვნის განხილვის შემდეგ, ვიმეორებ იმას, რაც უკვე ვთქვი: “ქართული ოცნების” დე ფაქტო ხელისუფლება არალეგიტიმურია ჯო უილსონი: ეუთო/ოდირის დასკვნის განხილვის შემდეგ, ვიმეორებ იმას, რაც უკვე ვთქვი: “ქართული ოცნების” დე ფაქტო ხელისუფლება არალეგიტიმურია
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი: მოვიდეს ორბელიანის სასახლეში ივანიშვილი, რადგან ის მართავს ქვეყანას სალომე ზურაბიშვილი: მოვიდეს ორბელიანის სასახლეში ივანიშვილი, რადგან ის მართავს ქვეყანას
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი: ილია და აკაკი უყურებენ ახალ საქართველოს, რომელიც თქვენით დაიბადა, ხვალ, ზეგ ძლიერი და ევროპული იქნება, ამას ვერავინ გააჩერებს სალომე ზურაბიშვილი: ილია და აკაკი უყურებენ ახალ საქართველოს, რომელიც თქვენით დაიბადა, ხვალ, ზეგ ძლიერი და ევროპული იქნება, ამას ვერავინ გააჩერებს
-
გადახედვამარტა კოსი: ეუთო/ოდირის საბოლოო ანგარიში საქართველოს საპარლამენტო არჩევნების სერიოზულ ხარვეზებზე მიუთითებს მარტა კოსი: ეუთო/ოდირის საბოლოო ანგარიში საქართველოს საპარლამენტო არჩევნების სერიოზულ ხარვეზებზე მიუთითებს
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი ორბელიანის მოედანზე მოწყობილი საახალწლო სოფლის სცენაზე ავიდა და კახელების მარშს მიმართა სალომე ზურაბიშვილი ორბელიანის მოედანზე მოწყობილი საახალწლო სოფლის სცენაზე ავიდა და კახელების მარშს მიმართა
-
გადახედვათამთა მიქელაძე ეუთო/ოდირის დასკვნასთან დაკავშირებით კობახიძის შეფასებებს პუნქტობრივად პასუხობს თამთა მიქელაძე ეუთო/ოდირის დასკვნასთან დაკავშირებით კობახიძის შეფასებებს პუნქტობრივად პასუხობს
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი: იქ ვარ, სადაც ხართ, იქ ვიქნები, სადაც ვიდგებით და გამარჯვების ქალაქი იქნება თბილისი, გამარჯვებული კი საქართველო! სალომე ზურაბიშვილი: იქ ვარ, სადაც ხართ, იქ ვიქნები, სადაც ვიდგებით და გამარჯვების ქალაქი იქნება თბილისი, გამარჯვებული კი საქართველო!
-
გადახედვარასა იუკნევიჩიანე: საჭიროა 29 დეკემბრამდე სასწრაფო საერთაშორისო მოქმედება მცოცავი დიქტატურის წინააღმდეგ ქართველების მხარდასაჭერად რასა იუკნევიჩიანე: საჭიროა 29 დეკემბრამდე სასწრაფო საერთაშორისო მოქმედება მცოცავი დიქტატურის წინააღმდეგ ქართველების მხარდასაჭერად
-
გადახედვათურქეთში სასწრაფო დახმარების ვერტმფრენი საავადმყოფოს შენობას შეეჯახა და ჩამოვარდა — არის მსხვერპლი თურქეთში სასწრაფო დახმარების ვერტმფრენი საავადმყოფოს შენობას შეეჯახა და ჩამოვარდა — არის მსხვერპლი
-
გადახედვა"ოცნების" პრემიერი, ირაკლი კობახიძე, სალომე ზურაბიშვილს გასამართლებით ემუქრება "ოცნების" პრემიერი, ირაკლი კობახიძე, სალომე ზურაბიშვილს გასამართლებით ემუქრება
-
გადახედვაირაკლი კობახიძე: ხელახალი არჩევნების დანიშვნის საფუძველი არ არსებობს ირაკლი კობახიძე: ხელახალი არჩევნების დანიშვნის საფუძველი არ არსებობს
-
გადახედვაკობახიძის მტკიცებით, საპროტესტო აქციებში მონაწილეობას 3 000-მდე კაცი იღებს კობახიძის მტკიცებით, საპროტესტო აქციებში მონაწილეობას 3 000-მდე კაცი იღებს
-
გადახედვაკობახიძე ზურაბიშვილზე: ვნახოთ, სად გააგრძელებს ის ცხოვრებას - გისოსებს მიღმა თუ გისოსებს გარეთ კობახიძე ზურაბიშვილზე: ვნახოთ, სად გააგრძელებს ის ცხოვრებას - გისოსებს მიღმა თუ გისოსებს გარეთ
-
გადახედვაპუტინი: სურვილის შემთხვევაში რუსეთისა და აშშ-ს ურთიერთობის ნორმალიზება შესაძლებელია პუტინი: სურვილის შემთხვევაში რუსეთისა და აშშ-ს ურთიერთობის ნორმალიზება შესაძლებელია
-
გადახედვაწილოსანი: გამჭვირვალობის კანონზე გაზაფხულის აქციას რომ აზიარებენ, ჰგონიათ ეს გუშინ ხდებოდა წილოსანი: გამჭვირვალობის კანონზე გაზაფხულის აქციას რომ აზიარებენ, ჰგონიათ ეს გუშინ ხდებოდა
-
გადახედვაუკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა
-
გადახედვასაგანგებო: ჭავჭავაძის გამზირზე გაჩენილი ხანძრის ქრობისას მეხანძრე-მაშველი დაიღუპა საგანგებო: ჭავჭავაძის გამზირზე გაჩენილი ხანძრის ქრობისას მეხანძრე-მაშველი დაიღუპა
-
გადახედვარაუფოღლუ: ორპარტიული ჯგუფი MEGOBARI აქტს ახალ კონგრესს იანვარშივე წარუდგენს რაუფოღლუ: ორპარტიული ჯგუფი MEGOBARI აქტს ახალ კონგრესს იანვარშივე წარუდგენს
-
გადახედვაუწყვეტი პროტესტის 25-ე დღე — თბილისში დაგეგმილი აქციების განრიგი უწყვეტი პროტესტის 25-ე დღე — თბილისში დაგეგმილი აქციების განრიგი
კომენტარები