ჩვენ უკვე გვაქვს მძლავრი ტელესკოპები და მათი გამოყენებით სამყაროს შორეულ წარსულს ვხედავთ. მაგალითად, ჯეიმს ვების კოსმოსური ტელესკოპი ინჟინერიის ნამდვილი მიღწევაა, რომელიც რამდენიმე მილიარდი დოლარი დაჯდა და მის შექმნას წლები დასჭირდა.

ასევე: კაცობრიობის ახალი თვალი კოსმოსში — ყველაფერი ჯეიმს ვების ტელესკოპზე

თუმცა, მკვლევრები ამაზე გაჩერებას არ გეგმავენ და ჩვენ სულ უფრო მძლავრი ტელესკოპები გვჭირდება. რას იტყვით ტელესკოპზე, რომლისთვისაც მზეს გამოვიყენებთ?! დიახ, საუბარია ტელესკოპზე, რომელიც სამყაროს აღსაქმელად მზეს დაეყრდნობა.

გარკვეული პერსპექტივის შესაქმნელად, თუ რამდენად მძლავრი შეიძლება იყოს მზეზე დაფუძნებული ტელესკოპი, განვიხილოთ ჯეიმს ვების ტელესკოპი. სარკე, რომლის დიამეტრი 6.5 მეტრია, ვებს 600-ჯერ უფრო მეტი გარჩევადობის მიღწევის საშუალებას აძლევს, ვიდრე ეს ადამიანის თვალს შეუძლია. ამ გარჩევადობით, ტელესკოპს შეუძლია დაინახოს დეტალები მონეტაზე, რომელიც 40 კილომეტრის მოშორებითაა.

კიდევ ერთი მაგალითია მოვლენათა ჰორიზონტის ტელესკოპია, რომელიც ცალკეული ინსტრუმენტების ქსელის ერთობლიობაა. ტელესკოპს შავი ხვრელების აკრეციის დისკის შესასწავლად იყენებენ ხოლმე. მისი გარჩევადობა 20 მიკროარკწამია. ამ მონაცემებით ტელესკოპს მთვარეზე ფორთოხლის დაფიქსირება შეუძლია.

და მაინც, თუ ჩვენ კიდევ უფრო მძლავრი ტელესკოპი გვჭირდება, ამისთვის ისეთი ქსელის შექმნაა საჭირო, რომელიც მზის სისტემას მოიცავს.

საბედნიეროდ, უკვე არსებობს "გიგანტური ტელესკოპი", რომელიც მზის სისტემის ცენტრშია — მზე. მიუხედავად იმისა, რომ მზე შეიძლება არ ჰგავს ტრადიციულ ლინზას ან სარკეს, მას აქვს ძალიან დიდი მასა. აინშტაინის ზოგადი ფარდობითობის თეორიაში, მასიური ობიექტები თავის გარშემო სივრცე-დროს ამრუდებენ. ნებისმიერი სინათლე, რომელიც მზის ზედაპირთან ახლოს ჩაივლის, მრუდდება.

ასტრონომები ამ ეფექტს უკვე იყენებენ და მას გრავიტაციული ლინზირება ეწოდება. ეს სამყაროს ყველაზე შორეული გალაქტიკების შესასწავლად ხდება, როდესაც ამ გალაქტიკების სინათლე გალაქტიკათა გიგანტური გროვის მახლობლად გადის. ასეთ დროს ძალიან დიდი გრავიტაცია სინათლეზე მოქმედებს. ეს საშუალებას გვაძლევს დავინახოთ ბევრად უფრო შორს, ვიდრე ჩვეულებრივ შევძლებდით.

გრავიტაციული ლინზირებისას გამოსახულება ჩვენი პერსპექტივიდან მის წინ მდებარე მასიური ობიექტის გარშემო გამრუდებული სინათლის რგოლის სახით ვლინდება. პირველად მსგავსი ფენომენის არსებობა სწორედ აინშტაინის ფარდობითობის ზოგადმა თეორიამ იწინასწარმეტყველა.

"მზის გრავიტაციულ ლინზას" თითქმის დაუჯერებლად მაღალ გარჩევადობამდე მივყავართ. ეს იძლევა ეფექტს, რომლის მიხედვითაც ტელესკოპის სარკე მზის სიგანისაა. სწორი ფოკუსით მართლაც წარმოუდგენელ შედეგს ვიღებთ: ასეთი ტელესკოპი მოვლენათა ჰორიზონტის ტელესკოპზე მილიონჯერ უფრო მძლავრი იქნება.

რა თქმა უნდა, მზის გრავიტაციული ლინზირების მისაღწევად მნიშვნელოვანი გამოწვევებია გადასალახი. ასეთ შემთხვევაში სინათლის მოხრის ფოკუსური წერტილი 542-ჯერ აღემატება დედამიწასა და მზეს შორის არსებულ მანძილს. ასე შორს Voyager 1 არ არის.

ასე რომ, არა მხოლოდ კოსმოსური ხომალდის რეკორდულად შორს გაგზავნა მოგვიწევს, არამედ მას იქ დარჩენისთვისა და გადაადგილებისთვის საკმარისი საწვავი უნდა ჰქონდეს. იქ მყოფ კოსმოსურ ხომალდს მთელი ველის სკანირება მოუწევს.

მზის ლინზის სახით გამოყენების იდეა 1970-იანი წლებიდან არსებობს, მაგრამ მაშინ ეს კიდევ უფრო არარეალური ჩანდა. დღეს ეს კონცეფცია არც ისე შორს არის რეალობისგან.

და მაინც, რას შევძლებთ ასეთი ტელესკოპით? მზის ტელესკოპად გამოყენების შემთხვევაში 100 სინათლის წლის მანძილზე ყველა ეგზოპლანეტის ატმოსფეროს დანახვისა და შესწავლის საშუალება მოგვეცემოდა.

ასტრონომები ამბობენ, რომ ეს "ტელესკოპი" უკვე არსებობს, ჩვენ უბრალოდ მისი გამოყენება უნდა შევძლოთ.