ამას წინათ თბილისის ერთ-ერთ ბარში ქართულ სთენდაფს დავესწარი, სადაც გამომსვლელები პოლიტიკურ მოვლენებზე, რომანტიკულ ურთიერთობებსა თუ სხვა პირად გამოცდილებებზე ცოცხალი აუდიტორიის წინაშე ხუმრობდნენ (ზოგი კარგად, ზოგი კიდევ ისე რა). მათ შორის იყო ერთი საოცარი გოგო, ნინიკო ლეკიშვილი, რომელმაც რაღაც ხუმრობასთან კავშირში გაიხსენა 2020 წლის ერთ-ერთი ყველაზე გახმაურებული ფილმი იმედისმომცემი ახალგაზრდა ქალი (Promising Young Woman) და აღნიშნა, თუ რამდენად მნიშვნელოვანი იყო მისთვის, როგორც კინომოყვარულისთვის, იმ კადრების ხილვა, თუ როგორ იღებდა ამ ფილმს რეჟისორი ემერალდ ფენელი: პირველი ბრიტანელი ქალი, რომელიც თავისი ამ სადებიუტო სრულმეტრაჟიანი კინოსურათისთვის ოსკარზე არაერთ ნომინაციაში წარადგინეს და საუკეთესო სცენარის კატეგორიაში გაიმარჯვა კიდეც.

ნინიკომ აღწერა, როგორი შთამაგონებელი იყო მისთვის იმის წარმოდგენა, რომ ჯერ ემერალდ ფენელმა დაწერა სცენარი, შემდეგ კი ოცდათოთხმეტი წლის ასაკში გადაიღო ფილმი და იმ ფაქტს, რომ ფეხმძიმედ იყო, გადასაღებ მოედანზე 23-დღიანი მუშაობისთვის ხელი მისთვის დიდად არ შეუშლია. ამან კიდევ ერთხელ დამაფიქრა, რას გვასწავლიან საქართველოში სკოლის ასაკიდანვე, ვინ არიან მისაბაძი ქალები? შუშანიკი, რომელიც რელიგიისთვის ეწამა? ოთარაანთ ქვრივი, რომელმაც ქმართან ერთად საკუთარი პირადი ცხოვრებაც დაასაფლავა? გაიხსენებთ ქართული ლიტერატურის ან კინოს ისეთ პერსონაჟ ქალს, რომელმაც სიმამაცე და გამბედაობა თავისი ოცნების, პირადი მიზნის ასასრულებლად გამოიჩინა, მას კი სახოტბო კონტექსტში მოიხსენიებენ? მე ძალიან გამიჭირდება ან მხოლოდ ცალი ხელის თითებიც საკმარისი იქნება ასეთი შემთხვევების ჩამოსათვლელად.

რასაც სკოლაში ათწლეულზე მეტხანს გვასწავლიან ან საზაფხულო არდადეგებისთვის კლასგარეშე საკითხავად გვირჩევენ, რთულია, იმ ამბებში მოზარდმა მკითხველმა საკუთარი თავი იპოვო. თუ ძალიან გაგიმართლებს და ხელში ჩაგივარდება თამაში ჭვავის ყანაში, ნუ მოკლავ ჯაფარას ან თუნდაც ზარხუფი, ამოისუნთქავ: თითქოს დაკარგული მეგობარი იპოვე, რომელიც იმ თემებზე დაგელაპარაკება, რაზეც სიტყვის დაძვრას სხვაგან ვერ ახერხებ. არადა ყელში გიჭერს ის ემოციები, რომლებიც ცხოვრების ამ ეტაპზე ერთბაშად გატყდება თავს და არ იცი, როგორ გაუმკლავდე მათ, რადგან მეტისმეტად პატარა და სრულიად მარტო ხარ. ასეთ დროს კი საუკუნის წინანდელი ისტორიების წაკითხვა მეფეებსა თუ ბერ-მონაზვნებზე დიდი ვერაფერი შვებაა.

სელინჯერს, ჰარპერ ლისა და სილვია პლათს ნაღდად შეუძლიათ, რომ გაგვამხნეონ და ყველაზე მარტოსულ დღეებში თანაგრძნობით შემოგვხვიონ მკლავები, მაგრამ სულ მცირედით მაინც ისინი ჩვენთვის უცხოებად რჩებიან ხოლმე. ნიუ-იორკში მცხოვრები პერსონაჟის ამბები შეიძლება კი ჰგავდეს ოზურგეთელი ან დედოფლისწყაროელი მკითხველის ცხოვრებას, მაგრამ იქაურობა მაინც მიუწვდომელი რჩება და ყველაფერი ძალიან შორეული გეჩვენება. ჩვენ საშინლად გვაკლია ამბები, რომლებიც ქუთაისში, აჭარის სოფლებსა თუ თბილისის უბნებში მცხოვრები თანატოლების შესახებ მოგვიყვება, რადგან მათსავით მაინც ვერავინ გაიგებს ჩვენს დარდს. ახლა კი ეს დანაკლისი ნაწილობრივ ამოვსებულია მარიამ გურგენიშვილის დამსახურებით, რომელმაც სულ ცოტა ხნის წინ გამოსცა (გამომცემლობა პალიტრა L) პირველი რომანი მარგალიტები.

ნამდვილად არ მაგონდება ბევრი ისეთი წიგნი, რომლის პირველივე გვერდზე გამცინებია და სრულიად მოულოდნელად მარგალიტებმა ეს მარტივად მოახერხა. ზოგადად კომიკურ, მხიარულ თხზულებებს, სიმღერებსა თუ ფილმებს ყოველთვის ვამჯობინებ სევდიან, ტრაგიკულ და ემოციურად მძიმე ნაწარმოებებს (კი, ალბათ მაზოხიზმისკენ ვარ მიდრეკილი). ასეთი პირქუშია ბოლოდროინდელი ქართული ლიტერატურის უდიდესი ნაწილიც — ჩვენივე ყოფით დამძიმებული, რაც ბუნებრივია კიდეც. უბრალოდ აღარ მეგონა, ვინმეს ფეისბუქსტატუსების მიღმა ჩვენი ყოველდღიურობის ისე მოყოლა შესძლებოდა, რომ ამაზე გულიანად გვეხარხარა. მარიამ გურგენიშვილს კი ეს შესაშურად კარგად გამოუვიდა. თანაც ამას ზედმეტი პრანჭვისა და ძალდატანების გარეშე აკეთებს: თითქოს, არც კი ადარდებს, ვინმეს გაეცინება თუ არა მისი პროტაგონისტის ნაამბობზე. თუ გაუგე, ხომ კარგი, თუ არადა, აი, დარდი.

მარგალიტების მთავარი გმირი და მთხრობელი 15 წლის მარგო ალიაშვილია, რომელიც თბილისში, სვანეთის უბანში ცხოვრობს. ის იმდენად ავთენტურად და ბუნებრივად გვიყვება იმ ყოფით სიტუაციებზე, რომლებსაც თავისი მახვილი თვალით ამჩნევს, რომ წვრილმანი დეტალებიც კი უზომოდ ახლობელი აღმოჩნდება მკითხველისთვის. ოღონდ ეს ყველაფერი უკვე მრავალჯერ გაგონილისა და გაცვეთილის შთაბეჭდილებას არ ტოვებს, რადგან სულ სხვანაირი სიხალასით გვიამბობს ყოველივეს, რაც აღწერილ ბევრისთვის ისედაც კარგად ნაცნობ ეპიზოდებთან, თუნდაც ნაკლებად სასიამოვნოსთან, უფრო მეტად სიახლოვეს გიჩენს, ვიდრე მასთან განრიდების სურვილს, როგორც უკვე რაღაც ყელში ამოსული.

მარგო ალიაშვილის ხმა წიგნის ფურცლებზე იმდენად ძლიერად ისმის, მინდოდა გამეგო, რა საერთო ჰქონდა მას მარიამ გურგენიშვილთან. პირადად ვკითხე კიდეც და აი, რა მიპასუხა ავტორმა:

"მარგო იმდენად მე ვარ, შემეშინდა, გარეგნობაც რომ ჩემი მიმეცა, სანახევროდ ავტობიოგრაფია გამომივიდოდა. გადავწყვიტე, მისთვის მხოლოდ ჩემი ხასიათი და ოცნებები, ანასთვის კი გარეგნობა და კავალრები დამეთმო. ორივე პერსონაჟში არის დიდი დოზით რაღაც ჩემეული და ადამიანები, რომლებიც ახლოს მიცნობენ, ამას პირველივე გვერდებიდან ამჩნევენ. ჩემსა და მარგოს შორის განსხვავებას რაც შეეხება, ოჯახში მე ანას ადგილი უფრო მეკავა, მეც ზუსტად ასე მეძახდნენ ბებიები "ცისთვალას" და "მზით ნაქარგს". კიდევ ერთი განსხვავება ალბათ ისაა, რომ მარგო უფრო ღიაა ხალხის მიმართ, უფრო ადვილად გამოხატავს გრძნობებს და ალბათ უფრო მზრუნველიცაა, ვიდრე მე".

რამდენადაც ლაღია რომანში თხრობის სტილი, იმდენადვეა ბასრიც: ბლომადაა მოსწრებული სიტყვა, მაგრამ აქა-იქ თან ნაღმებიცაა ჩამალული, რომლებიც უდარდელ კისკისში შიგადაშიგ სიმწარეებსაც გვაპარებს და გვაჩვენებს, ჩვენი ცხოვრების კომიკურობის მიღმა რა საშინელებებიც შეიძლება იმალებოდეს. აქ განსაკუთრებით თვალშისაცემია ამბის ნარატორის, მოზარდი მარგო ალიაშვილის ბრაზი, რითაც კიდევ ერთხელ მახსენდება ზემოთ უკვე ხსენებული ფილმი იმედისმომცემი ახალგაზრდა ქალი: როგორც ამ ფილმშია პრიალა ჰოლივუდური კომედიური რომანტიკის ფორმა გამოყენებული სისტემური ძალადობის გამოსააშკარავებლად, ისე გვაჩვენებს მარგალიტებიც ქართული პატრიარქალური საზოგადოების სიმახინჯეებს თითქოს და სულ სიცილ-სიცილით.

ლამის ტრადიციად ქცეული უსამართლობისა და ჩაგვრის გამო დაგროვილმა ახალგაზრდა ქალის ბრაზმა ამ წიგნის ფურცლებზე ამოხეთქა. მაშინ, როცა ქართულ კულტურაში გოგოებს თავიდანვე მუდამ სინაზისკენ, მოთმინებისკენ და გაჩუმებისკენ მოუწოდებენ, ალბათ, განსაკუთრებულ სიმამაცეს მოითხოვს ასე ხმამაღლა და დამაჯერებლად იმ გულისტკივილზე ლაპარაკი, რომელიც მრავალი ქალის გამოცდილებას აერთიანებს.

არ ვიცი, რა შეიძლება შეიცვალოს ჩვენი დედებისა და ბებიების ცხოვრებაში (მიუხედავად იმისა, რომ მათ შეიძლება ნახონ ნანა ექვთიმიშვილის ფილმი ჩემი ბედნიერი ოჯახი და წამით მაინც გაჰკრათ გულში რაღაც ძალიან რადიკალურის ჩადენის სურვილმა), მაგრამ ახლანდელ და მომავალ ქართველ გოგოებს უკვე ჰყავთ მარგო ალიაშვილი, რათა მეტი გამბედაობა მოიკრიბონ და ნაკლებად მოუსმინონ იმ ციცოებსა და მარგალიტებს, რომლებსაც პატრიარქატის ძალადობრივმა კულტურამ ფარ-ხმალი დააყრევინა.

თუნდაც მარტო ამიტომაა მნიშვნელოვანი ზოგადად ლიტერატურაში ქალების უსაზღვრო და აქამდე უთქმელი გასაჭირის, ტკივილის, სევდისა თუ პატარ-პატარა სიხარულის როგორმე სიტყვებში მოხელთება და თავად ქალების პერსპექტივით მოყოლა. მარიამ გურგენიშვილი ჩემთან საუბრისას აღნიშნავს, თუ როგორ უჭირდა მას პერსონაჟებთან საერთოს პოვნა მადამ ბოვარისა თუ ანა კარენინას კითხვისას, სანაცვლოდ კი როგორი ახლობელი იყო მისთვის ჯეინ ეარისა და სკარლეტ ო'ჰარას ისტორიები. ქართულ ლიტერატურაში დიდი ხნის განმავლობაში არ ჩანდნენ ასეთი გმირები, თუმცა, საბედნიეროდ, ბოლო ათწლეულებში ეს სიტუაცია უკეთესობისკენ შეიცვალა და მათ რიგს უკვე შეემატა მარგო ალიაშვილიც, როგორც არაერთი მნიშვნელოვანი თანამედროვე ქართველი ქალი ავტორის გვერდით გამოჩნდა მარიამ გურგენიშვილი.

"საკუთარ თავს ერთხელ და სამუდამოდ გამოვუტყდი, წერა ჩემთვის უბრალოდ ჰობი ვერ იქნებოდა, მიუხედავად იმისა, რომ გარშემო ყველა მირჩევდა, ჩემს პროფესიას – სამართალს – გავყოლოდი, თავისუფალ დროს კი მეწერა რამდენიც მინდოდა, ვინ მიშლიდა. გამიმართლა, რომ მაინც დროულად მივხვდი, ეს რჩევა ვიღაცის გაქუცული, დაპატარავებული კაბასავით მედგა ტანზე. ბევრი ჯაჯგური დამჭირდა, რომ გამეხადა, მაგრამ ახლა, როგორც იქნა, თავისუფალი ვარ და ვიცი, რომ წერაა ჩემი საქმე. ამ დროს ძალიან დიდ სიამოვნებასთან ერთად, საოცარ თავისუფლებასაც ვგრძნობ, რაც იშვიათი შეგრძნებაა ჩემთვის. ბევრი რომ არ გავაგრძელო, ყველაზე კარგად მაშინ ვგრძნობ თავს, როცა ვწერ", — ამბობს მარიამი.

მარგალიტებში ბევრი დასამახსოვრებელი პერსონაჟია, რომლებმაც, შესაძლოა, საკუთარი თავი, ოჯახის წევრი, მეგობარი, მეზობელი ან პირველი სიყვარული მოგაგონოთ. მაგრამ აქ მთავარი მაინც ის არის, რომ მნიშვნელოვანი ამბები ქალების ირგვლივ ტრიალებს და მთავარი გმირებიც სწორედ ისინი არიან. "მაინც რა ბედნიერებაა, სახლში რომ სულ გოგოები ვართ!" — ნეტარებით გაბრუებულს აღმოხდება მარგო ალიაშვილს, როცა ერთ დილით მის ოჯახში პატარა და, ანა, ბიძაშვილი ბელა და ბებია თურქული ყავის ნალექით სახის ნიღაბს იკეთებენ, დედა ფაფას ხარშავს, თავად კი ფუმფულა "ალადიკებს" აცხობს. სამწუხაროდ, სამუდამოდ ასე ვერ დარჩებიან. მათ ცხოვრებაში დანარჩენი სამყარო შემოიჭრება და ყველაფერი თავდაყირა სწორედ მაშინ დადგება, როცა კაცები გადაწყვეტენ, რომ როგორც ამ პერსონაჟების პირადი ცხოვრება, ისე ქვეყნის ბედი ძალადობრივად განკარგონ.

"ტექსტის ქსოვილი ჩემი ბავშვობის მოგონებებისა და შთაბეჭდილებებისგან შეიქმნა. წიგნის ერთ-ერთი მთავარი გმირის, ანას ისტორია, ძალიან პერსონალურია ჩემთვის, იქიდან გამომდინარე, რომ ჩემს ოჯახში ორ ქალს, ბებიას და მამიდას, შეემთხვათ იგივე. რა თქმა უნდა, ბავშვობიდან სულ ამ თემაზე მესმოდა საუბარი და ამიტომ დიდი კვალი დატოვა. ანას ისტორია მოითხოვდა, რომ ნაწარმოების სიუჟეტი გასულ საუკუნეში განვითარებულიყო. თუ რატომ კონკრეტულად 90-იანები და არა ვთქვათ, რომელიმე უფრო ადრინდელი პერიოდი, ეს უკვე ალბათ დედაჩემმა და მისმა მოყოლილმა ამბებმა განაპირობა. დედა მარგოს, ბელას და ანას ასაკისაა და 90-იანების თბილისში გაატარა სტუდენტობა. მთელი ბავშვობა მესმოდა ეს ისტორიები და რადგან იქიდან მოყოლებული, დიდებთან ურთიერთობა უფრო მხიბლავდა და მაინტერესებდა, ვიდრე თანატოლებთან, მეგობრები რომ მოდიოდნენ დედასთან სტუმრად, პირველი მე გავრბოდი საჭორაოდ მაგიდასთან და მათი ახალგაზრდობის ამბებს ვისმენდი ხოლმე", — აღნიშნავს მარიამი.

ბებიაჩემი მეუბნებოდა ხოლმე, ბევრ სიცილს ტირილი მოსდევსო და ეს ნათქვამი, ალბათ, ისე არასდროს ამხდენია, როგორც მარგალიტების კითხვისას. გუმანით მკითხველი თითქოს სულ გრძნობს, რომ რაღაც ცუდი უნდა მოხდეს, მაგრამ შემზადების მიუხედავად, რომანის ნახევარს რომ გასცდები, ისე დრამატულად იცვლება ყველაფერი, შეუძლებელია, მტკიცედ დაუდგე მოზღვავებულ ემოციებს. სიუჟეტის ფინალურ დეტალებზე საუბრისას თავს შევიკავებ, იმაზე უკეთ მაინც ვერ აღვწერ იმას, რაც ამ წიგნის ფურცლებზე ისედაც დაიწერა, მაგრამ უნდა გამოვყო დაძაბულ სიუჟეტში ერთი შეხედვით მიყუჩებული გულისტკივილი, რომელიც ჩემთვის, ალბათ, ყველაზე ახლობელი იყო ამ წიგნში: ბავშვობის დასასრული. ბოლოსკენ მარგო ალიაშვილი სასოწარკვეთილი აცნობიერებს, რომ რაღაცები მთავრდება, საყვარელი ადამიანების გზები სამუდამოდ შორდება ერთმანეთს და აღარაფერი იქნება ძველებურად. მხოლოდ დაკარგვის მერე ხვდები, რომ ის ყველაფერი, რაც იქამდე ბავშვური სისულელე გეგონა და ერთი სული გქონდა, ზრდასრულობის სერიოზულობით გადაგეფარა, ძალიან ძვირფასი იყო. ხოლო წინ რაც გელოდება, იმაზე არაფერს უწყი და თან უზომოდ გაშინებს.

ამ ტკივილს რომ გამკლავებოდა, ამიტომ გადაწყვიტა მარგო ალიაშვილმა თავისი ისტორიის მოყოლა. ასე შეიქმნა მარგალიტები. ამის გამო ყველაზე მეტად მარიამ გურგენიშვილის რომანმა ამ ჟანრში ჩემთვის გამორჩეულად საყვარელი წიგნი მარტოსულობის უპირატესობანი გამახსენა, რომელშიც მთავარ გმირს, ჩარლის, მეგობარი საბეჭდ მანქანას აჩუქებს და თან მინაწერს დაუტოვებს: "ხანდახან ჩემზე დაწერე". ჩარლიც პასუხად დაბეჭდავს: "დავწერ".

მსგავს ეპიზოდს ვხვდებით მარგალიტებშიც:

იმედი მაქვს, რომ მარიამ გურგენიშვილი, რომელიც თურმე ჯერ სულ რაღაც ჩემი ტოლია — 25 წლის, კიდევ დაწერს ასეთი მნიშვნელოვანი, საინტერესო და საოცარი პერსონაჟების შესახებ, რომელთა ხმებიც მთებს ფოთლებივით რხევას დააწყებინებს.