ვეგანობის გრძელი ისტორია მოკლედ: რატომ დაიწყო ადამიანმა კვების რაციონის შეცვლა
ვეგანებად ის ადამიანები იდენტიფიცირდებიან, რომლებიც არ ჭამენ არც ხორცს, არც თევზს, არც ყველს, არც მაიონეზს და არც თაფლს; ისინი არც რძის შრატის პროტეინს იღებენ და არც ჟელატინს — ანუ არაფერს, რაც ცხოველისგან ან მის მიერ იქმნება. ვეგანები არც ისეთ ტანსაცმელს, აქსესუარებსა თუ ნებისმიერ სხვა ნივთს იყენებენ, რომლებიც ცხოველისგან მზადდება — არანაირი ტყავი, მატყლი, მარგალიტი ან სპილოს ძვლის კლავიშებიანი პიანინო.
ვეგანობა ვეგეტარიანელობის უკიდურესი ფორმაა. მართალია, ეს ტერმინი 1944 წელს დამკვიდრდა, თუმცა ხორცის მიღებისგან თავის შეკავების იდეას ჯერ კიდევ ძველ ინდურ და აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთის ხალხებში ვხვდებით. ვეგეტარიანიზმი კი პირველად ბერძენმა ფილოსოფოსმა და მათემატიკოსმა, პითაგორა სამოსელმა დაახლოებით ძვ.წ. 500 წელს ახსენა. მართკუთხა სამკუთხედებზე თეორემის შემქმნელი ყველა არსებისადმი — მათ შორის, ადამიანებისადმიც — გულმოწყალების ღირებულებას უსვამდა ხაზს. ვეგეტარიანელობას მხარს ბუდიზმის, ინდუიზმისა და ჯაინიზმის მიმდევრებიც უჭერდნენ და მიიჩნევდნენ, რომ ადამიანებმა სხვა ცხოველებს ტკივილი არ უნდა მიაყენონ.
უხორცო ცხოვრების წესი დასავლეთში მასობრივად არასდროს გავრცელებულა. თუმცა ის საზოგადო ჯანდაცვაზე ყურადღების გამახვილებისა თუ რელიგიური სენტიმენტების გაძლიერების პერიოდებში იჩენდა ხოლმე თავს. Ephrata Cloister, მკაცრი რელიგიური სექტა, რომელიც 1972 წელს პენსილვანიაში დაარსდა, ცელიბატობასთან ერთად ვეგეტარიანელობასაც უჭერდა მხარს. მე-18 საუკუნის უტილიტარისტი ფილოსოფოსი, ჯერემი ბენტამი მიიჩნევდა, რომ ცხოველთა ტანჯვა ისეთივე სერიოზული საკითხი იყო, როგორიც ადამიანის ტანჯვა. მან ამ ასპექტში ადამიანის უპირატესობის იდეა რასიზმსაც კი შეადარა.
პირველი ვეგეტარიანული საზოგადოება ინგლისში, 1847 წელს ჩამოყალიბდა. სამი წლის შემდეგ კი მღვდელმა სილვესტერ გრემმა ამერიკის ვეგეტარიანული საზოგადოება დააფუძნა. გრემი პრესვიტერელი ღვთისმსახური იყო და მისი მიმდევრები, რომლებსაც გრემელებს უწოდებდნენ, მის მითითებებს ემორჩილებოდნენ. ეს მითითებები ვეგეტარიანელობას, ზომიერებას, თავშეკავებასა და ხშირ ბანაობას მოიცავდა.
1944 წლის ნოემბერში ბრიტანელმა დურგალმა, დონალდ უოტსონმა გამოაცხადა, რომ რადგან ვეგეტარიანელები რძის პროდუქტებსა და კვერცხს ჭამდნენ, ის ახალი ტერმინის, ვეგანის, შექმნას აპირებდა იმ ადამიანების აღსაწერად, რომლებიც ამ პროდუქტებსაც არიდებდნენ თავს.
ამ ამბამდე ერთი წლით ადრე ბრიტანეთის ფერმის ძროხების 40%-ში ტუბერკულოზი აღმოაჩინეს და უოტსონმა ეს თავის სასარგებლოდ გამოიყენა. მან თქვა, რომ ვეგანური ცხოვრების წესი ხალხს დაბინძურებული საკვებისგან იცავდა. ტერმინის გამოყენებიდან სამი თვის შემდეგ კი უოტსონმა ოფიციალური განმარტება გამოსცა, თუ როგორ უნდა გამოთქმულიყო ეს სიტყვა. "ვეგანი და არა ვეჯანი", — წერდა ის თავის ახალ ვეგანთა საზოგადოების გაზეთში, რომელსაც 25 გამომწერი ჰყავდა. 2005 წელს, როდესაც უოტსონი 95 წლის ასაკში გარდაიცვალა, ბრიტანეთში 250,000 თვითიდენტიფიცირებული ვეგანი სახლობდა. აშშ-ში კი იმავე პერიოდში 2 მილიონი ვეგანი ცხოვრობდა — მობის, ვუდი ჰარელსონის და ფიონა ეფლის ჩათვლით.
მკაცრი ვეგანიზმი ყველა ტიპის ცხოველური პროდუქტის გამოყენებას კრძალავს — მათ შორის ისეთსაც, რომელიც საკვები არ არის. მაგრამ როგორც ცხოვრების ნებისმიერი ისეთი წესის არჩევანი, რომელიც "იზმით" მთავრდება, ვეგანიზმიც მკაცრ საზღვრებს არ მოიაზრებს. ეს იმას ნიშნავს, რომ ვეგანიზმისა თუ ვეგეტარიანიზმის მრავალი მიმდევარი დადგენილ წესებს ხშირად არღვევს ხოლმე. მაგალითად, ვიტამინი B12 თითქმის მთლიანად ცხოველურ პროდუქტებში გვხვდება, ამიტომ ბევრი ვეგანი დანამატებიან საკვებს მიირთმევს ან პირდაპირ ვიტამინს სვამს, რათა მისი საჭირო რაოდენობა მიიღოს.
თანამედროვე დასავლურ სამყაროში ვეგეტარიანელობა ფილოსოფიური და რელიგიური ფესვებისგან გათავისუფლდა და ჯანმრთელობისთვის მიღებულ არჩევანად გადაიქცა. ამაზე ის მრავალრიცხოვანი რესტორნები მეტყველებს, რომლებიც ვეგეტარიანულ კერძებს გვთავაზობს. ხოლო წვეულების მენიუს დაგეგმვამდე სულ უფრო ხშირად კითხულობენ, არის თუ არა სტუმართაგან ვინმე ვეგეტარიანელი. თუმცა ვეგანიზმი ჯერ კიდევ ცხოველთა უფლებების მოძრაობას უკავშირდება და ფართო საზოგადოების ცნობიერებაში ბოლომდე არაა დამკვიდრებული.
ვეგანებმა საკვების არჩევისას იმ დონის სიმკაცრე შეუძლიათ გამოავლინონ, რამდენიც მოუნდებათ. მაგალითად, საერთაშორისო ვეგეტარიანელთა კავშირის ვებსაიტზე ვეგანებისთვის ისეთი სასარგებლო რჩევებს შეხვდებით, როგორიც საცხობ ფორმებზე ცხოველური ცხიმის წასმა ან ძვლის ნახშირით რაფინირებული შაქრის გამოყენებაა. თუმცა, ამასთან, არსებობს უმი ვეგანიზმიც, რომელიც საკვების მოუმზადებლად, უმად მირთმევას ნიშნავს. თუ კიდევ ერთი ნაბიჯით წინ წავალთ, მონო კვებას მივიღებთ — იდეას, რომ კუჭმა ერთ ჯერზე მხოლოდ ერთი ტიპის საკვები უნდა გადაამუშაოს. მოკლედ რომ ვთქვათ, თუ რაიმეს მიირთმევთ, დიდი ალბათობით, არსებობს ვინმე სხვა, ვინც იმავეს ჭამაზე ამა თუ იმ მიზეზით უარს ამბობს.
-
გადახედვაუცხოეთში საარჩევნო უბნების სიმცირის პრობლემა — როდის სრულდება ემიგრანტების რეგისტრაცია? უცხოეთში საარჩევნო უბნების სიმცირის პრობლემა — როდის სრულდება ემიგრანტების რეგისტრაცია?
-
გადახედვა9-წლიანი პაუზის შემდეგ, ინდოეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი პაკისტანს ესტუმრება 9-წლიანი პაუზის შემდეგ, ინდოეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი პაკისტანს ესტუმრება
-
გადახედვაჯიმ ო'ბრაიენმა ანტი-ლგბტ კანონის მიღებასთან დაკავშირებით შეშფოთება გამოთქვა ჯიმ ო'ბრაიენმა ანტი-ლგბტ კანონის მიღებასთან დაკავშირებით შეშფოთება გამოთქვა
-
გადახედვაკახა კალაძე: ვფიქრობ, რომ ამერიკის საელჩოს დიდი პრობლემა აქვს — მგონი ფეისბუქის ადმინად ხაბეიშვილი "ჩაუდეს" კახა კალაძე: ვფიქრობ, რომ ამერიკის საელჩოს დიდი პრობლემა აქვს — მგონი ფეისბუქის ადმინად ხაბეიშვილი "ჩაუდეს"
-
გადახედვა"ფორმულამ" 4 ოქტომბრის მონაცემებით Edison Research-ის კვლევის შედეგი გაასაჯაროვა "ფორმულამ" 4 ოქტომბრის მონაცემებით Edison Research-ის კვლევის შედეგი გაასაჯაროვა
-
გადახედვააშშ-ის ავიაციამ იემენი დაბომბა აშშ-ის ავიაციამ იემენი დაბომბა
-
გადახედვაანტიკორუფციულმა ბიურომ პარტიების აგვისტო-სექტემბრის შემოწირულობები გაასაჯაროვა ანტიკორუფციულმა ბიურომ პარტიების აგვისტო-სექტემბრის შემოწირულობები გაასაჯაროვა
-
გადახედვაოკუპირებული ცხინვალიდან აპრილში უკანონოდ დაკავებული რამაზ ბეღელური გაათავისუფლეს ოკუპირებული ცხინვალიდან აპრილში უკანონოდ დაკავებული რამაზ ბეღელური გაათავისუფლეს
-
გადახედვამოკრივე გიორგი ყუშიტაშვილი, ქალზე ძალადობის ბრალდებით, დამნაშავედ ცნეს მოკრივე გიორგი ყუშიტაშვილი, ქალზე ძალადობის ბრალდებით, დამნაშავედ ცნეს
-
გადახედვაალკოჰოლის მოხმარება 6 ტიპის სიმსივნესთან დააკავშირეს ალკოჰოლის მოხმარება 6 ტიპის სიმსივნესთან დააკავშირეს
-
-
გადახედვაალექსანდრ ლუკაშენკო: უკრაინა უნდა მიხვდეს, რომ ქვეყნის აღდგენაში, ბელორუსები დაეხმარებიან ალექსანდრ ლუკაშენკო: უკრაინა უნდა მიხვდეს, რომ ქვეყნის აღდგენაში, ბელორუსები დაეხმარებიან
-
გადახედვაჰასან ნასრალას დროებით გასაიდუმლოებულ ადგილას დაკრძალავენ ჰასან ნასრალას დროებით გასაიდუმლოებულ ადგილას დაკრძალავენ
-
გადახედვალავროვი აცხადებს, რომ რუსეთი ოკუპირებულ აფხაზეთს საერთაშორისო პოზიციების განმტკიცებაში დაეხმარება ლავროვი აცხადებს, რომ რუსეთი ოკუპირებულ აფხაზეთს საერთაშორისო პოზიციების განმტკიცებაში დაეხმარება
-
გადახედვაირაკლი კობახიძემ არხილოსკალოში ლაშა ბექაურის სახელობის სპორტული კომპლექსი გახსნა ირაკლი კობახიძემ არხილოსკალოში ლაშა ბექაურის სახელობის სპორტული კომპლექსი გახსნა
-
-
გადახედვა"ბევრი აღარ დამრჩა" — ელტონ ჯონმა ფილმის პრემიერისას ჯანმრთელობაზე ისაუბრა "ბევრი აღარ დამრჩა" — ელტონ ჯონმა ფილმის პრემიერისას ჯანმრთელობაზე ისაუბრა
-
გადახედვარუსეთი ოკუპირებულ ცხინვალში სამხედრო ბაზის მიწას ოფიციალურად იმტკიცებს რუსეთი ოკუპირებულ ცხინვალში სამხედრო ბაზის მიწას ოფიციალურად იმტკიცებს
-
გადახედვაჯონსონი საპირფარეშოში მოსასმენი აპარატების აღმოჩენას ნეთანიაჰუს ვიზიტს უკავშირებს ჯონსონი საპირფარეშოში მოსასმენი აპარატების აღმოჩენას ნეთანიაჰუს ვიზიტს უკავშირებს
-
გადახედვაისრაელმა დამასკოში ოკუპირებული აფხაზეთის ე.წ. საელჩო დაბომბა — არის მსხვერპლი ისრაელმა დამასკოში ოკუპირებული აფხაზეთის ე.წ. საელჩო დაბომბა — არის მსხვერპლი
-
გადახედვაროგორ დავინახავდით იუპიტერის დიდ წითელ ლაქას, ინფრაწითელ სინათლეს რომ აღვიქვამდეთ როგორ დავინახავდით იუპიტერის დიდ წითელ ლაქას, ინფრაწითელ სინათლეს რომ აღვიქვამდეთ
კომენტარები