1989 წლის 9 აპრილის ტრაგედია საქართველოს ისტორიის ის ფურცელია, რომელიც საბჭოთა ცენზურამაც ვერ დამალა. საბჭოთა ჯარის სისასტიკე მშვიდობიანი მოქალაქეების წინააღმდეგ ქვეყნის საზღვრებს გასცდა და მსოფლიოს ყურადღება მიიპყრო. ამ დღის მოვლენებს The New York Times-იც გამოეხმაურა: 10 აპრილს საქართველო გამოცემის პირველ გვერდზე აღმოჩნდა.

"საბჭოთა საქართველოში დემონსტრანტებისა და პოლიციის დაპირისპირების შედეგად, სულ მცირე, 16 ადამიანია მოკლული" — იუწყება სტატიის სათაური. მისი ავტორი ჟურნალისტი ესთერ ფეინია, რომელიც საბჭოთა კავშირთან დაკავშირებულ მოვლენებს აქტიურად აშუქებდა.

ფოტო: The New York Times

"16 ადამიანი მოკლულია, 200-ზე მეტი კი დაშავდა მას შემდეგ, რაც ათასობით დემონსტრანტი თბილისში, საბჭოთა საქართველოს დედაქალაქში დაშლის ბრძანებას არ დაემორჩილა და ხელკეტებით შეიარაღებული ჯარისკაცები ხალხისაკენ გაემართა", — ასე იწყება 9 აპრილის შესახებ სტატია.

სტატიაში ვკითხულობთ, რომ ყველაფერი გასულ თვეს დაიწყო, როდესაც აფხაზი მოსახლეობის ნაწილმა საქართველოსგან გამოყოფა და რესპუბლიკის სტატუსი მოითხოვა. ეროვნულმა მოძრაობამ, რომელიც ამ მოთხოვნას ეწინააღმდეგებოდა, მშვიდობიანი აქციები დაიწყო. სტატიაში აღნიშნულია, რომ მალე ეს ყველაფერი მოსკოვისგან პოლიტიკური და ეკონომიკური ავტონომიის, საბოლოოდ კი — საბჭოთა კავშირისგან გამოყოფისა და სუვერენულ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბების მოთხოვნაში გადაიზარდა.

"ადამიანები, რომლებიც საპროტესტო აქციებში მონაწილეობას იღებდნენ, სატელეფონო ინტერვიუებში აცხადებენ, რომ დემონსტრანტები სამხედროების, ტანკებისა და შეიარაღებული ტრანსპორტის ქუჩებში ყოფნით უკმაყოფილონი იყვნენ, თუმცა განთიადამდე ჯარისკაცები მშვიდად იყვნენ განწყობილი", — ვკითხულობთ სტატიაში.

ამის შემდეგ სტატიაში აღწერილია, როგორ დაიწყეს სამხედროებმა დემონსტრანტების დარბევა:

"დაახლოებით დილის 4 საათისთვის, როგორც ამბობენ, მთვარის შუქით განათებულ ქუჩებში სამხედროებმა მთავრობის სახლის წინ შეკრებილებს დაშლისა და სახლში წასვლისკენ მოუწოდეს. დემონსტრანტები ამ მოწოდებებს არ დაემორჩილნენ, რამაც ჯარისკაცები გააღიზიანა და მათ ყვირილი და დემონსტრანტების შეურაცხყოფა დაიწყეს. ამის შემდეგ ჯარისკაცებმა ხალხის ნაკადების დაშლა ძალის გამოყენებით დაიწყეს. ისინი ხალხის შევიწროებას შეუდგნენ, რაზეც დემონსტრანტებმა უპასუხეს და უეცრად, თვითმხილველების თქმით, სამხედროებმა დემონსტრანტების ხელკეტებით ცემა დაიწყეს."

სტატიაში ისიცაა ნახსენები, რომ დემონსტრანტები გარდაცვლილთა და დაშავებულთა ოფიციალურ რაოდენობას არ ეთანხმებოდნენ და ამბობდნენ, რომ რეალური რიცხვი უფრო მაღალი იყო.

The New York Times 9 აპრილის მოვლენების შესახებ სტატიას საქართველოს რთული ისტორიული წარსულის გახსენებით ასრულებს:

"ქართველი ხალხი საუკუნეების განმავლობაში მონღოლების, თურქების, სპარსელებისა და მეფის რუსეთის ბატონობის ქვეშ ცხოვრობდა. ამის მიუხედავად, მათ უძველესი ენისა და ლიტერატურაში, ცეკვასა და რელიგიაში გამოხატული მდიდარი მემკვიდრეობის გადარჩენა მაინც შეძლეს. ისტორიული გამოცდილება, როგორც ჩანს, ამაში საბჭოთა კავშირის ბატონობის დროსაც ეხმარებოდათ. ამის მიუხედავად, ქართველები ამბობენ, რომ ხშირად ეშინიათ მოსკოვის, რომელიც ქვეყნის ჰომოგენურ საბჭოთა კულტურასთან შერწყმას ცდილობს.

წლების განმავლობაში, კრემლისადმი მათი შიში და სიძულვილი დემონსტრაციებსა და იმის მოთხოვნაში გადაიზარდა, რომ მათი ენა და ცხოვრების წესი ხელუხლებელი დარჩენილიყო."

რა მოხდა 1989 წლის 9 აპრილს საქართველოში

ფოტო: ელეფთერ ლაფაჩი / პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა

9 აპრილი საქართველოს ისტორიაში ორ მნიშვნელოვან მოვლენას აერთიანებს - 1989 წლის ტრაგედიასა და დამოუკიდებლობის აღდგენას 1991 წელს. რუსული ჯარის მიერ თბილისში 21 ადამიანის მოკვლამ საყოველთაო დაუმორჩილებლობა გამოიწვია, რაც საბოლოოდ, საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენით დასრულდა.

აფხაზეთში სეპარატისტული განწყობების გაძლიერების პარალელურად, სეპარატიზმისა და მოსკოვის ანტიქართული პოლიტიკის წინააღმდეგ მშვიდობიანი აქციები დაიწყო. 4 აპრილს, მთავრობის სახლის წინ ათიათასობით ადამიანი შეიკრიბა. 5 აპრილს გაიფიცნენ მუშები, დაიხურა სასწავლო დაწესებულებები. 7 აპრილს საქართველოს კომპარტიის პირველმა მდივანმა ჯუმბერ პატიაშვილმა მოსკოვში, საბჭოთა ხელმძღვანელობას წესრიგის აღსადგენად დამხმარე ძალების გამოგზავნა სთხოვა.

9 აპრილს, ღამის 11 საათზე, თბილისში კომენდანტის საათი გამოცხადდა. ამის შესახებ ცნობა მოსახლეობამ ღამის 10 საათსა და 15 წუთზე მიიღო. ქალაქის სამხედრო კომენდანტად დაინიშნა საბჭოთა არმიის გენერალი იგორ როდიონოვი. სწორედ ის იყო 9 აპრილის სადამსჯელო ოპერაციის ხელმძღვანელი.

9 აპრილს, გამთენიისას, რუსულმა არმიამ რუსთაველის გამზირზე შეკრებილი მშვიდობიანი დემონსტრანტის დაშლა დაიწყო. აქციის დარბევისას საბჭოთა ჯარმა გამოიყენა მომწამვლავი ქიმიური საშუალებები, ცეცხლსასროლი იარაღი, სასანგრე ბარები, ჯავშანტრანსპორტიორები და ტანკები. იმ ღამის დარბევას 20 ადამიანი ემსხვერპლა, ხოლო ერთი მოქალაქე კომენდანტის საათის დროს მოკლეს რუსმა ჯარისკაცებმა.

ამ დღეს ასობით ადამიანი დასახიჩრდა, დემონსტრანტების დიდი ნაწილი მოიწამლა. უცნობია დაზარალებულების ზუსტი რიცხვი და ასევე, რა ზიანი მიადგა მათ ჯანმრთელობას.

ამავე თემაზე: