ყველა მშობლისთვის ნაცნობია, როგორი რთულია, აარიდო პლასტმასის სათამაშოების ყიდვას თავი. დღესდღეობით საქართველოში სათამაშოების უსაფრთხოება არც ლაბორატორიულად მოწმდება და არც ბაზრის ზედამხედველობის შესაბამისი სამსახური არსებობს. გონებრივი და ფსიქიკური განვითარების ჩამორჩენა, ნერვული სისტემის დარღვევები, ინტოქსიკაცია, ალერგია - ეს ყველაფერი უხარისხო სათამაშომ შეიძლება გამოიწვიოს. ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების თანახმად, სათამაშოების უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით საქართველოს კანონმდებლობა ევროპისას უნდა დაუახლოვდეს. ევროდირექტივის ამოქმედება 2019 წლიდან იგეგმება.

თუმცა, ბინებში გროვებად დახვავებული პლასტმასის უხარისხო სათამაშოების პრობლემა დასავლეთ ევროპის ქვეყნებშიც მწვავედ დგას. მაგალითად, დიდ ბრიტანეთში გასულ წელს მომხმარებლებმა მსგავს პროდუქტში $480 მილიონზე მეტი დახარჯეს. გარემოს დამცველები ამბობენ, რომ ეს ნაგასვაყრელებსა და ოკეანეებში პლასტმასის ნარჩენების რაოდენობის ზრდას უწყობს ხელს.

პლასტმასის სათამაშოებით ოკეანეებიც ბინძურდება.

ფოტო: Getty

ბრიტანული გულის ფონდის მიერ ჩატარებულ გამოკითხვაში მონაწილე მშობელთა მეოთხედზე მეტმა აღიარა, რომ დაუზიანებელი სათამაშოებიც გადაუყრია. ამასთან, ისიც დადგინდა, რომ ბავშვებს დიდ ბრიტანეთში საშუალოდ ოთხი ისეთი სათამაშო აქვთ, რომლითაც ერთხელაც არ უთამაშიათ.

"ჩემი ქალიშვილი გიჟდება პლასტმასის სათამაშოებზე"

ბრიტანელი დედა, ლორენ ტედალდი ამბობს, რომ მისი სამი წლის გოგო, მირელა, უამრავ სათამაშოს იღებს მეგობრებისგან და ოჯახის წევრებისგან. "ხან აღდგომაა, ხან შობა, ხანაც დაბადების დღეებია - ახალი სათამაშოების ყიდვის მიზეზი არ ილევა", - ამბობს ის, - "ვეცადეთ, ხის სათამაშოები ან ისეთი მატერიისგან დამზადებული ნივთები გვეყიდა, რომლებიც შედარებით გამძლეა ანდა გარემოსთვისაა უსაფრთხო, მაგრამ ვერაფერს გავხდით: ჩემი პატარა გოგო პლასტმასის სათამაშოებზე გიჟდება. როგორც ბავშვების უმეტესობას, მასაც ყველაზე ფერადი და გიჟური ნივთები იზიდავს. ჩვენ ვცდილობთ, დიდი ზომის სათამაშოები განსაკუთრებული შემთხვევებისთვის შემოვინახოთ, მაგრამ ამის გაკეთება რთულია და, შედეგად, სათამაშოები სულ მეტ სივრცეს იკავებენ".

ლორენი დასძენს, რომ ის ცდილობს, რეგულარულად წაიღოს ძველი სათამაშოებით გამოტენილი ჩანთა საქველმოქმედო მაღაზიებში; მის ოჯახში ერთი ახალი სათამაშოს მიღება ერთ ძველ სათამაშოსთან გამომშვიდობებას ნიშნავს: "ვიცი, რომ საქველმოქმედო მაღაზიებს გაუყიდავი სათამაშოების გადამუშავება შეუძლიათ. ამიტომ გაფუჭებულ სათამაშოებსაც კი არ ვყრი ხოლმე".

რამდენადაა შესაძლებელი ეკო-მეგობრული სათამაშოების არსებობა?

სანამ ზუსტად გავარკვევდეთ, ნაგავსაყრელებზე არსებული პლასტმასის რა რაოდენობაა სათამაშოების ნარჩენი, გარემოს დამცველები ამბობენ, რომ მომხმარებლებს მიმოქცევაში მყოფი პროდუქტის რაოდენობის შემცირება მაინც შეუძლიათ. ამის მიღწევა მარტივია, თუ ადამიანები სათამაშოებს ყიდვის ნაცვლად ნათესავებისგან, მეგობრებისგან ან სპეციალური დაწესებულებებისგან ითხოვებენ, შემდეგ კი მათ სხვა მშობლებს გადასცემენ.

ფოტო: Istock

გარემოსდაცვით ორგანიზაცია Greenpeace UK-ში ამბობენ, რომ პლასტმასის სათამაშოები მრავალჯერადი გამოყენების ნივთებად უნდა ჩაითვალოს. "ისინი ნამდვილად არ არიან გათვლილები ერთჯერადი გამოყენებისთვის - პლასტმასის სათამაშოები, როგორც კვლევიდან ვიცით, ოჯახებში დაახლოებით ათი წელი რჩებიან და შემდეგ მათ საქველმოქმედო ფონდებში აბარებენ ან მეგობრებსა თუ ნათესავებს ჩუქნიან", - ამბობს ნატაშა კრუკსი British Toy and Hobby Association-დან. ორგანიზაცია ამტკიცებს, რომ ბევრ სათამაშო ნაგავში მოხვედრამდე 15-20 წელი რჩება მოხმარებაში.

შეიძლება, არც სათამაშოების გადამუშავებული პლასტმასისგან დამზადება იყოს გამოსავალი. "გადამუშავებული პლასტმასი, მისი საეჭვო ქიმიური შემადგენლობის გამო, იშვიათადაა გამოსადეგი სათამაშოების წარმოების პროცესში", - ამბობს ნატაშა, - "დიდი შანსია, რომ მასში ერთი ისეთი ქიმიური კომპონენტი მაინც ერიოს, რომლის გამოყენებაც სათამაშოების უსაფრთხოების კანონმდებლობითაა აკრძალული".

"მთავარია, ხარისხიანი სათამაშოები ვიყიდოთ"

პრობლემისგან გამოსავალი პლასტმასისგან თავის სრულად დაღწევა და გადამუშავებადი მასალისგან დამზადებული სათამაშოების შეძენაზე გადასვლა შეიძლება იყოს. დღეისათვის უამრავი ახალი ეკო-მეგობრული ბრენდები არსებობს, რომლებიც სათამაშოებს ხისაგან და გადამუშავებული მასალისგან ამზადებენ. მაგრამ ასეთი ნივთები, როგორც წესი, ძვირი ღირს.

ორი შვილის დედა, რეიჩელ ლოქჰედი ამბობს, რომ ის ყველა ღონეს ხმარობს პლასტმასის სათამაშოების თავიდან ასარიდებლად და მხოლოდ კარგი ხარისხის სათამაშოების მწარმოებელ ბრენდებს ენდობა, რადგან მათი პროდუქცია მეტად გამძლეა.

შვილების მიერ მობეზრებული სათამაშოების საქველმოქმედო ორგანიზაციებში მიტანა ეკო-მეგობრული გადაწყვეტილებაა.

ფოტო: Belchonock / 123RF

რეიჩელის თქმით, ის პლასტმასის სათამაშოებსაც ყიდულობს, მაგრამ მხოლოდ მეორადებს - ძირითადად, Ebay-დან, Gumtree-დან ან სხვადასხვა საქველმოქმედო მაღაზიიდან: "პლასტმასი პრაქტიკულია და მისი წარმოება იაფი ჯდება, ამიტომ გასაკავირი არაა, რომ მისგან ამდენი რამეა დამზადებული".

"მეორადი სათამაშოების ყიდვა ფულს რიგიანად მიზოგავს"

ბეტინა მეიდმენტი პლასტმასის გარეშე ცხოვრებას ცდილობს. როცა საქმე სათამაშოებზე მიდგება, ამბობს, რომ პლასტმასისგან დამზადებულებს ჯერ კიდევ ყიდულობს, მაგრამ - მხოლოდ მეორადებს.

"უკანასკნელი ორი წლის განმავლობაში შობაზე მხოლოდ მეორადი საჩუქრები ვიყიდე და ამ გზით დიდი თანხა დავზოგე", - ამბობს ის, - "ჩემმა ვაჟიშვილმა თავის დაბადების დღეზე სხვისი ნახმარი ველოსიპედი მიიღო. ახალთახალი ველოსიპედის ყიდვას ვერაფრით შევწვდებოდით, მაგრამ მეორადიც ახალივით გამოიყურებოდა და ჩემი ბიჭი ძალიან კმაყოფილია".

ბეტინა მეიდმენტი ამბობს, რომ თავისი ორი ვაჟისთვის მხოლოდ მეორად სათამაშოებს ყიდულობს.

ფოტო: Bettina Maidment

სათამაშოების გადაყიდვა დღეისათვის არა მხოლოდ აუქციონის ტიპის ინტერნეტ საიტებითაა შესაძლებელი, მშობლები ხშირად სოციალური მედიის ჯგუფებში ანთავსებენ განცხადებებს და ჯგუფის სხვა წევრებს სათამაშოებს სრულიად უფასოდ ან დაბალ ფასში სთავაზობენ.

რამდენად უსაფრთხოა მეორადი სათამაშოების შეძენა?

მეორადი სათამაშოების ყიდვისას არსებობს ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული გარკვეული რისკები. გასულ წელს ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ ზოგიერთმა შემოწმებულმა სათამაშომ ვარგისიანობის განახლებული სტანდარტები ვერ დააკმაყოფილა.

საწესდებო სავაჭრო სტანდარტების ინსტიტუტის თანამშრომელი, მარკ გარდინერი ამბობს: "ნებისმიერ საქონელს, რომელიც მეორადი წყაროებიდან არის შეძენილი, არ აქვს ახლადდამზადებულის მსგავსი უსაფრთხოების გარანტიები. მშობლებმა უნდა აწონონ-დაწონონ ეს რისკები, განსაკუთრებით მაშინ, როცა შვილებს ძალიან ძველ და, დიდი ალბათობით, მექანიკურად გაუმართავ სათამაშოებს აძლევენ".

რას აკეთებენ სათამაშოების კომპანიები პლასტმასთან დაკავშირებით?

მანამ, სანამ მომხმარებლები ნაკლები ახალი სათამაშოს შეძენას ცდილობენ, გარემოს დამცველები ამბობენ, რომ მთავარი ნაბიჯები მწარმოებლებსა და მსხვილ კომპანიებს აქვთ გადასადგმელი.

სათამაშოების ზოგიერთი კომპანია უკვე ცდილობს, მეტად ეკო-მეგობრული გახდეს. მაგალითად, ლეგოს ფოთლები, ბუჩქები და ხეები ახლა ნამდვილად მწვანეა - ისინი შაქრის ლერწმისგან წარმოებული პლასტმასისაგანაა დამზადებული. დანიურ ბრენდს გადაწყვეტილი აქვს, რომ 2030 წლისათვის წარმოებულ პროდუქტსა და შეფუთვაში მხოლოდ გადამუშავებადი ნივთიერებები გამოიყენოს.

სათამაშოების კომპანია MGA Entertainment-იც ცდილობს შეამციროს საწარმოო ნარჩენები, რომლებიც თოჯინების შეფუთვის შედეგად წაროიქმნება. ახლა მომხმარებლებს შეუძლიათ, ნარჩენები გადასამუშავებელ კომპანიას, TerraCycle-ს გადაუგზავნონ.