ცოტა ხნის წინ ქართულ ინტერნეტსივრცეში ისეთი ცნობილი ვებგვერდები, როგორებიცაა adjaranet და iMovies, გაითიშა: ჩვეულ მისამართზე ფილმებისა თუ სერიალების სანახავად შესულ მომხმარებლებს შემდეგი წარწერა დახვდათ — "საიტი რეკონსტრუქციის პროცესშია".

ამ ფაქტმა ქართველი მაყურებლების დიდ ნაწილში გაურკვევლობა, გაკვირვება და ბრაზიც კი გამოიწვია. აქამდე პერიოდულად იყო საუბარი, რომ ქართული მეკობრული ვებგვერდები, სადაც კინო და სატელევიზიო პროდუქცია არალეგალურად, საავტორო უფლებების დარღვევით იყო განთავსებული, მაქსიმალურად შეიზღუდებოდა. ზემოთ ხსენებული ვებგვერდები მსგავსი ტიპის ყველაზე პოპულარული ადგილობრივი წყაროებია (Top.ge-ის 24 აგვისტოს მონაცემებით, adjaranet საქართველოში ყველაზე პოპულარული ვებგვერდია 2 641 923 უნიკალური ვიზიტორით), შესაბამისად, ამ ერთდროულმა გათიშვამ გააჩინა ეჭვი, რომ სწორედ ის დრო დადგა, როცა მათი რესურსით კვლავინდებურად სარგებლობა შესაძლებელი აღარ იქნებოდა.

გარდა ვებგვერდზე განთავსებული საერთო წარწერისა, თავად ამ საიტების წარმომადგენლებს მეტად არ დაუზუსტებიათ, თუ რას უკავშირდება კონკრეტულად "რეკონსტრუქციის პროცესი".

აღსანიშნავია, რომ 15 აგვისტოს ამუშავდა Cavea+, რომელიც მომხმარებელს წარუდგა, როგორც პირველი ქართული ლეგალური ონლაინ კინოთეატრი. ამის გამო ბევრმა ჩათვალა, რომ მეკობრული ვებგვერდების გათიშვა სწორედ ამ ფაქტს უკავშირდება, რასაც CaveaPlus-ის დირექტორი, სალომე კუპრაშვილი On.ge-სთან საუბარში არ ადასტურებს:

"იმის გარდა, რომ ეს საიტები აქამდე არალეგალურად მუშაობდა, სხვა არაფრის თქმა არ შემიძლია. ჩვენ არ ვართ მხარე, ვისაც აქვს ბერკეტი, რომ მათი ფუნქციონირება შეაჩეროს ან განაახლოს და ა.შ.".

მაშინ, როცა ყველაზე ცნობილი ქართული მეკობრული ვებგვერდები გაურკვეველი დროით დახურულია, საინტერესოა, საავტორო უფლებების დაცვის კომპონენტთან ერთად რას სთავაზობს Cavea+ ქართველ მაყურებელს, ვისაც სასურველ სატელევიზიო შოუებსა და კინოსურათებზე აქამდე ხელი ასე მარტივად მიუწვდებოდა.

"ჩვენი მიზანია, რომ ბიბლიოთეკას რაც შეიძლება მოკლე დროში დაემატოს ბევრი ფილმი და სერიალი ქართულად. ამჟამად ყველა ძირითად კინოსტუდიას წარმოვადგენთ — Disney, Sony, Warner Bros, Universal, Paramount და რა არჩევანიცაა წარმოდგენილი, ეს ეტაპობრივად და მუდმივად განახლდება. საცდელ რეჟიმში მუშაობს ვებგვერდი და გარკვეული ხარვეზები აქვს, რაც დაახლოებით სამ კვირას გაგრძელდება და მერე უკვე სტანდარტულად გამართულად ამუშავდება. ამის შემდეგ ფილმებისა და სერიალების ნაწილი დარჩება უფასო, დანარჩენი კი გადავა გამოწერის პაკეტში, რაც იმას გულისხმობს, რომ როგორც ნეტფლიქსსა და Disney+_ზე, იხდი გარკვეულ თანხას და რეკლამებისგან თავისუფალი წვდომა გაქვს მეტ სერიალთან და ფილმთან. ჩვენს შემთხვევაში პაკეტი თვეში 9 ლარი ეღირება, რომელიც ხუთ ადამიანს შეუძლია, რომ გაიყოს და 2 ლარზე ნაკლები გადაიხადოს თითომ", — ამბობს სალომე კუპრაშვილი.

CaveaPlus-ის ინტერფეისი.

ფოტო: cavea.plus

Imovies და adjaranet ქართველი მაყურებლების სრული უმრავლესობისთვის ყველაზე კარგად ნაცნობი ვებგვერდებია, სადაც შესაძლებლობა ეძლეოდა ყველას, რომ ფილმები თუ სერიალები გამოსვლისთანავე მალევე სრულიად უფასოდ ენახა, მათ შორის ქართულად გახმოვანებულიც, თუ შესაბამისი მოთხოვნა არსებობდა. ალბათ, ასეთ დროს ბევრს ბოლომდე არც კი ჰქონდა გააზრებული, რომ ამ გზით არალეგალურად ეცნობოდა იმ პროდუქციას, რომელიც საავტორო უფლებების დარღვევით იყო განთავსებული: საქართველოს ანტიმეკობრული ცენტრის აღმასრულებელი დირექტორის, ზურაბ ბეჟაშვილის ინფორმაციით, ქართულმა მეკობრულმა ვებგვერდებმა ბოლო წლებში ათობით მილიონი ლარის შემოსავლები მიიღეს ისე, რომ მისი წილი არ გაუზიარებიათ ამ პროდუქციის რეალური მწარმოებლებისა თუ მათი საავტორო უფლებების მფლობელებისთვის.

მაინც რატომ არის მნიშვნელოვანი საავტორო უფლებები და რამდენად ქმედითია მისი დაცვის მექანიზმები საქართველოში? ამ კითხვებზე სწორედ ზურაბ ბეჟაშვილმა გვიპასუხა:

"ინტელექტუალური საკუთრების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ნაწილია საავტორო უფლებები. კანონმდებლობის კუთხით ჩვენი კანონი საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ სრულად ჰარმონიზებული არის ბერნისა და რომის კონვენციებთან, კანონი საკმაოდ კარგი გვაქვს, თუმცა წლების განმავლობაში კვლავ იდგა ქვეყანაში აღსრულების პრობლემები. ეს უმეტესწილად განპირობებული არის ინტერნეტის სწრაფ განვითარებასთან, ინტერნეტთან ერთად კი ასევე სწრაფად განვითარდნენ ონლაინმეკობრეები საქართველოში. ამ ვებგვერდებმა ადრიანი პერიოდიდან დაიწყებს რეკლამირება, გახსნეს ოფისები თბილისის ცენტრში, პოზიციონირებდნენ როგორც ლეგალური ბიზნესები და სამწუხაროდ, საზოგადოებაში ჩამოყალიბდა ეს კულტურა, რომ ფილმი უფასოა და ეს საიტები ლეგალურები არიან. ამან ფაქტობრივად გაანადგურა ეს სფერო, აზრი დაუკარგა ფილმის გადაღებას, არაკონკურენტუნაირიანი გახადა ლეგალური ბიზნესების კეთება და ქვეყანა ჩაიძირა მეკობრეობის მორევში.

რეალურად მეკობრეობა დასჯადი არის სისხლის სამართლის კოდექსითაც (სისხლის სამართლის კოდექსის მუხლი 189), იწვევს ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობასაც (ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის მუხლი 157 პრიმა 1) და უფლებისმფლობელს უფლება აქვს, იდავოს სამოქალაქო წესითაც.

მეკობრეობის წინააღმდეგ ბრძოლაში ყველაზე ეფექტიანი მექანიზმი მაინც არის კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის კომპეტენცია, რომელიც N3 დადგენილებით, უფლებამოსილია, დაავალოს ინტერნეტსერვის პროვაიდერებს, რომ დაბლოკოს ის ვებგვერდი, რომელიც ავრცელებს დაუშვებელ (საავტორო უფლებების დარღვევით განთავსებულ) პროდუქციას, აგრეთვე დაბლოკოს დომენები, რომლითაც დაუშვებელი პროდუქცია ვრცელდება".

ზურაბ ბეჟაშვილი

ფოტო: Facebook

ჯერ კიდევ 2019 წელს გავლენიანი ამერიკული კინოსტუდიების საერთო დისტრიბუტორმა კომპანია Motion Picture Association of America-მ საქართველოს ინტელექტუალური საკუთრების ეროვნულ ცენტრს გამაფრთხილებელი წერილით ინტერნეტსივრცეში ფილმების განთავსების კანონიერად დარეგულირება მოსთხოვა. 2021 წლის ნოემბერში ჰოლივუდის დიდი კინოსტუდიების ამავე გაერთიანების მიმართვის საფუძველზე ინსტაგრამსა და ფეისბუქზე ქართული მეკობრული ვებგვერდების სოციალური მედიის ანგარიშები წაიშალა. 2022 წლის მაისში კი ცნობილი გახდა, რომ ევროკავშირის წევრობის კითხვარში მნიშვნელოვანი ადგილი ეჭირა სწორედ ინტელექტუალური საკუთრების დაცვის ვალდებულებას, რისი სამომავლოდ კიდევ უფრო ქმედითად აღსრულება საქართველომ თავის თავზე აიღო.

ამ ეტაპობრივმა ნაბიჯებმა კი ის შედეგი გამოიღო, რომ ამერიკული სტუდიებისა და დისტრიბუტორების მოთხოვნით, კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ პროვაიდერებს იმ ვებგვერდების დაბლოკვა მოსთხოვა, რომლებზეც არალეგალური პროდუქცია იყო განთავსებული:

"საბოლოო ჯამში, მივედით იქამდე, რომ დღის წესრიგში დადგა ყველა საერთაშორისო და ქართული მეკობრული ვებგვერდების დაბლოკვა, რაშიც მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ, რომელმაც შეისწავლა უფლებისმფლობელების წერილები, ჩაატარა მოკვლევა, დაუკავშირდა მეკობრულ ვებგვერდებს და სთხოვა ლიცენზიების წარმოდგენა ან იმ მასალის წაშლა, რომელზეც არ ჰქონდათ ლიცენზია. სრული უგულებელყოფის, დამატებითი ვადის გასვლის შემდეგ კი კომისიამ დაავალა ინტერნეტსერვის პროვაიდერებს, რომ ეს ვებგვერდები დაებლოკათ", — აცხადებს საქართველოს ანტიმეკობრული ცენტრის აღმასრულებელი დირექტორი, ზურაბ ბეჟაშვილი.

ბეჟაშვილი აზუსტებს, რომ ნებისმიერ ვებგვერდს აქვს შესაძლებლობა, ლიცენზიის მოპოვების შემდეგ ლეგალურად გააგრძელოს ფუნქციონირება:

"ეს პროცესი ორ წელზე მეტია მიდის და ვფიქრობ, ზედმეტად დიდი დრო მისცა კომისიამ ვებგვერდებს, რომ თავისი კონტენტი კანონთან შესაბამისობაში მოეყვანათ. ახლა, როგორც ვხედავთ, ყველა ვადა და მიცემული დრო ამოიწურა. ვინც მოახერხა, რომ ლეგალური კონტენტი განათავსოს თავის პლატფორმაზე, გააგრძელებს მუშაობას, ვინც არა და კვლავ მოპარულ პროდუქციას აწვდის საზოგადოებას უფასოდ, ვეღარ გააგრძელებს ასე მუშაობას და მოუწევს კანონს დაექვემდებაროს".

24 აგვისტოს კომუნიკაციების კომისიამაც გაავრცელა განცხადება და დაადასტურა, რომ "ინტერნეტსივრცის არალეგალური და პირატული კონტენტისგან გასათავისუფლებლად" შესაბამისი ზომები მიიღო:

"კომუნიკაციების კომისიამ გასულ კვირაში ხანგრძლივი სამუშაო პროცესის გასვლის შემდეგ, კიდევ ერთხელ მიმართა იმ ვებგვერდებს, რომლებიც მოპარულ კონტენტს ავრცელებენ, რომ გაათავისუფლონ საკუთარი პლატფორმები არალეგალური კონტენტისგან. იმ ვებგვერდებთან დაკავშირებით, რომლებმაც კომისიის მოთხოვნის მიუხედავად არ ამოიღეს საკუთარი პლატფორმიდან არალეგალური კონტენტი, კომისიამ უკვე მიმართა ინტერნეტ სერვისის მიმწოდებელ კომპანიებს, რომლებიც მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად, ვალდებულნი არიან მოახდინონ რეაგირება და მიიღონ შესაბამისი ზომები მისი აღმოფხვრის მიზნით", — ვკითხულობთ განცხადებაში.

სწორედ ამით შეიძლება აიხსნას adjaranet-ისა და iMovies-ის გათიშვა. თავად ამ ვებგვერდებს ჯერ ოფიციალური პოზიცია არ დაუფიქსირებიათ, არც საიტებზე მიმდინარე "რეკონსტრუქციის" მიზეზებსა და სამომავლო გეგმებზე უსაუბრიათ. ჩვენც ვცადეთ მათთან დაკავშირება, თუმცა ამაოდ. მოსალოდნელია, რომ უახლოეს მომავალში შემოგვთავაზებენ განმარტებას და გავიგებთ, განაახლებენ თუ არა ისინი ფუნქციონირებას და თუ კი, საინტერესოა, ძველებურ ფორმატს დაუბრუნდებიან თუ განახლებულ პირობებს შესთავაზებენ მომხმარებლებს. როგორც კი ეს ინფორმაცია ჩვენთვისაც გახდება ცნობილი, მაშინვე შემოგთავაზებთ.