ისევ მახსოვს. ჩვენ ორნი.

თურქეთში, ანკარის ღრმად კონსერვატიული, პატრიარქალური უბნის ჩვეულებრივ სკოლაში, ასე, ორმოცდახუთი მოსწავლისგან შემდგარი კლასი იყო. სტრასბურგიდან დაბრუნების შემდეგ, თავდაპირველად სწორედ აქ ვსწავლობდი. ჩემი მშობლები შორდებოდნენ. არც კი მახსოვს, როდის არ აპირებდნენ დაშორებას, ასე რომ, ეს სიახლე არ გახლდათ. თუმცა, მაშინ ეგ ამბავი უკვე გარდაუვალი იყო. მამაჩემი საფრანგეთში დარჩა, მე კი მსმენოდა, რომ სხვა სახლი ჰქონდა და სხვა ოჯახიც ჰყავდა. ამიერიდან მე და დედაჩემი თურქეთში ვიცხოვრებდით. მე შვიდი წლის ვიყავი.

დედაქალაქში ჰაერი მაშინ ისეთი დაბინძურებული იყო, რომ დილაობით სკოლისკენ რუხი კვამლით მოცულ ქუჩებში მივაბიჯებდი ხოლმე. ცხვირ-პირი შარფით მქონდა ახვეული, რომ ჭვარტლი და სმოგი არ მესუნთქა, მაგრამ — უშედეგოდ. ენის წვერზე ლითონის გემო მრჩებოდა. დღემდეც, სიტყვა "ნისლი" მაშინვე ალუმინის გემოს მახსენებს. ჯიბეში თუ საკმარისი ფული მეგულებოდა, ქუჩის კუთხეში მდგარი სიტყვაძვირი მოვაჭრისგან ერთ ცალ ფორთოხალს ვყიდულობდი ხოლმე. იმიტომ კი არა, რომ ეს ხილი გამორჩეულად მიყვარდა — იმიტომ, რომ ხელისგულებს შორის მისი მოქცევა მომწონდა, ნათელი, თბილი ფერის დანახვა უსიცოცხლო ფონზე. ამ კონტრასტს ვერ ველეოდი. გარემომცველ ნაცრისფერზე გადღაბნილი ფორთოხლისფერი.

ჩვენს საკლასო ოთახში ფანჯრები სანახევროდ საღებავის ფენით იყო დაფარული, რათა მოსწავლეების ყურადღება გარე სამყაროს არ მიექცია. თუმცა, მნიშვნელობა არ ჰქონდა, რამდენად ცდილობდნენ, იმ კედლების მიღმა არსებულის ნახვა არ მოგვნდომებოდა, უარი გვეთქვა წარმოსახვასა და ოცნებაზე; მაინც შეგვეძლო თავი მაღლა აგვეწია, აგვეხედა და მოძრავი ღრუბლებისა და ლურჯი, უსასრულო ცისთვის თვალი მოგვეკრა. ვიცოდი, რომ ჩემთვის დადგენილ საზღვრებს მიღმა სხვა ცხოვრება იყო. ეს წიგნებიდან ვიცოდი, ამბებიდან, გამოგონილი სამყაროებიდან. მათ დამარწმუნეს, რომ სხვა შესაძლებლობებიც არსებობდა, შორეული და უფრო დიდი თავგადასავლები. კითხვა საკმაოდ ადრე დავიწყე. გულმოდგინე და ცნობისმოყვარე მკითხველი ვიყავი. თუმცა, პრობლემა ის გახლდათ, რომ საერთოდ ვერაფერს ვახერხებდი, როცა საქმე წერას ეხებოდა. ხელში ფანქრის სათანადოდ დაჭერაც კი არ შემეძლო, თურქული ანბანისთვის დამახასიათებელი ხვეული ფიგურებისა და უამრავი წერტილის გამოყვანაზე რომ აღარაფერი ვთქვათ.

ჩემს კლასში მაშინ წერა-კითხვა უკვე ყველას ესწავლა. ვინც ეს დიდი ნიშნული გადალახა, ყველამ, სათითაოდ, მასწავლებლისგან ხავერდის წითელი ბაფთა მიიღო, რომელსაც მერე ამაყად ატარებდნენ სადა, შავ ფორმაზე მიმაგრებულს. ბაფთის გარეშე მხოლოდ ორნი დავრჩით.

ორივენი ცაცია ვიყავით.

ჩვენი მასწავლებელი დარწმუნებული იყო, რომ ყველა ცაცია შეძლებდა მარჯვენა, "სწორი" ხელით ეწერა, თუკი ისინი მუდმივი ზეწოლისა და მკაცრი დისციპლინის ქვეშ იქნებოდნენ. ამ პრინციპის კვალდაკვალ, იგი გვაკვირდებოდა, გვტუქსავდა და გვსჯიდა. თუმცა, მისი მეთოდები აშკარად ვერ ამართლებდა, რადგან წელი თავდებოდა, ჩვენ კი ისევ გვიჭირდა მარჯვენა ხელით წერა. ვერც წითელი ბაფთა დავიმსახურეთ მე და იმ მეორე მოსწავლემ — ბიჭმა, რომელსაც კეთილი ღიმილი და ღრმა, ყავისფერი თვალები ჰქონდა.

მახსოვს, ერთხელაც, როცა ზეწოლას ვეღარ გაუძლო, უცებ, შუა გაკვეთილის დროს, ატირდა. ისიც მახსოვს, რა უთხრა მაშინ მასწავლებელმა ყველას თვალწინ:

"თავი ხელში აიყვანე, ბიჭი ხარ და ბიჭივით მოიქეცი".

იმწამს რაღაც მოხდა. მხრებში გასწორდა და მიმოიხედა — დარცხვენილმა, დამცირებულმა, გულნატკენმა. თვალებში არავისთვის შეუხედავს, მაგრამ შევნიშნე, რომ ყველაზე მეტად მე ამარიდა მზერა. სანამ საერთო სატკივარს ვიზიარებდით, მეგობრები ვიყავით, მაგრამ მაშინ ბზარი გაჩნდა. როცა შემდგომში დალაპარაკება ვცადე, მისმა სიბრაზემ გამაოცა. მასწავლებელს ან იმ უსამართლო სისტემას კი არ უჯავრდებოდა, რომელიც საკუთარი მარცხენა ხელის, საკუთარი სხეულის დასჯას გვაიძულებდა, მხოლოდ და მხოლოდ თავის თავზე ბრაზობდა. ბრაზდებოდა, რომ სისუსტე აჩვენა. რომ ემოციური იყო — როგორც გოგო. საკუთარ თავს ამ მარცხს ვერ აპატიებდა. ამ შეცდომას აღარასოდეს არ გაიმეორებდა.

იმ დღიდან მალევე, ჩემამდე კი ბევრად ადრე, მან წითელი ბაფთა დაიმსახურა. ბოლოს მეც მივიღე. მარჯვენა ხელით წერა ვისწავლე. თუმცა, საკუთარ ხელნაწერთან დღემდე გაუცხოებული ვარ. ყველა რომანი კომპიუტერზე დავასრულე. ნაწერთან კავშირს მხოლოდ მაშინ ვგრძნობ, როცა ჩემი ხელები კლავიატურას ეხება.

დროთა განმავლობაში ეგ ბიჭიც დამავიწყდა და ის შემთხვევაც. გონებაში ეს ამბავი მხოლოდ წლების შემდეგ ამომიტივტივდა, როგორც სანაპიროზე გამორიყული ჭიქის ნატეხი. ამ ნატეხმა კი ჭრილობა მომაყენა.

არასდროს არ უნდა დაგვავიწყდეს, როგორი ჩახლართულია პატრიარქალური წესრიგი. როგორ გამუდმებით ჩაგრავს ეს სისტემა გოგოებსა და ქალებს, არის რა, საფუძველი უსაზღვრო უსამართლობის და უთანასწორობის. თუმცა, არის კიდევ რაღაც, რაც უფრო ხშირად და მკაფიოდ უნდა ვთქვათ, განსაკუთრებით ჩვენ, ფემინისტებმა:

პატრიარქატი ასევე ვნებს და აზიანებს ბიჭებსა და კაცებს.

კაცებს პატრიარქატი პირველივე იმას ასწავლის, თუ როგორ გაწყვიტონ კავშირი საკუთარ განცდებთან. გაწყვიტონ კავშირი გონებასა და გრძნობას შორის. ეს მათზე დიდ ზეწოლას ახდენს. ბევრი კაცი საკუთარ გრძნობებს თვალსაც კი ვერ უსწორებს, მათ შესახებ ღიად საუბარზე რომ არაფერი ვთქვათ. გაერთიანებულ სამეფოში მენტალური ჯანმრთელობის სერვისებს ვინც მიმართავს, მათგან მხოლოდ მესამედია კაცი — იმის მიუხედავად, რომ კაცებში სუიციდის რისკი ქალებთან შედარებით, სულ ცოტა, სამჯერ უფრო მაღალია.

ეპიდემიოლოგიისა და საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ჟურნალში გამოქვეყნებული ბოლოდროინდელი კვლევა სხვადასხვა კონტინენტის 51 ქვეყანაში შეისწავლიდა, რა გავლენა აქვს პატრიარქატს ჯანმრთელობაზე. შედეგები განმაცვიფრებელია. მკვლევრები ხაზს უსვამენ, რომ "ჩაგვრა და ექსპლუატაცია ვნებს როგორც მათ, ვისაც ავიწროებენ, ასევე თავად იმ ხალხს, რომელიც ამას ეწევა". კაცების დამყარებული სოციოკულტურული წესრიგი პირდაპირ კავშირშია კაცებში სიკვდილიანობის მატებასთან.

პატრიარქატი უნდა დავანგრიოთ. ერთად. ამის გაკეთება მომავალი თაობებისთვის ჩვენი ვალია. არა მხოლოდ სხვადასხვა წარმომავლობის გოგოებისთვის, რომლებიც, ხელის შეწყობისა და შესაძლებლობის მიცემის შემთხვევაში, დამოუკიდებლად მოაზროვნე, ძლიერ ქალებად იქცევიან. ეს უნდა გავაკეთოთ ასევე ბიჭებისთვის, დიახ, ბიჭებისთვის, რომლებსაც ასწავლეს, რომ კაცობის ერთადერთი სახე არსებობს და თუ ამ ვიწრო გაგებას ვერ მოერგებიან, მათშია პრობლემა. პატრიარქატი უნდა დავანგრიოთ საკუთარი თავისთვის, მომავალი თაობებისთვის და აგრეთვე იმ მეგობრების გამო, რომლებიც გზად დავკარგეთ.