მეცნიერებმა პირველად დააფიქსირეს მარსის ბირთვში არსებული ძვრები, რამაც მათ საშუალება მისცა, გაერკვიათ, რისგან შედგება მარსის "გული". კვლევა გამოქვეყნდა ჟურნალ Proceedings of the National Academy of Science-ში.

NASA-ს InSight-ის დასაჯდომი მოდულის გამოყენებით მიღებული სეისმური მონაცემების მიხედვით, რომელიც აკონტროლებდა წითელი პლანეტის წიაღს ოთხი წლის განმავლობაში, მარსის ცენტრი არის თხევადი რკინის შენადნობი, რომელშიც საოცრად დიდი რაოდენობითაა შერეული გოგირდი და ჟანგბადი.

ეს არის ინფორმაცია, რომელიც დაეხმარება მეცნიერებს, უკეთ გაიგონ მარსის ისტორია და ის, თუ რატომ განსხვავდება იგი დედამიწისგან — ერთი პლანეტა უნაყოფო, უსიცოცხლო მტვრის ბურთია, მეორე კი — აყვავებული და სიცოცხლით სავსე.

"1906 წელს მეცნიერებმა პირველად აღმოაჩინეს დედამიწის ბირთვი იმაზე დაკვირვებით, თუ როგორ იმოქმედა ძვრების სეისმურ ტალღებზე მასში მოგზაურობამ", — ამბობს მერილენდის უნივერსიტეტის გეოლოგი ვედრან ლეკიჩი. "ასზე მეტი წლის შემდეგ, ვიყენებთ ჩვენს ცოდნას სეისმური ტალღების შესახებ მარსზე. InSight-ის საშუალებით საბოლოოდ აღმოვაჩენთ, რა არის მარსის ცენტრში და რა ხდის მარსს ასე მსგავსს, მაგრამ დედამიწისგან განსხვავებულს."

ეს ძვრები არ არის უბრალო გრგვინვა, რომელიც გულისხმობს შიდა აქტივობას ნებისმიერ მოცემულ ობიექტში. თანამედროვე ტექნოლოგიის საშუალებით ჩვენ შეგვიძლია, ისინი ერთგვარ აკუსტიკურ რენტგენად გამოვიყენოთ. ისინი მრავლდება თავიანთი წარმოშობის წერტილიდან, ტრიალებს პლანეტის, მთვარის ან ვარსკვლავის შიგნით და ბოლოს წყდება. მაგრამ ის, თუ როგორ მოგზაურობს ეს ტალღები და ასახავს გარკვეულ მასალებს, საშუალებას აძლევს მეცნიერებს, შექმნან ამ სხეულების შიდა შემადგენლობის რუკები.

მარსის ინტერიერის შედარებით მოკლე დროის განმავლობაში მონიტორინგისას, InSight-მა აღმოაჩინა ასობით ძვრა, რაც გვაწვდის დეტალურ ინფორმაციას მარსის შიდა ნაწილის შესახებ. აქედან მეცნიერებმა შეძლეს მარსის შიდა სტრუქტურის პირველი დეტალური რუკის შედგენა და უფრო მეტი გაიგეს მარსის შიდა აქტივობის მდგომარეობის შესახებ. საბოლოოდ, როგორც აღმოჩნდა, ის არც ისე უნაყოფოა, როგორიც გვეგონა.

2021 წელს InSight-მა დააფიქსირა ორი უზარმაზარი მოვლენა პლანეტის მოპირდაპირე მხარეს: გიგანტური ძვრა, რომელიც აღემატება ყველა სხვას, რაც კი ამ მოდულს აღმოუჩენია, და მეტეორიტის შეჯახება, რომელმაც მარსი ააზანზარა. იმის გამო, რომ ეს მოვლენები InSight-ისგან შორს მიმდინარეობდა, მოდულმა შეძლო, გაეანალიზებინა სხვადასხვა ტალღა: ტალღები, რომლებიც მოძრაობდა მარსის ირგვლივ და ტალღები, რომლებმაც გაიარა მასში. ეს კი გვაძლევს ჩვენთვის ცნობილ პირველ სეისმურ ტალღებს, რომლებიც მარსის ბირთვში გადავიდა.

ეს ტალღები მოგზაურობს რა სხვადასხვა მასალაში, ავლენს მათ სიმკვრივესა და კუმშვადობას, რაც საშუალებას აძლევს დიდი ბრიტანეთის ბრისტოლის უნივერსიტეტის გუნდს, დაადგინოს, რისგან შედგება მარსის ბირთვი. ყველაზე საინტერესო აღმოჩენაც სწორედ აქ იწყება.

განსხვავებით დედამიწის ბირთვისგან, რომელიც შედგება თხევადი გარე ბირთვის, მყარი შიდა ბირთვისა და კიდევ უფრო მკვრივი შიდა ბირთვისგან, მარსის ბირთვი, როგორც ჩანს, მთლიანად თხევადია. ამასთანავე, მარსის ბირთვში შერეული მსუბუქი ელემენტების წილი საკმაოდ მაღალია. უფრო ზუსტად, მისი წონის, დაახლოებით, მეხუთედი შედგება ამ ელემენტებისაგან: ძირითადად, გოგირდისა და, უფრო მცირე რაოდენობით, ჟანგბადის, ნახშირბადისა და წყალბადისგან.

ეს ნიშნავს, რომ, დედამიწის ბირთვთან შედარებით, წითელი პლანეტის ბირთვი ნაკლებად მკვრივი და უფრო კუმშვადია, რაც მეცნიერებს დაეხმარება, უკეთ შეისწავლონ ორ პლანეტას შორის არსებული განსხვავებები.

დიდი ხანია ვიცით, რომ მარსს არ გააჩნია მაგნიტური ველი. დედამიწაზე არსებული მაგნიტური ველი ხელს უწყობს ატმოსფეროს შენარჩუნებასა და წყლის კოსმოსში გაჟონვას. ამას გეოდინამო ეწოდება და ის წარმოიქმნება დედამიწის ბირთვში. სითბო გადადის შიდა ბირთვიდან გარე ბირთვში, რაც წარმოქმნის მიმოქცევაში მყოფ დინებებს, რომლებზეც პლანეტის ბრუნვა ახდენს გავლენას. ეს ქმნის და ინარჩუნებს მაგნიტურ ველს.

წინა კვლევაში, რომელშიც მეცნიერებმა შექმნეს მარსის ბირთვის სიმულაცია, ისინი ვარაუდობდნენ, რომ მარსის ბირთვში მსუბუქი ელემენტების არსებობას შეიძლება მნიშვნელოვანი როლი ეთამაშა მისი დინამოსა და მაგნიტური ველის გაქრობაში. ახლა კი გვაქვს დეტალური ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რა არის რეალურად მარსის ბირთვში. ამის წყალობით, მეცნიერები შეძლებენ მარსის ისტორიის უფრო ზუსტ რეკონსტრუქციას.

"ეს, რაღაც მხრივ, თავსატეხს ჰგავს", — ამბობს ლეკიჩი. "მაგალითად, მარსის ბირთვში გვხვდება წყალბადის მცირე კვალი. ეს ნიშნავს, რომ უნდა არსებობდეს გარკვეული პირობები, რომლებმაც წყალბადს იქ მოხვედრის საშუალება მისცა და ჩვენ უნდა გვესმოდეს ეს პირობები, რათა გავიგოთ, როგორ გადაიქცა მარსი ისეთ პლანეტად, როგორიც დღეს არის."

ეს ინფორმაცია შეიძლება დაგვეხმაროს მზის სისტემის გარეთ სიცოცხლის ძიების შესაძლებლობის დახვეწაში. მარსი და დედამიწა მრავალი თვალსაზრისით ჰგავს ერთმანეთს; იმის გარკვევა, თუ როგორ განსხვავდება ისინი და რატომ, მეცნიერებს დაეხმარება იმის დადგენაში, თუ რომელ უცხო პლანეტაზე შეიძლება იყოს სიცოცხლე. ამ ცოდნას შეუძლია, მეტი გვასწავლოს დროთა განმავლობაში პლანეტების ფორმირების, ზრდისა და ცვლილებების შესახებ.