ნეანდერტალელები ჰომოს გვარის გადაშენებული სახეობა, ან ქვესახეობაა, რომელიც ევრაზიაში 400 000 - 40 000 წლის წინ ცხოვრობდა. დაზუსტებით უცნობია, თუ რამ გამოიწვია ნეანდერტალელების გადაშენება. საინტერესო ფაქტია, რომ ნეანდერტალელების გადაშენება ევროპაში ჰომო საპიენსის გამოჩენას ემთხვევა, რაც ნიშნავს, რომ გარკვეული პერიოდი ჰომო საპიენსი საცხოვრებელ გარემოს ნეანდერტალელებთან იყოფდა.

ერთ-ერთი ვარაუდის მიხედვით, ნეანდერტალელები ანატომიურად თანამედროვე ადამიანებისგან (ჰომო საპიენსი) მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდნენ, ამ ორ სახეობას შორის კონკურენციამ კი მათი გადაშენება გამოიწვია. მეორე ვარაუდის მიხედვით, ნეანდერტალელები ქვესახეობას წარმოადგენდნენ, ჰომო საპიენსის გამოჩენისას კი ისინი ანატომიურად თანამედროვე ადამიანებთან შეჯვარდნენ, რამაც მათი გაქრობა გამოიწვია.

ნამარხებით ირკვევა, რომ ნეანდერტალელები არაერთ საქმეში იყვნენ გაწაფუ.

1. ცურვა

დაახლოებით ერთი კვირის წინ ვაშინგტონის უნივერსიტეტის მკვლევარებმა განაცხადეს, რომ 23 ნეანდერტალელის ყურის ძვლების გააანალიზებისას მათ სპეციფიკური ძვლოვანი წანაზარდები (surfer's ear) აღმოაჩინეს, რაც მიანიშნებს იმაზე, რომ ყვინთვა მათი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი იყო.

2. სპრინტი

თავდაპირველად მიიჩნეოდა, რომ ადამიანის მსგავსად, ნეანდერტალელებს დიდი ხნის განმავლობაში შეუჩერებლად სირბილი შეეძლოთ. ახლა კი მიჩნეულია, რომ მათ მოკლე დისტანციაზე სწრაფად სირბილი უფრო ეხერხებოდათ. ამ დასკვნის გაკეთების მიზეზი ახალი აღმოჩენა გახდა, რომლის მიხედვითაც ნეანდერტალელები უმეტეს დროს არა ტუნდრაში, არამედ ტყეში ატარებდნენ, სადაც დიდ მანძილებზე სირბილი საჭირო არ არის.

3. ხატვა

მსოფლიოში ყველაზე ძველი გამოქვაბულის მხატვრობა 65 000 წლით თარიღდება, რაც ევროპაში ჰომო საპიენსის გამოჩენამდე 20 000 წლით უფრო ადრეა. ამის გამო, გამოქვაბულის ამ ნახატების ავტორებად ნეანდერტალელები ითვლებიან, რადგან ამ დროს ამ ტერიტორიაზე მხოლოდ ისინი ცხოვრობდნენ.

4. სამკაულების შექმნა

ხორვატიაში ნეანდერტალელების საცხოვრებელ ადგილას ნაპოვნ არწივის კლანჭებს ხმარების კვალი და ნაკაწრები ეტყობათ, რაც მიანიშნებს, რომ მას ნეანდერტალელები სამკაულებად იყენებდნენ. ნეანდერტალელების სხვა ტერიტორიებზე ასევე ნაპოვნია მძივები, ნიჟარები და ბუმბულები, რომლებსაც ისინი ყელსაბამებად იყენებდნენ. კანზასის უნივერსიტეტის მეცნიერი დეივიდ ფრაიერი თვლის, რომ ეს ცალსახა მტკიცებულებაა იმისა, რომ ისინი სამკაულს პრაქტიკული მნიშვნელობის გარეშე, პირადი მიზნებისთვის იყენებდნენ.

5. ცეცხლის მართვა

ლეიდენის უნივერსიტეტში მეცნიერმა ენდრიუ სორენსენს კოლეგებთან ერთად ათეულობით კაჟის ნაჯახი აქვს ნაპოვნი, რომელიც ნეანდერტალელებს ეკუთვნოდა. ამ ნაჯახებს დამახასიათებელი მიკრონაკაწრები აქვთ, რაც ნიშნავს იმას, რომ ისინი ამ ნაჯახებს ცეცხლის დასანთებად იყენებდნენ.