"ამიერიდან ჩვენ აღარ ვიტყვით, რომ ებოლა განუკურნებელი სენია" — განაცხადა კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ეროვნული სამედიცინო კვლევის ორგანიზაციის გენერალურმა დირექტორმა, ჟან-ჟაკ მუემბემ.

ფოტო: ALEX MCBRIDE/GETTY IMAGES

რა არის ებოლა?

ებოლა არის ვირუსი, რომელიც ადამიანის ორგანიზმში მოხვედრის შემდეგ იწვევს სხეულის ტემპერატურის მატებას, ძლიერ სისუსტეს, კუნთებისა და ყელის ტკივილს. მკურნალობის გარეშე ვირუსული დაავადება პროგრესირდება და პაციენტს ეწყება ღებინება, დიარეა, შინაგანი და გარეგანი სისხლდენა. საბოლოო ჯამში ვითარდება შინაგანი ორგანოების უკმარისობა და ინფიცირებული კვდება. ვირუსი გადაეცემა დაავადებული ადამიანის დაინფიცირებულ ბიოლოგიურ სითხეებთან (სისხლი, ლორწო) პირდაპირი ან დაუცველი კონტაქტით.

რა ხდება კონგოში?

ამჟამად კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ისტორიაში ებოლას ყველაზე დიდი ეპიდ-აფეთქებაა, რომელიც 2018 წლის აგვისტოში დაიწყო. გასულ თვეში ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ (WHO) ქვეყანაში მიმდინარე პროცესი მსოფლიო მნიშვნელობის საფრთხედ შეაფასა. დაავადებულთა რიცხვი 6 აგვისტოს მონაცემებით 2687 ადამიანს შეადგენს და აქედან 67% (1 866 შემთხვევა) ფატალური შედეგით დასრულდა. ეს მაჩვენებელი არაფერია დასავლეთ აფრიკაში 2014-2016 წლებში მიმდინარე ეპიდემიასთან შედარებით, როდესაც გვინეაში, ლიბერიასა და სიერა ლეონეში 28 616 ადამიანი დაავადდა. აქედან 11 310 ამ სენს ემსხვერპლა. ებოლას ვირუსით ინფიცირების შემთხვევაში, მკურნალობის არ არსებობის პირობებში, სიკვდილიანობა 70 პროცენტს აღემატება.

ეპიდემიასთან ბრძოლას ძალზე ართულებს ქვეყნის შიგნით მიმდინარე პოლიტიკური პროცესები. აღმოსავლეთ კონგოს მაცხოვრებლების უმრავლესობა რეგიონში მიმდინარე სამოქალაქო ომისა და გენოციდის მსხვერპლ დევნილებს წარმოადგენს. მათ დედაქალაქის გაკეთებული განცხადებების არ სწამთ. შესაბამისად, მოსახლეობაში რეგულარულად ვრცელდება დეზინფორმაცია, რომ ებოლა სინამდვილეში არ არსებობს და მკურნალობა მიზნად ისახავს ადამიანებისაგან სისხლისა და შინაგანი ორგანოების მოპოვებას ჯადოქრული მიზნებისათვის.

ეს ყოველივე პირდაპირ აისახება ჰუმანიტარულ მისიებზე. 2019 წელს სამედიცინო დაწესებულებებზე თავდასხმის 200 შემთხვევა დაფიქსირდა, რამაც მკურნალობისა და ვაქცინაციის პროცესი მნიშვნელოვნად შეაფერხა. მეტიც, სულ რაღაც რამდენიმე დღის წინ 3 კონგოელი ექიმი ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის წარმომადგენლის მკვლელობისთვის დააკავეს.

ფოტო: Reuters

აქამდე როგორ მკურნალობდნენ ებოლას?

ორგანიზმში დაავადების გამომწვევი აგენტის (ვირუსის, ბაქტერიის) მოხვედრის შემდგომ იმუნური სისტემა წარმოქმნის Y-ს ფორმის ცილებს, რომლებსაც ანტისხეულები ეწოდებათ. ისინი ხელს უშლიან დაავადების გამომწვევ აგენტს ორგანიზმის დაინფიცირებაში. ებოლას ვირუსს მონოკლონური ანტისხეულებით ებრძვიან, რომელთაც ხელოვნურად, ლაბორატორიულ პირობებში ამზადებენ.

დასავლეთ აფრიკაში 2014 წელს მიმდინარე ეპიდემიასთან საბრძოლველად მონოკლონურ ანტისხეულს, ZMapp-ს იყენებდნენ. ეს პრეპარატი შემდეგნაირად შეიმუშავეს: ებოლას ვირუსით თაგვი დააინფიცირეს და მისი იმუნური სისტემის მიერ გამომუშავებული ანტისხეულები შეაგროვეს. შემდგომ გენური ინჟინერიის გზით აღნიშნული ანტისხეულები ადამიანისას დაამსგავსეს, რათა იმუნურ სისტემას იგი თავისიანად მიეღო და ამგვარი ვაქცინის მიმართ იმუნური პასუხი (ალერგია) არ ჰქონოდა.

ებოლას ვირუსი დიდი ზომისაა და იგი ფორმას მარტივად იცვლის, რაც მასთან ბრძოლას მხოლოდ ერთი სახის პრეპარატით ძალზე ართულებს. ამიტომაც, ეპიდემიას მონოკლონური ანტისხეულების "კოქტეილით" ებრძვიან: ZMapp-თან ერთად დაავადებულებს ანტივირუსულ პრეპარატს, რემდესივირს უკეთებდნენ.

ახლა როგორ მკურნალობენ ებოლას?

გასული წლის ნოემბრიდან კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში 2 ახალი პრეპარატის კვლევა დაიწყო. მონოკლონური ანტისხეულები REGN-EB3 და mAb114, ებოლას ვირუსით დაინფიცირებული და გადარჩენილი პაციენტების სხეულიდან აღებული ანტისხეულების მიხედვით შეიქმნა. კვლევაში 700 ადამიანი ჩაერთო და ჯერ მხოლოდ 499 ინდივიდის შედეგია ცნობილი. ეს სრულიად საკმარისი აღმოჩნდა იმისთვის, რომ WHO-ს დაავადებულთა რემდესივირითა და ZMapp-ით მკურნალობა შეეწყვიტა.

შედეგებმა აჩვენა, რომ ZMapp-ის თერაპიის შემდგომ პაციენტთა 24% კვდებოდა, ხოლო რემდესივირით მკურნალობისას — 33%. მაშინ, როდესაც mAb114-ით მკურნალობისას სიკვდილიანობა 11% გახლდათ, ხოლო REGN-EB3-ის თერაპიისას მხოლოდ 6 პროცენტი. დაავადების საწყის ეტაპზე დროული მკურნალობის დაწყება პაციენტის გადარჩენის ალბათობას მნიშვნელოვნად ზრდის.

"ეს ყოველივე გულისამაჩუყებელია. ეს იდეა დიდი ხნის წინ მქონდა და ამ შედეგს მოთმინებით ველოდი. ძალზე გახარებული ვარ და ვერ ვიჯერებ ამ შედეგს" — განაცხადა ჟან-ჟაკ მუემბემ, რომელიც ებოლას ვირუსს მისი პირველი გამოჩენიდან, 1976 წლიდან მოყოლებული ებრძვის. ათწლეულების წინ სწორედ მან წამოაყენა გადარჩენილი პაციენტების სისხლის პლაზმის გამოყენებით მკურნალობის იდეა. მონოკლონური ანტისხეულებით მკურნალობის წარმატებული ტაქტიკა გარკვეულწილად სწორედ მისი ნაშრომის დამსახურებაცაა.

ფოტო: Anadolu Agency/Getty Images

პროგნოზი

ებოლა 40 წელზე მეტია აფრიკის მოსახლეობის კოშმარად იქცა. ხშირ შემთხვევაში ამ ვირუსით დაინფიცირება სკაფანდრ-ხალათებში გამოწყობილი, უცხო ადამიანების გარემოცვაში სიკვდილის ტოლფასი გახლდათ. ამიტომაც, დასავლეთ კონგოს ტერიტორიაზე დაავადებულებს ოჯახის წევრები ექიმებისაგან ხშირად საგულდაგულოდ მალავდნენ. ეს ყოველივე ეპიდემიის სწრაფ გავრცელებას უწყობდა ხელს.

ის ფაქტი, რომ დიაგნოზი უკვე სასიკვდილო განაჩენს აღარ წარმოადგენს, ექიმებს დაავადების რეპუტაციის შეცვლაში დაეხმარება. მოსახლეობაში ინფორმაციის სწორად გავრცელება მკურნალობის დროულად დაწყების ალბათობას გაზრდის, რაც იმას ნიშნავს, რომ ასეთ შემთხვევაში გადარჩენის ალბათობა 89%-ზე მეტი იქნება. ექსპერიმენტული მონოკლონური ანტისხეულების მწარმოებელმა კომპანიებმა უკვე განაცხადეს, რომ მათ ყველა პაციენტისთვის სამყოფი პრეპარატების დამზადება შეუძლიათ.

"ეს ათასობით ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენაში დაგვეხმარება" — ოპტიმისტურად აღნიშნავს ვეტერანი ექიმი, ჟან-ჟაკ მუემბე.