"მთვრალი მაიმუნის" ჰიპოთეზა — რატომ ვსვამთ ალკოჰოლს?
ყოველწლიურად დაახლოებით 250 მილიარდ ტონამდე ალკოჰოლს მოვიხმართ. სასმლისადმი ასეთი დაუკმაყოფილებელი წყურვილი უნივერსალური უნდა იყოს ადამიანისთვის, რადგანაც არქეოლოგიური გათხრებით მის კვალს ლამის ყველა პერიოდსა და საზოგადოების პირობებში ვაწყდებით.
2000 წელს ბიოლოგმა რობერტ დადლიმ ერთობ საინტერესო მოსაზრება გამოთქვა, რომელსაც "მთვრალი მაიმუნის ჰიპოთეზის" სახელით ვიცნობთ. მეცნიერის აზრით, ადამიანის წინარე პრიმატები გადამწიფებული ხილის ან ნექტარის ლპობის შედეგად დადუღებულ ალკოჰოლს მცირე რაოდენობით რეგულარულად მოიხმარდნენ. ბუნებრივ ფერმენტაციას ველური საფუარის სოკო ახდენს, რომელიც შაქრით იკვებება და გამოყოფს ნარჩენ პროდუქტს: ნახშირორჟანგს და ეთანოლს, ანუ ალკოჰოლს.
ლპობის პროცესი ხილს აფუჭებს, თუმცა ალკოჰოლის გადამუშავების უნარის მქონე ცხოველებისათვის ეს კარგი შანსია — ფერმენტირებული შაქარი მაღალკალორიულია. ცალკე აღნიშვნის ღირსია ის ფაქტიც, რომ არამარტო ამ ნახევრად დამპალ ხილს აქვს კალორიულობა, არამედ უშუალოდ ალკოჰოლსაც. შედარებისათვის: ეთანოლი ორჯერ უფრო მეტად კალორიულია, ვიდრე იგივე წონის ნახშირწყლოვანი პროდუქტი. ლუდის მიერ გაჩენილი ღიპი ადამიანისთვის არის პრობლემა, თორემ ველურ ბუნებაში დამატებით კალორიებს სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვთ.
ფერმენტაციის შედეგად ხილს მძაფრი არომატი ეძლეოდა, რაც ცხოველებს აქტიურად მიიზიდავდა. ეს ყოველივე ალკოჰოლის გადამუშავების უნარის მქონე პრიმატებს საკვების ძიებაში სხვებთან შედარებით უპირატესობას მისცემდა. ალკოჰოლი ასევე კარგი აპეტაიზერია. ჩვენ წინაპარი პრიმატები გაძლიერებული მადით სულ უფრო აქტიურად მოიძიებდნენ საკვებს.
მილიონებით წლის შემდგომ ჰომო საპიენსმა აქტიურად დაიწყო ალკოჰოლის შემცველი სითხეების დამზადება და მისი მოხმარება უკვე სოციალური მნიშვნელობის გახდა. დადლის მოსაზრებით, ალკოჰოლის მოხმარება და მასზე დამოკიდებულება "ევოლუციური ნაბახუსევია", რომელიც ფერმენტირებული შაქრის მოხმარების შემდგომ გენეტიკურად გადმოგვყვა.
"მთვრალი მაიმუნის" ჰიპოთეზის ფაქტობრივი მტკიცებულებები
ეს ჰიპოთეზა იმ პერიოდში ვითარდება, როდესაც ევოლუციურად ადამიანის თაობათა ხაზი ჯერ კიდევ პრიმატთა ხაზს ემთხვეოდა, ანუ დაახლოებით 5 — 23 მილიონი წლის წინ. დედამიწა ამ დროს ჭეშმარიტად მაიმუნების პლანეტა გახლდათ. აფრიკული ადამიანის მსგავსი დიდი მაიმუნები (შიმპანზეები და გორილები) ჯერ კიდევ ერთ თაობათა ხაზში იყვნენ. ეს არსებები ტროპიკულ ტყეებში ცხოვრობდნენ და უმეტესად ხილით იკვებებოდნენ. ამის შესახებ ინფორმაციას არქეოლოგიური გათხრების შედეგად აღმოჩენილი კბილების ანალიზით ვგებულობთ.
მეცნიერებს იმის პირდაპირი მტკიცებულება არ აქვთ, რომ ეს პრიმატები ფერმენტირებულ ხილს მოიხმარდნენ, თუმცა ამაზე საუბრის უფლებას მათ ჩვენს თანამედროვე ადამიანის მსგავს დიდ მაიმუნებზე დაკვირვება აძლევთ.
2008 წელს დასავლეთ მალაიზიაში ზანტ სქელ ლორებზე დაკვირვებამ საინტერესო მტკიცებულება გააჩინა. დადგინდა, რომ ეს დიდთვალება პრიმატები სხვა საკვებთან შედარებით უფრო მეტად ფერმენტირებულ ნექტარს ეტანებოდნენ.
2015 წელს კი პირველი სამეცნიერო კვლევა გამოქვეყნდა, სადაც შიმპანზეების მიერ ველურ პირობებში ალკოჰოლის მოხმარება იყო აღწერილი. დასავლეთ აფრიკაში, კერძოდ გვინეაში, სოფლის მოსახლეობა სპეციალური პლასტმასის კონტეინერებით რაფიის პალმებიდან ფერმენტირებულ წვენს მოიპოვებდა. მასში ალკოჰოლის შემცველობა 3,1-დან 7 პროცენტამდე მერყეობდა. შიმპანზეებმა ფოთლების ისე დაკეცვა ისწავლეს, რომ მათ ამ ხელნაკეთი იარაღით მათრობელა ნაყენის მოპარვა თავისუფლად შესძლებოდათ. 1995 წლიდან 2012 წლამდე 13 სხვადასხვა შიმპანზე 51-ჯერ იქნა შემჩნეული ალკოჰოლის მოპარვაში.
ძალზე საინტერესოა ასევე ალკოჰოლის დაშლის გენეტიკური ადაპტაციის გამოკვლევა და იმის გარკვევა, თუ ევოლუციის რა ეტაპზე ჩამოყალიბდა ეს მუტაცია. აქვე აუცილებელია ვიცოდეთ, ალკოჰოლის დაშლის პროცესში მრავალი გენი მონაწილეობს და სხვადასხვა სახეობრივ შტოში განსხვავებული დნმ-ის არსებობა ეთანოლის დაშლის პროცესს კიდევ უფრო კომპლექსურს ხდის. მარტივად რომ ვთქვათ: ზანტ სქელ ლორის და შიმპანზეებს შესაძლოა (ან შესაძლოა არ) გააჩნდეთ უნიკალური ადაპტაციური მექანიზმი ალკოჰოლის მოხმარებისათვის.
2015 წელს ჟურნალში Proceedings of the National Academy of Sciences გამოქვეყნებულ სტატიაში მკვლევართა ჯგუფი ADH4 გენის შესახებ მსჯელობდა. სწორედ იგი აკოდირებს ალკოჰოლის დამშლელ ფერმენტს. 18 პრიმატის დნმ- ანალიზმა მეცნიერებს საინტერესო შედეგი უჩვენა: ადამიანებს, გორილებსა და შიმპანზეებს ორგანიზმში ერთმანეთის მსგავსი ალკოჰოლის დამშლელი ფერმენტი აქვთ. მათ შორის განსხვავება ძალზე უმნიშვნელოა. ამან შესაძლოა იმაზე მიგვანიშნოს, რომ დიდი ალბათობით ეს საერთო წინაპრისგან გადმოგვეცა მემკვიდრეობით.
აფრიკის ტროპიკულ ტყეებში ჩვენი საერთო წინაპარი 10 მილიონი წლის თამამად დააბიჯებდა და ალბათ პერიოდულად ცოტას სვამდა კიდეც.
-
გადახედვაქვეყნის საპრეზიდენტო არჩევნების წინ მოქალაქეებს მოკვლით ემუქრებიან — მოლდოვის პრემიერმინისტრი ქვეყნის საპრეზიდენტო არჩევნების წინ მოქალაქეებს მოკვლით ემუქრებიან — მოლდოვის პრემიერმინისტრი
-
გადახედვაესპანეთის მთავრობა ვალენსიაში დამატებით 5000 ჯარისკაცსა და 5000 პოლიციელს გაგზავნის ესპანეთის მთავრობა ვალენსიაში დამატებით 5000 ჯარისკაცსა და 5000 პოლიციელს გაგზავნის
-
გადახედვათბილისში კაცმა ყოფილი ცოლი და მისი თანამშრომელი ცივი იარაღით დაჭრა თბილისში კაცმა ყოფილი ცოლი და მისი თანამშრომელი ცივი იარაღით დაჭრა
-
გადახედვაგირჩი: ახალი არჩევნების ჩატარების ამ დროისთვის ერთადერთი ლეგიტიმური საფუძველი — ფარულობის პრინციპის დარღვევაა გირჩი: ახალი არჩევნების ჩატარების ამ დროისთვის ერთადერთი ლეგიტიმური საფუძველი — ფარულობის პრინციპის დარღვევაა
-
გადახედვადიდი ბრიტანეთის "კონსერვატიული პარტიის" ლიდერი კემი ბეიდინოკი გახდა დიდი ბრიტანეთის "კონსერვატიული პარტიის" ლიდერი კემი ბეიდინოკი გახდა
-
გადახედვანინო ლომჯარია: [იოსელიანს] როგორც ჩანს ჩვენი ანგარიშების კითხვა დაგეზარათ ნინო ლომჯარია: [იოსელიანს] როგორც ჩანს ჩვენი ანგარიშების კითხვა დაგეზარათ
-
გადახედვალევან სამუშია: გაიხსნას ე.წ. შავი ყუთი და ნახოს საზოგადოებამ, ჩაიდინეთ თუ არა სისხლის სამართლის დანაშაული ლევან სამუშია: გაიხსნას ე.წ. შავი ყუთი და ნახოს საზოგადოებამ, ჩაიდინეთ თუ არა სისხლის სამართლის დანაშაული
-
გადახედვაანა ნაცვლიშვილი: "ძლიერი საქართველოს" სახელით შეგვაქვს სარჩელი სასამართლოში ანა ნაცვლიშვილი: "ძლიერი საქართველოს" სახელით შეგვაქვს სარჩელი სასამართლოში
-
გადახედვადარიუს ვიტკაუსკასი: [EU-ს გაფართოების ანგარიშზე] საქართველო ჩიხშია შესული დარიუს ვიტკაუსკასი: [EU-ს გაფართოების ანგარიშზე] საქართველო ჩიხშია შესული
-
გადახედვა246 საარჩევნო უბნის ბათილობის მოთხოვნის საჩივრებიდან არცერთი არ დაკმაყოფილდა — "ჩემი ხმა" 246 საარჩევნო უბნის ბათილობის მოთხოვნის საჩივრებიდან არცერთი არ დაკმაყოფილდა — "ჩემი ხმა"
-
გადახედვაიოსელიანის თქმით, რუს პროპაგანდისტზე აკრედიტაცია საარჩევნო კანონმდებლობის დაცვით გაიცა იოსელიანის თქმით, რუს პროპაგანდისტზე აკრედიტაცია საარჩევნო კანონმდებლობის დაცვით გაიცა
-
გადახედვაშალვა პაპუაშვილი: მწუხარებას გამოვთქვამ წალენჯიხის მერის, გიორგი ხარჩილავას გარდაცვალების გამო შალვა პაპუაშვილი: მწუხარებას გამოვთქვამ წალენჯიხის მერის, გიორგი ხარჩილავას გარდაცვალების გამო
-
-
გადახედვაწალენჯიხის მერი გია ხარჩილავა გარდაიცვალა წალენჯიხის მერი გია ხარჩილავა გარდაიცვალა
-
გადახედვაევროპის ქვეყნებში მცხოვრები ქართველი ემიგრანტები საპროტესტო აქციებს აანონსებენ ევროპის ქვეყნებში მცხოვრები ქართველი ემიგრანტები საპროტესტო აქციებს აანონსებენ
-
გადახედვააშშ უკრაინას დამატებით 425 მილიონი დოლარის სამხედრო დახმარებას გამოუყოფს აშშ უკრაინას დამატებით 425 მილიონი დოლარის სამხედრო დახმარებას გამოუყოფს
-
გადახედვაზაალ სამადაშვილი გარდაიცვალა ზაალ სამადაშვილი გარდაიცვალა
-
გადახედვალევან იოსელიანი: არც მე და არც ერთ სახალხო დამცველს, ვინც საქართველოში ყოფილა, არავის შეუფასებია არჩევნების ლეგიტიმურობა ლევან იოსელიანი: არც მე და არც ერთ სახალხო დამცველს, ვინც საქართველოში ყოფილა, არავის შეუფასებია არჩევნების ლეგიტიმურობა
-
გადახედვასერგეი ლებედევი: ვიმედოვნებ, რომ საქართველო დსთ-ს დაუბრუნდება სერგეი ლებედევი: ვიმედოვნებ, რომ საქართველო დსთ-ს დაუბრუნდება
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის პრეზიდენტს ტელეფონით ესაუბრა სალომე ზურაბიშვილი გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის პრეზიდენტს ტელეფონით ესაუბრა
-
გადახედვაგერმანია ირანის ყველა საკონსულოს დახურავს გერმანია ირანის ყველა საკონსულოს დახურავს
კომენტარები