ახალი კვლევის თანახმად, ნოსტალგიის აღმძვრელი მუსიკა უნიკალურ ქსელს ააქტიურებს ტვინის იმ რეგიონებში, რომლებიც მეხსიერებასთან, თვითრეფლექსიასთან და ემოციებთანაა დაკავშირებული.

მკვლევრებმა აღმოაჩინეს, რომ ის ნოსტალგიური სიმღერები, რომლებიც ცდისპირებმა თავად აარჩიეს, ტვინის ბევრად მეტ აქტივობას იწვევდა, ვიდრე ნაცნობი ან უცნობი არანოსტალგიური სიმღერები. ეს მოცემულობა ვლინდება როგორც ახალგაზრდებში, ასევე ასაკოვან ადამიანებში. აღსანიშნავია, რომ ასაკოვანმა ზრდასრულებმა ნოსტალგიასთან დაკავშირებულ ძირითად უბნებში უფრო ძლიერი აქტივაცია აჩვენეს. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ნოსტალგიური მუსიკა, შესაძლოა, მეხსიერებასა და ემოციების დამუშავებაში ცხოვრების გვიანდელ ეტაპებზე განსაკუთრებულ როლს თამაშობდეს.

კვლევის ჩატარების თავდაპირველი მოტივაცია იმის დადგენა იყო, თუ როგორ შეიძლება მუსიკა მეხსიერებასთან დაკავშირებული პრობლემების მქონე ადამიანებს დაეხმაროს, მაგალითად, ალცჰაიმერით დაავადებულებს.

ახალი კვლევის მიზანი იმის გაგება იყო, თუ რა მხრივ განსხვავდება ტვინზე ნოსტალგიური მუსიკის გავლენა სხვა ტიპის მუსიკის გავლენა და როგორ იცვლება ეს ეფექტი ცხოვრების სხვადასხვა ეტაპზე. ეს ცოდნა, შესაძლოა, მუსიკაზე დაფუძნებული თერაპიის შესაქმნელად გამოიყენონ, რომელიც ხნიერ ადამიანებს მეხსიერებისა და ემოციური ბალანსის შენარჩუნებაში დაეხმარება.

"ჯერ კიდევ მოზარდობისას შევნიშნე, თუ როგორ მაბრუნებდა ზოგი სიმღერა დროში. ვუსმენდი ბითლზის ალბომს და ცხადად ვგრძნობდი, თითქოს მამაჩემის მანქანით ისევ სკოლაში მივდიოდით, გარეთ კი თოვდა. შემდეგ ასეთი სიმღერების შეგროვება და წვიმიან დღეებში მოსმენა დავიწყე, ან მაშინ, როცა თავს მარტო ვგრძნობდი და "წარსულში დაბრუნება" თავს უკეთ მაგრძნობინებდა", — იხსენებს კვლევის ავტორი, სარა ჰენესი.

კოგნიტიური მეცნიერი ამ თემით განსაკუთრებით მაშინ დაინტერესდა, როცა რამდენიმე ისტორია მოისმინა. ამ ისტორიების მიხედვით, ალცჰაიმერისა და სხვა დემენციების მქონე ადამიანებს პერსონალიზებულ მუსიკაზე ემოციური რეაქცია მაშინაც კი აქვთ, როცა მათი მეხსიერება მკვეთრადაა გაუარესებული.

კვლევაში 57 ჯანმრთელი ზრდასრული მონაწილეობდა. მათგან 29 ახალგაზრდა იყო (18-იდან 35 წლამდე), 28 კი — ასაკოვანი (60 წელს ზემოთ). თითოეულმა ცდისპირმა 6 სიმღერა დაასახელა, რომელიც მასში ნოსტალგიას აღძრავდა. ამის შემდეგ მკვლევრებმა მანქანური სწავლების მოდელები გამოიყენეს, რათა სხვა სიმღერები ეპოვათ, რომლებსაც მსგავსი ჟღერადობა და ენერგია ექნებოდა და რომელიც ცდისპირებს მოსმენილი აქამდეც ჰქონდათ, თუმცა მათში ნოსტალგიას არ იწვევდა. გარდა ამისა, მეცნიერებმა ისეთი სიმღერებიც შეარჩიეს, რომლებიც ამ სიმღერებს მუსიკალური თვალსაზრისით ჰგავდა, თუმცა კვლევის მონაწილეებს მოსმენილი არ ჰქონდათ.

მთავარი ექსპერიმენტის ნაწილში, ცდისპირებმა სამივე ჯგუფის სიმღერები მოისმინეს, რომელთა ტვინზე გავლენაც მაგნიტურ-რეზონანსულმა ტომოგრაფიამ აღბეჭდა. მათ თითოეული სიმღერა 40 წამის განმავლობაში მოისმინეს. ამ დროს თვალები დახუჭული ჰქონდათ, რათა კონცენტრირებულნი ყოფილიყვნენ მუსიკაზე და იმ ფიქრებსა თუ შეგრძნებებზე, რომლებსაც ეს მელოდია აღძრავდა მათში. ამის შემდეგ მათ კითხვარი შეავსეს და აღწერეს, თუ რამდენად ნოსტალგიური, პოზიტიური ან ემოციურად ინტენსიური იყო მათთვის თითოეული სიმღერა.

ტომოგრაფიამ აჩვენა, რომ ნოსტალგიურმა სიმღერებმა ტვინის რეგიონების უფრო ფართო მასივი გაააქტიურა. ეს მოიცავს იმ უბნებს, რომლებიც პასუხისმგებელია თვითრეფლექსიასა და მეხსიერებაზე (მედიალური პრეფრონტალური ქერქი, უკანა ცინგულარული ქერქი, ჰიპოკამპი), ემოციურ მნიშვნელობაზე (ინსულა, წინა ცინგულარული ქერქი) და ჯილდოს აღქმაზე (ვენტრალური ტეგმენტური არე, ორბიტოფრონტალური ქერქი). ეს რეგიონები ერთობლივად აყალიბებენ ქსელს, რომელიც ნოსტალგიის აღძვრისთვის ძირითად ელემენტებთან — ავტობიოგრაფიული მოგონებების დამუშავებასთან, ემოციების რეგულირებასთან და სიამოვნების მიღებასთან — არის ასოცირებული.

საინტერესოა ისიც, რომ ნოსტალგიურმა სიმღერებმა ფუნქციონალური კავშირის გაზრდა ტვინის იმ რეგიონებშიც გამოიწვია, რომლებიც იდენტობის აღქმასა და ემოციურ ცნობიერებაში არის ჩართული. უფრო კონკრეტულად, ნოსტალგიური მუსიკის მოსმენისას უკანა მედიალურ ქერქსა და წინა ინსულას შორის კავშირი გაძლიერდა. ეს კი იმაზე მეტყველებს, რომ ნოსტალგია პირად მოგონებებსა და ემოციურ მნიშვნელობას განსაკუთრებულად აერთიანებს.

ასაკოვანმა მონაწილეებმა ნებისმიერი სახის მუსიკის მოსმენისას მეტი დადებითი ემოცია იგრძნეს, ვიდრე ახალგაზრდებმა. გარდა ამისა, კონკრეტულად ნოსტალგიურ სიმღერებზე მათი ტვინი უფრო ძლიერად რეაგირებდა. ეს მეცნიერთათვის მოულოდნელი აღმოჩნდა. მათ თავდაპირველად ეგონათ, რომ ახალგაზრდებსა და მოხუცებს შორის ნოსტალგიის აღქმის მხრივ განსხვავება არ იქნებოდა. ეს ყველაფერი იმას ნიშნავს, რომ ასაკის მატებასთან ერთად ემოციური პრიორიტეტები იცვლება.

"ცდისპირები მხოლოდ ლოს-ანჯელესიდან იყვნენ. ამიტომ, ცხადია, კვლევა მთელ მოსახლეობას სრულყოფილად ვერ წარმოადგენს. კიდევ მრავალი კვლევის ჩატარებაა საჭირო, რათა გავიგოთ, თუ როგორაა დაკავშირებული მუსიკით გამოწვეული ნოსტალგია და ავტობიოგრაფიული მეხსიერება კულტურასთან. გარდა ამისა, მონაწილეებს მხოლოდ 40-წამიანი კლიპები მოვასმენინეთ, ძალიან საინტერესო იქნება იმავე კვლევის გამეორება, ოღონდ ამჯერად კლიპების სრული ვერსიების გამოყენებით. საოცარია, რომ სიმღერის 40 წამმაც კი ამდენად შესამჩნევი ეფექტები გამოიწვია", — აღნიშნავს ჰენესი.

მკვლევრები იმედოვნებენ, რომ ტვინზე ნოსტალგიური მუსიკის გავლენის საფუძვლიანად შესწავლის შემთხვევაში ერთგვარი თერაპიის შექმნა გახდება შესაძლებელი, რომელიც ალცჰაიმერისა და სხვა ნეიროდეგენერაციული დაავადებების მქონე პაციენტებს დაეხმარება.