ჯეიმს ვების კოსმოსურმა ტელესკოპმა 19 გალაქტიკის გასაოცარი სურათები გადაიღო, რომლებზეც მათი სპირალური სტრუქტურა დეტალურად ჩანს. გამოსახულებებზე გალაქტიკური შვერილები და ვარსკვლავები ინფრაწითელ სპექტრში ანთებს ისევე, როგორც ამ უზარმაზარი სისტემების ბირთვები, რომლებშიც ზემასიური შავი ხვრელებია განლაგებული.

ეს შთამბეჭდავი კადრები მსოფლიოში უმძლავრესმა ობსერვატორიამ PHANGS-ის სახელით ცნობილი პროგრამის ფარგლებში მოიპოვა. მისი მიზანი იმის გარკვევაა, თუ როგორ ზემოქმედებს ვარსკვლავებისა და აირის ფორმირება გალაქტიკების სტრუქტურასა და ევოლუციაზე.

ფოტო: NASA/ESA/CSA

"ვების ახალი სურათები არაჩვეულებრივია. ისინი გასაოცარია იმ მეცნიერებისთვისაც კი, რომლებიც ამ გალაქტიკებს რამდენიმე დეკადაა, იკვლევენ", — აცხადებს კოსმოსური ტელესკოპის სამეცნიერო ინსტიტუტში მომუშავე ჯენის ლი.

ვები ახლო და შუა ინფრაწითელი სპექტრის მიმართ მგრძნობიარეა, რაც ნიშნავს, რომ ამ დიაპაზონში სხვადასხვა დეტალს მაღალი გარჩევადობით ავლენს. ის ისეთ არეალებს აფიქსირებს, რომლებიც, მაგალითად, ჰაბლისთვის ძნელად აღსაბეჭდია, რადგან ის ძირითადად ხილულ სინათლეზეა კონცენტრირებული.

გალაქტიკა NGC 4254, რომელიც ჩვენგან დაახლოებით 50 მილიონი სინათლის წლითაა დაშორებული. მისი ერთი სპირალური შვერილი უფრო წაგრძელებულია, ვიდრე მეორე. ასევე, ამ სისტემაში ვარსკვლავები საკმაოდ აქტიურად წარმოიქმნება, რაც შესაძლოა, სხვა გალაქტიკასთან გრავიტაციული ურთიერთქმედებით იყოს განპირობებული.

ფოტო: NASA, ESA, CSA, STScI

ამ სურათებში წითლად აირი და მტვერი მოჩანს, რომლებიც ინფრაწითელ ტალღებს გამოყოფს. ზოგიერთი გალაქტიკის ცენტში ელვარე დიფრაქციული შვერილებია, რაც ძლიერი სინათლითაა გამოწვეული. ეს იქ ან აქტიური ზემასიური შავი ხვრელის არსებობაზე მიუთითებს, ან ვარსკვლავთა ძალიან მაღალ კონცენტრაციაზე.

ჩვენგან დაახლოებით 74 მილიონი სინათლის წლით დაშორებულ გალაქტიკა NGC 1365-ის ცენტრში არსებული დიფრაქციული შვერილები. ისინი ტელესკოპის ოპტიკურ სისტემაზე სინათლის გავლენით გაჩენილი ხელოვნური კვალია.

ფოტო: NASA, ESA, CSA, STScI

როგორც წესი, გალაქტიკების ბირთვის მიმდებარედ არსებული ვარსკვლავები უფრო ხნიერია, ვიდრე სპირალებში განლაგებული მსგავსი ობიექტები. ფაქტობრივად, ცენტრიდან დაშორების პარალელურად მათი ასაკი მცირდება.

ახალგაზრდა მნათობები მოლურჯოდ მოჩანს და მათ მახლობლად მტვერ-აირის გაფანტული ღრუბლები შეიმჩნევა. მათზე მცირე ასაკის ვარსკვლავები მონარინჯისფროა, მტვერშია გახვეული და ჯერ კიდევ მატერიის მიერთების პროცესშია. ისინი მასიურობითაც გამოირჩევა.

ჩვენგან დაახლოებით 60 მილიონი სინათლის წლით დაშორებული გალაქტიკა NGC 1672 კაშკაშა ბირთვითა და ვარსკვლავთწარმომქმნელი რეგიონებით.

ფოტო: NASA, ESA, CSA, STScI

საინტერესოა ვებისა და ჰაბლის მიერ გადაღებული ერთი და იმავე ობიექტების შედარება. თითოეული მათგანი სხვადასხვა სპექტრის სინათლეს აფიქსირებს, ამიტომ განსხვავდება ის დეტალები, რომლებიც მათ მიერ აღბეჭდილ კადრებზეა.

ამის მაგალითია გალაქტიკა NGC 628, რომელსაც ქვემოთ ხედავთ. ის უკვე ხნიერი ვარსკვლავებითაა სავსე, რომლებიც ვების მიერ დაფიქსირებადი სინათლის ერთ-ერთ ყველაზე მოკლე ტალღებს გამოყოფს. ისინი მოლურჯოდაა წარმოდგენილი. ჰაბლის სურათში იგივე რეგიონი უფრო მოყვითალოა.

ჰაბლის სურათი მარცხნივ, ვების სურათი კი მარჯვნივაა ნაჩვენები.

ფოტო: NASA, ESA, CSA, STScI

ჯენის ლი ამბობს, რომ ეს სპირალური გალაქტიკები ჩვენი მშობლიური ირმის ნახტომის მსგავსია, ანუ ყველა მათგანს შვერილები აქვს, რომლებიც სივრცეში ტალღის მსგავსად გადაადგილდება. ისინი იქ ვარსკვლავთა ფორმირებასა და ევოლუციაზე, ასევე აირისა და მტვრის გადანაწილებაზე, მნიშვნელოვან ინფორმაციას ინახავს.

ამ მხრივ ვების ტელესკოპი ღირებულ მონაცემებს გვაწვდის, რომელთა ბოლომდე გაანალიზებასაც მრავალი წელი დასჭირდება.

თუ სტატიაში განხილული თემა და ზოგადად: მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების სფერო შენთვის საინტერესოა, შემოგვიერთდი ჯგუფში – შემდეგი ჯგუფი.