უამრავი მოწყობილობა თუ ინსტრუმენტი, რომელსაც დღეს ჩვენს სახლში შეუცვლელი ადგილი უჭირავს, შექმნის მომენტში ჩვენს საჭიროებებზე სულაც არ ყოფილა გათვლილი.

ტექნოლოგია, რომელმაც თავის დროზე, ადამიანების მთვარეზე დასხდომა უზრუნველყო, განვითარდა და არსებობას ჩვენს ყოველდღიურობაში განაგრძობს.

გოლფის ბურთებიდან კომპიუტერებამდე, კომპიუტერებიდან სათვალის თანამედროვე ლინზებამდე თუ ჩაფხუტებამდე, NASA-ს მიერ შექმნილ ტექნოლოგიებს სხვადასხვა კომპანიის სპეციალისტები აკვირდებოდნენ, გარდაქმნიდნენ და კომერციულად ხელმისაწვდომს ხდიდნენ.

ტექნოლოგიებმა ჩვენი ცხოვრების წესი შეცვალა. უამრავი რევოლუციური პროდუქტის წინაპირობა კი სწორედ ადამიანის კოსმოსის შესწავლისა და ათვისების მისწრაფებაში უნდა ვეძიოთ.

სტატიაში, NASA-ს არქივზე დაყრდნობით, მოგითხრობთ იმ 10 მოწყობილობაზე, რომლებიც NASA-ს ინოვაციურ კვლევებსა და გამოგონებებზე დაყრდნობით შეიქმნა და დღეს ჩვენი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია.

წყლის თანამედროვე ფილტრები

გამოგონება: კოსმოსური ხომალდის ფილტრაციის სისტემა
მისია: Apollo-ს პროგრამა
წელი: 1963-1972

მიუხედავად იმისა, წყლის ძირითადი ფილტრები 1950-იანი წლებიდან არსებობს, თანამედროვე ფილტრაციის სისტემის გაჩენა მაინც 1963 წელს, NASA-ს Apollo-ს მისიას უკავშირდება.

იმ პერიოდში, NASA-ს კვლევის შედეგად შეიმუშავეს სისტემა, რომელიც ნახშირის უნარს ეყრდნობოდა — სპეციალური დამუშავების შემდეგ, შთაენთქა წყალში არსებული დამაბინძურებლები და ნაწილაკები. სპეციალური დამშავება კი, რომელიც არსებითად ჟანგვის პროცესია, ნახშირის შემადგენელი ნახშირბადის ატომებს შორის მილიონობით პატარა ფორს ხსნის, რაც ნახშირის შთანმთქმელ უნარს აძლიერებს. ამ მეთოდის გამოყენების შემდეგ კი ამ სპეციალურ ფილტრში გავლილი წყალი მინარევებისგან სუფთავდებოდა. ამ ტექნოლოგიას დღესაც იყენებენ და მას ონკანებში შეხვდებით.

მიკროპროცესორები

გამოგონება: ინტეგრირებული სქემები
მისია: Apollo-ს პროგრამა
წელი: 1963-1972

ფოტო: Future

ტექნიკურად, ინტეგრირებული სქემები NASA-ს მიგნება არ არის, ის ელექტროინჟინერ ჯეკ კილბის ეკუთვნის და 1958 წელსაა გამოგონებული. თუმცა, NASA-ს დამსახურება მისი უფრო ახლებური და მოწინავე ვარიანტების შექმნაა.

მართლაც, ადვილია იმის მტკიცება, რომ NASA-ს Apollo-ს პროგრამა იყო მიკროჩიპების რევოლუციის დასაწყისი. 60-იან წლებში NASA-მ აშშ-ის ინტეგრირებული სქემების 60%-ზე მეტი შეიძინა და მიზანმიმართულად, ხელი შეუწყო ინდუსტრიას, მასობრივ წარმოებაზე გადასულიყო.

მიკროჩიპების ერთ-ერთი მაღალი პროფილის გამოყენება Apollo-ს სახელმძღვანელო კომპიუტერში ვნახეთ, მის ინტერფეისში (DSKY), რომელსაც ხომალდზე გამოთვლებისთვის და ნავიგაციის კონტროლისთვის იყენებდნენ, ისევე, როგორც მთვარის მოდულში.

დღეს მიკროპროცესორებს ყველგან იპოვით, მობილური ტელეფონებიდან დაწყებული პერსონალური კომპიუტერებით, მიკროტალღური ღუმელებითა თუ კალკულატორებით დასრულებული. ეს ყველაფერი მიკროჩიპების მარტივი წარმოების შესაძლებლობის გამო ხდება, რასაც საფუძველი, თავის დროზე, NASA-მ დაუდო.

დამცავი ჩაფხუტები

გამოგონება: დარტყმის შთანმთქმელი ქაფი
მისია: Apollo-ს პროგრამა
წელი: 1970-იანები

70-იან წლებში NASA-ში დარტყმის შთანმთქმელი მასალა შექმნეს, იმისათვის, რომ ხომალდების ინტერიერში უსაფრთხოების ხარისხი გაეუმჯობესებინათ. ეს ქაფისმაგვარი მასალა Apollo-ს კოსმოსური ხომალდის ჩაფხუტებსა და სავარძლებში გამოიყენეს. ეს იყო ერთგვარი საფარი, რომელიც ასტრონავტებს ექსტრემალური დარტყმების გავლენის შერბილებაში დაეხმარებოდა.

მასალა იყო დამატებითი ქიმიკატებით დამუშავებული პოლიურეთანი და ჰქონდა როგორც მაღალი სიბლანტე, ასევე სიმკვრივე. ეს იდეალური ვარიანტი იყო მნიშვნელოვანი გარე ზემოქმედების შთანთქმისთვის და ენერგიის ნაკადის შეკავებისთვის.

ქაფი იყო ვისკოელასტიური და ტემპერატურის მიმართ მგრძნობიარე, რაც იმას ნიშნავს, რომ შეეძლო სითბოს წყაროზე მორგება და ფორმირება. 1980-იანი წლების დასაწყიში ეს მასალა საზოგადოებას წარუდგინეს, რის შემდეგაც ის მალევე გამოიყენეს სამედიცინო თუ სპორტულ აღჭურვილობაში. დღეს მისგან ამერიკული ფეხბურთისა თუ ველოსიპედის ჩაფხუტები მზადდება.

უსადენო ბურღი

გამოგონება: უსადენო ბურღი (დრელი)
მისია: Project Gemini, Apollo program
წელი: 1960-იანები

ფოტო: Future

მას შემდეგ, რაც კენედიმ 1961 წელს Apollo-ს პროგრამის დაწყების შესახებ განაცხადა, საფუძველი დაედო დიდი რაოდენობით კვლევებს, ადამიანის კოსმოსური ფრენების პრაქტიკულობის კუთხით. ამ პერიოდის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მიღწევა NASA-სა და ხელსაწყოების მწარმოებელი კომპანია Black+Decker-ის თანამშრომლობით შექმნილი უსადენო ბურღი იყო. ამ ხელსაწყოს ნულოვანი გრავიტაციის პირობებში, ასტრონავტის დატრიალების გარეშე, შეეძლო ჭანჭიკების მოჭერა თუ მოშვება.

კვლევის ფარგლებში კიდევ რამდენიმე იარაღი შეიმუშავეს, მათ შორის იყო ერთგვარი მბრუნავი ჩაქუჩი, რომელიც ასევე უსადენო იყო და მთვარის ზედაპირიდან ქანების მოსაპოვებლად იყო გათვლილი. ეს ინსტრუმენტები მრავალჯერადი დატენვის ხარჯზე მუშაობდა, რასაც, თავის მხრივ, ელექტროქიმიური უჯრედები უზრუნველყოფდა. მათი დაჯგუფებით ერთგვარი ბატარეის ბლოკი იქმნებოდა. NASA-სთან თანამშრომლობაზე დაყრდნობით, Black+Decker-მა 60-იან წლებში ხელის უსადენო მტვერსასრუტიც შექმნა, რომელსაც Dust Buster ერქვა.

დღეს გავრცელებული უსადენო ხელსაწყოებისა და ინსტრუმენტების დიდი ნაწილი სწორედ ბატარეაზე მუშაობს, უსადენოა და მათი გამოყენება დამუხტვის შემდეგ შეგიძლიათ. თუმცა, ამიერიდან, უნდა გვახსოვდეს, რომ უსადენო ბურღებს, სულ თავიდან, კოსმოსში, Apollo-ს ასტრონავტები იყენებდნენ.

ნაკაწრებისადმი მდგრადი ლინზები

გამოგონება: ნაკაწრებისადმი მდგრადი კოსმოსური კოსტიუმის სკაფანდრი, ნაკაწრებგამძლე მინა და პლასტმასის საფარი
მისია: Apollo-ს პროგრამა
წელი: 1963-1972

მას შემდეგ, რაც NASA-ში დაადგინეს, რომ პლასტმასი გაცილებით კარგად შთანთქავს ულტრაიისფერ გამოსხივებას და არ იმსხვრევა დაგდების შემთხვევაში, კოსმოსური კოსტიუმის სკაფანდრის გამჭვირვალე ნაწილის წარმოება სწორედ პლასტმასის გამოყენებით დაიწყო. თუმცა, საფარის გარეშე პლასტმასი ადვილად იკაწრება. ხოლო კოსმოსურ გარემოს სპეციფიკის გათვალისწინებით დადგინდა, რომ სკაფანდრის ამ ნაწილისთვის ნაკაწრებისადმი მდგრადი ლინზები და საფარი უნდა შემუშავებულიყო.

NASA-ს კვლევამ აჩვენა, რომ სკაფანდრის გამჭვირვალე ნაწილი ნახშირბადის საფარით უნდა დაეფარათ. ეს ისაა, რასაც თანამედროვე კოსმოსურ კოსტიუმებშიც იყენებენ და ასევე, ამ ტექნოლოგიას სხვადასხვა ადგილას შეხვდებით, მათ შორის Ray-Ban-ის სათვალეებზე.

კვამლის საყოფაცხოვრებო დეტექტორი

გამოგონება: კვამლის რეგულირებადი დეტექტორი
მისია: Skylab
წელი: 1973

კვამლის დეტექტორი 1890 წელს ფრანსის რობინსმა გამოიგონა, თუმცა ის არ იყო რეგულირებადი. 1973 წელს NASA-ში შექმნეს ვარიაციული მგრძნობელობის მოდელი, რომელიც Skylab-ზე დამონტაჟდა, იმისათვის, რომ ბორტზე არსებული მომწამლავი აირები ამოეცნო.

ეს მოდელი იონიზაციის გავლით მუშაობდა, ანუ პროცესის, რომელშიც მცირე ოდენობის რადიოაქტიური იზოტოპი ამერიციუმ-241 გამოიყენება ჟანგბადისა და აზოტის ატომების იონიზაციისთვის დეტექტორში ჩაშენებულ ჰაერის კამერაში, რომელიც თავის მხრივ, მოქცეული იყო ბატარეაზე მიბმულ ორ ლითონის ფირფიტას შორის.

სანამ იონიზაცია ხდება, გათავისუფლებული ელექტრონები მიიზიდება დადებითი ძაბვის ფირფიტით, ხოლო უელექტრონო ატომები უარყოფითი ძაბვის ფირფიტისკენ იღებს გეზს, რაც ქმნის ელექტრულ წრედს. როდესაც კვამლის ნაწილაკები მოწყობილობის ჰაერის კამერაში შედის, ის არღვევს ამ წრედს, რადგან ისინი მიმაგრდება იონებზე და ანეიტრალებს მათ. კვამლის დეტექტორი გრძნობს წრედის ცვლილებას და ააქტიურებს სიგნალიზაციას.

ეს მიგნება და გამოგონება დაედო საფუძვლად კვამლის საყოფაცხოვრებო დეტექტორების წარმოებას, რომელსაც დღეს უამრავ სივრცეში შეხვდებით.

სატელიტური ტელევიზია

გამოგონება: სატელიტური კავშირი
მისია: Telstar
წელი: 1962

ფოტო: Futur

პირველი თანამგზავრი, რომელსაც ტელე სიგნალის გავრცელება შეეძლო, Telstar 1 იყო და ის 1962 წელს გაუშვეს. ეს იყო ექსპერიმენტული პროექტი, რომელიც ატლანტის ოკეანის თავზე სატელიტური კომუნიკაციის სისტემის არსებობას ისახავდა მიზანდ. თანამგზავრი Bell-ის ლაბორატორიაში, NASA-სთან თანამშრომლობით შეიქმნა.

თანამგზავრი მიკროტალღურ სიგნაალებს მიწაზე განთავსებული ანტენებიდან იღებდა, რის შემდეგაც ამუშავებდა მას, სიგნალის სიხშირეს აძლიერებდა და უკან, დედამიწაზე აბრუნებდა. 1962 წლიდან NASA ამ ტექნოლოგიის დახვეწაზე მუშაობდა და სწორედ ამ მიმართულებით ჩატარებული უამრავი კვლევისა და ექსპერიმენტის შედეგია დღევანდელი სატელიტური ტელევიზიის მაღალი ხარისხი და გარჩევადობა.

ფეხსაცმლის დრეკადი ძირები

გამოგონება: მთვარეზე სავალი ფეხსაცმლის ძირი
მისია: Apollo-ს პროგრამა
წელი: 1963-1972

ერთ-ერთი ყველაზე თვალსაჩინო გამოგონება, რომელიც NASA-ს იმჟამინდელ კოსმოსურ კოსტიუმებში შეხვდებოდით 3D მასალაა, რომელსაც ფეხსახმლის ძირში სირბილისთვის და ვენტილაციისთვის იყენებდნენ. ამგვარი ფეხსაცმელი ასტრონავტებს მთვარის ზედაპირზე სისწრაფისა და ნაბიჯების კონტროლის შესაძლებლობას აძლევდა ადამიანისთვის უჩვეულო გრავიტაციულ პირობებში.

ფეხსაცმლის გარე ფენა დამზადებული იყო ლითონის ნაქსოვი მასალისგან, თუმცა ეს არ ეხებოდა დანაყოფებიან სილიკონის რეზინის ძირს. ეს ძირი მთვარეზე გადაადგილებისას დამატებით კომფორტს ქმნიდა, რადგან დრეკადი და მოქნილი იყო. ფეხსაცმლის შუა ადგილი მინის ბოჭკოვანი ქსოვილისგან იყო დამზადებული, შიდა 25 ფენა კი თბოიზოლაციის უზრუნველსაყოფად იყო შექმნილი.

დროთა განმავლობაში, ფეხსაცმლის მწარმოებლებმა ეს ტექნოლოგია კიდევ უფრო დახვეწეს და უამრავი მსუბუქი, ამასთანავე თბილი და ასევე, სარბენი სპორტული ფეხსაცმელი შექმნეს. მათი რეზინის დანაყოფებიან და მოსახერხებელ ძირებს კი გასულ საუკუნეში, მთვარეზე მოსეირნე ასტრონავტებს უნდა ვუმადლოდეთ.

გოლფის თანამედროვე ბურთის ჩაღრმავებები

გამოგონება: წინაღობისადმი მედეგი ზედაპირები
მისია: Space Shuttle
წელი: 1981

Space Shuttle-ის პროგრამის ფარგლებში, NASA იკვლევდა წინაღობისადმი მდგრადობის გაზრდის გზებს, მისი სისტემების ზედაპირებისთვის, განსაკუთრების კი საწვავის გარე ავზისთვის. ავზზე დაყენებულმა სპეციალურმა ჩაღრმავებულმა ზედაპირმა NASA-ს საშუალება მისცა, მიეღო უფრო ოპტიმალური თანაფარდობა.

საჯარო სფეროში გამოგონების დაანონსების შემდეგ, აეროდინამიკური საფარველი Wilson Sporting Goods Company-მ შეისწავლა. ინჟინრებმა დაასკვნეს, რომ გოლფის ბურთზე ჩაღრმავებების დატანით, დარტყმის შემდეგ ის უფრო შეუფერხებლად გადაადგილდებოდა. კომპიუტერული გრაფიკის 3D პროგრამის დახხმარებით, ინჟინრებმა წინასწარ განსაზღვრეს ის პროგრესი, რისი მოტანაც მსგავს საფარს შეეძლო გოლფის ბურთების შემთხვევაში. დღეს გოლფის ყველა ბურთში მსგავსი დიზაინია გამოყენებული.

ჯოისტიკები

გამოგონება: Apollo-ს მთვარეზე დამშვები
მისია: Apollo 15-დან 17-მდე
წელი: 1971-1972

როგორც კვამლის დეტექტორების შემთხვევაში ვახსენეთ, ჯოისტიკებიც არსებობდა მანამდე, სანამ NASA მას თავის მისიებში გამოიყენებდა. ამის მიუხედავად, ისინი საერთოდ არ ჰგავდა იმ პროდუქტს, რასაც დღეს სიტყვა ჯოისტიკის გაგონებისას წარმოვიდგენთ.

უდავოა, რომ სწორედ NASA-ს სამუშაოს გავლით მივიღეთ ეს ტექნოლოგია იმ ფორმით, რა ფორმითაც მას დღეს ვიყენებთ ვიდეოთამაშებისას, მანქანებსა თუ თვითმფრინავებში.

მთვარეზე მავალის კონტროლერი T-ს ფორმის ჯოისტიკი იყო და მუშაობდა ძრავების სერიით — ოთხი მართვისთვის და ორი საჭისთვის. მთვარის როვერის მართვა სწორედ ამ მარტივი ჯოისტიკით ხდებოდა, რომლის დახმარებითაც ასტრონავტები "მთვარის ტრანსპორტს" მიმართულებას აძლევდნენ, აბრუნებდნენ და ამუხრუჭებდნენ.

ანუ სანამ ჯოისტიკები ჩვენს სახლებში გამოჩნდებოდა, მისი დახმარებით, 70-იან წლებში, ჯერ ასტრონომები "თამაშობდნენ", თანაც მთვარეზე.

ამდენად, კოსმოსურ მისიებს აქვს გვერდითა ეფექტები, რომლითაც დედამიწაზე ამა თუ იმ ინოვაციის ხელმისაწვდომობასა და ამა თუ იმ ინდუსტრიის სწრაფ განვითარებას განაპირობებს. ის, რაც გამოსადეგია კოსმოსში შესაძლოა, ყოველდღიურობის განუყოფელ ნაწილად იქცეს დედამიწაზეც. მოწინავე ტექნოლოგია გზას ფართო საზოგადოებამდე აუცილებლად იპოვის, უბრალოდ, ამისათვის ხანდახან დრო ხდება საჭირო.