ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC) ფსიქიატრიული და სახელმწიფო ზრუნვის დაწესებულებების ბენეფიციარების მდგომარეობის შესახებ სახალხო დამცველის ანგარიშს ეხმაურება. ორგანიზაცია სახელმწიფო უწყებებს დეინსტიტუციონალიზაციის დაუყოვნებლივ წარმართვისკენ, ხოლო მის დასრულებამდე ბენეფიციარების უფლებებისა და უსაფრთხოების ეფექტიანი დაცვისკენ მოუწოდებს.

EMC-ის განმარტებით, ომბუდსმენის ანგარიშში მოცემულია უმძიმესი ფაქტები და სახელმწიფოს მხრიდან მყისიერ და ეფექტიან ნაბიჯებს საჭიროებს. მათივე თქმით, უდავოა, რომ ინსტიტუციონალიზაციის მექანიზმი ადამიანის უფლებების დარღვევებსა და უგულებელყოფაზეა დაფუძნებული.

როგორც ორგანიზაციაში ამბობენ, ამ სისტემის ნათელ ილუსტრაციას წარმოადგენს ერთ-ერთი შემთხვევა, როდესაც სამედიცინო პერსონალმა ინსტიტუციის პაციენტის ორსულობა თვეების განმავლობაში ვერ დაადგინა, ხოლო პაციენტმა საპირფარეშოში, სხვების დახმარების გარეშე, იმშობიარა.

"აღნიშნული შემთხვევა, ისევე, როგორც ანგარიშში აღწერილი სხვა გარემოებები, მაგალითად, პაციენტის საწოლზე დაბმა, ბენეფიციარებს შორის ძალადობის შემთხვევები და დაწესებულების მიერ მისი პრევენციის შეუძლებლობა, მკურნალობის მოძველებული მეთოდების გამოყენება, სომატური ჯანდაცვის სერვისებზე მისაწვდომობის არარსებობა ან არასათანადოობა, ღირსების შემლახველი სანიტარულ-ჰიგიენური პირობები, ინსტიტუციებში მცხოვრები პირებისათვის ყოველდღიურ გამოწვევას წარმოადგენს", — აცხადებენ ორგანიზაციაში.

EMC-ის თქმით, ფსიქიატრიული დაწესებულებების ე.წ. ხანგრძლივი დაყოვნების პაციენტებს არ აქვთ შესაძლებლობა, მიიღონ მათ ინდივიდუალურ საჭიროებებზე მორგებული სერვისები და თავი საზოგადოების სრულფასოვან წევრებად იგრძნონ.

"გამოწვევების საპირწონედ, სახელმწიფოს წლების განმავლობაში არ მიუღია ზომები დეინსტიტუციონალიზაციის დროული და ადამიანის უფლებების შესაბამისი პროცესის განხორციელებისათვის. სათემო სერვისების, მათ შორის, თემში არსებული საცხოვრისის სერვისების მწირი განვითარების გამო, ბენეფიციარები იძულებულები არიან, საჭიროების გარეშე, ფაქტობრივად იცხოვრონ ფსიქიკური ჯანმრთელობის დაწესებულებებში", — აცხადებენ ორგანიზაციაში.

EMC მთავრობას და ჯანდაცვის სამინისტროს მოუწოდებს:

  • ჯეროვნად გამოიკვლიონ ფსიქიატრიული და სახელმწიფო ზრუნვის დაწესებულებების ბენეფიციართა უფლებადარღვევის ფაქტები და მიიღონ რეაგირებითი ზომები;
  • დეინსტიტუციონალიზაციის განხორციელებამდე, უზრუნველყონ ბენეფიციარები უსაფრთხო გარემოთი და მოახდინოს მათი უფლებების განმეორებით შელახვის ეფექტიანი პრევენცია;
  • უმოკლეს ვადაში შეიმუშავონ დეინსტიტუციონალიზაციის სტრატეგია/სამოქმედო გეგმა;
  • დეინსტიტუციონალიზაციის სტრატეგიის/სამოქმედო გეგმის შესაბამისად, მთელი საქართველოს ტერიტორიაზე განავითარონ საცხოვრისისა და დამოუკიდებელი ცხოვრების უფლების რეალიზაციისათვის არსებითი თემზე დაფუძნებული სერვისები.

ომბუდსმენის ანგარიშის მიხედვით, ქალმა ფსიქიატრიულ დაწესებულებაში იმშობიარა. ამის შესახებ საუბარია სახალხო დამცველის სპეციალურ ანგარიშში, რომელიც ფსიქიატრიულ და სახელმწიფო ზრუნვის დაწესებულებებში ქალთა სექსუალურ და რეპროდუქციული ჯანმრთელობის უფლებებს ეხება.

როგორც ანგარიშშია ნათქვამია, ფსიქიატრიულში პაციენტის ორსულობა ვერ დაადგინეს, მიუხედავად იმისა, რომ ის გინეკოლოგმაც გასინჯა. მედპერსონალმა ორსულობის შესახებ მხოლოდ მას შემდეგ შეიტყო, რაც ქალმა 36-37 კვირის გესტაციურ ვადაზე დაუხმარებლად დაწესებულების საპირფარეშოში იმშობიარა.